Domowe sposoby na odleżyny

Odleżyny to wielki problem dla osób przykutych do łóżka lub poruszających się na wózku inwalidzkim. Powstają wskutek długotrwałego ucisku na tkanki miękkie – z jednej strony przez podłoże, a z drugiej przez kości. Mimo odczuwanego bólu chory nie jest w stanie zmienić pozycji, ponieważ ma ograniczoną sprawność ruchową lub niedowład. Ograniczenia w poruszaniu sprawiają, że tworzą się odleżyny, czyli ogniska martwicy prowadzące do owrzodzeń skóry, tkanki podskórnej, a nawet mięśni i kości. Jak sobie z nimi radzić? Poznaj domowe sposoby na odleżyny.

Domowe sposoby na odleżyny – najważniejsza profilaktyka

„Lepiej zapobiegać niż leczyć” – powiedzenie to w przypadku odleżyn ma ogromne znaczenie. Leczenie odleżyn jest bowiem długie i trudne, może trwać od kilku do nawet kilkunastu miesięcy. Najlepiej do odleżyn w ogóle nie dopuścić, jednak czasami mogą one powstać nawet pomimo starań. Narażeni na nie są bardziej ludzie starsi i osoby chore na cukrzycę, miażdżycę, choroby układu oddechowego oraz ze złą przemianą materii. Na stosunkowo duże ryzyko odleżyn narażone są osoby niedożywione, u których tkanka podskórna jest bardzo cienka, a także osoby otyłe, u których masa ciała wywiera duży nacisk na podłoże. Rodzaj postępowania w leczeniu odleżyn zależy od stopnia zaawansowania zmian.

Podzielono go według pięciostopniowej skali Torrance’a:

• I stopień – rumień, który nie blednie, jest ciepły i bolesny w dotyku;
• II stopień – sączące się zmiany skórne takie jak nadżerki, pęcherze, zmienna temperatura skóry, miejscowy obrzęk, zaburzenia w mikrokrążeniu;
• III stopień – sączące się wrzody obejmujące tkanki podskórne, widoczne uszkodzenia mechaniczne skóry, rany odleżynowe oddzielone od zdrowej tkanki obrzękiem i wyraźnym rumieniem;
• IV stopień – owrzodzenie się powiększa, sięgając do mięśni lub kości, na dnie rany widoczne czarne martwicze zmiany;
• V stopień – martwica zajmuje powięź i mięśnie, ale może obejmować też stawy i kości; powstałe ubytki mogą łączyć się ze sobą; w ranie znajdują się czarnobrązowe masy rozpadających się tkanek.

Odpowiednia dieta jako kluczowy domowy sposób na odleżyny

Bardzo ważnym elementem leczenia odleżyn jest odpowiednia dieta. Należy bezwzględnie dążyć do normalizacji masy ciała, nie dopuszczać do niedożywienia ani nadwagi. Pacjenci leżący potrzebują 30-35 kcal na 1 kg masy ciała. Dieta powinna być lekkostrawna i wysokobiałkowa (białko wpływa na gojenie się ran) – zaleca się około 1,5 g białka na 1 kg masy ciała chorego. Pacjent powinien jeść regularnie i spożywać w ciągu dnia cztery-pięć mniejszych posiłków bogatych w witaminy i minerały – szczególnie A, C i E oraz cynk i krzem, które wzmagają regenerację tkanek. Jeśli u chorego występują potwierdzone badaniami duże niedobory witamin i minerałów, warto wprowadzić suplementację, oczywiście pod kontrolą lekarza. W diecie zapobiegającej/leczącej odleżyny należy zadbać także o odpowiednią podaż płynów i ilość błonnika, aby zapobiegać zaparciom i regulować pracę jelit. Unikać należy z kolei pokarmów ciężkostrawnych, wzdymających i tłustych, szczególnie bogatych w tłuszcze zwierzęce.

Domowe sposoby na odleżyny – zmiany ułożenia chorego i higiena 

Odleżyny powstają na skutek leżenia w niezmienionej pozycji przez dłuższy czas – najczęściej w okolicy kości krzyżowej, kości ogonowej, pośladków, na piętach lub biodrach, a także na ramionach, kostkach i kolanach.

Domowe sposoby na odleżyny to także odpowiednia higiena i dbanie o stan skóry chorego. Kluczowe jest, aby:

• do mycia nie używać zwykłych perfumowanych mydeł, które podrażniają skórę, tylko delikatnych środków o pH 5,5;
• po umyciu skóra chorego była starannie osuszona, jednak nie pocierana, a także zabezpieczona środkami nawilżającymi i natłuszczającymi;
• delikatnie masować i poklepywać ciało pacjenta, aby poprawić krążenie;
• unikać długotrwałego kontaktu skóry z mokrą bielizną;
• używać delikatnej i miękkiej pościeli bez szwów i guzików oraz często ją zmieniać;
• dbać o wietrzenie pomieszczenia, w którym leży chory;
• stosować środki pomocnicze zabezpieczające przed uciskiem, takie jak kółko gumowe, poduszki z pianogumy pod pośladki, nadmuchiwane opaski, kółka z waty pod łokcie i pięty;
• w razie konieczności użyć specjalnego materaca przeciwodleżynowego z gęsto rozmieszczonymi wypustkami lub zmiennociśnieniowego z możliwością regulacji ciśnienia w komorach powietrznych.

Środki farmaceutyczne, czyli czym leczyć odleżyny

Domowe sposoby na odleżyny stosuje się w lżejszych stadiach choroby, gdy rany są niewielkie i oczywiście za zgodą lekarza. W poważniejszych przypadkach konieczna jest hospitalizacja, leki przeciwbólowe, antybiotyki, a czasem interwencja chirurgiczna.

Najczęściej do leczenia ran odleżynowych stosuje się odpowiednie opatrunki. Kiedyś popularne były opatrunki suche z zastosowaniem fioletu gencjany. Obecnie odleżyny leczy się w środowisku mokrym opatrunkami specjalistycznymi, które skracają gojenie się rany o blisko 50 proc. i są mniej uciążliwe dla pacjenta.

Opatrunki specjalistyczne charakteryzują się tym, że zachowują sporą wilgotność pomiędzy raną a opatrunkiem, a przede wszystkim nie dotykają i nie podrażniają rany. Mają również zdolność usuwania chorobotwórczego i toksycznego wysięku. Dzięki temu umożliwiają prawidłową wymianę gazową i nie przepuszczają bakterii. Łatwo można je zmieniać bez uszkadzania sąsiadujących tkanek.

Dostępne na rynku są między innymi opatrunki antybakteryjne, poliuretanowe, hydrokoloidowe, hydrowłókniste, alginianowe czy hydrożelowe. Wybór odpowiedniego należy do lekarza prowadzącego lub pielęgniarki – źle dobrany może powodować ból i powiększanie się rany.