Dolegliwości żołądkowe

Prawidłowa czynność żołądka i właściwe trawienie w sposób istotny wpływają na dobre samopoczucie. Dlatego każde zaburzenie funkcjonowania żołądka odbija się na nas niekorzystnie. Z częścią tych dolegliwości można poradzić sobie prostymi sposobami i niejednokrotnie po pierwszą pomoc chorzy udają się najpierw do aptekarza, ale pamiętajmy też, że z niektórymi objawami należy skierować pacjenta do lekarza.

Zgaga

Jest to uczucie palenia lub pieczenia w przełyku. W ostatnich latach coraz częściej jej przyczyną jest choroba refluksowa przełyku. Refluks żołądkowo-przełykowy, czyli zarzucanie zawartości żołądka do przełyku sporadycznie występuje u każdego człowieka. O chorobie refluksowej przełyku, mówimy wtedy, gdy daje dolegliwości lub powikłania na skutek zapalenia błony śluzowej przełyku wywołanego przez kwaśną treść żołądkową. Inną przyczyną zgagi jest choroba wrzodowa żołądka.

Jak pomóc?

Na zgagę aptekarz może zaproponować środki alkalizujące kwaśny sok żołądkowy, zawierające związki magnezu, glinu lub wapnia. Co prawda szybko neutralizują one kwas w przełyku i żołądku, znosząc tym samym objawy, ale poprawa ta jest krótkotrwała i środki te trzeba zażywać wielokrotnie w ciągu dnia. Na dłuższa metę nie są więc zbyt dobrym rozwiązaniem, a ponadto środki te nie są obojętne dla zdrowia. Przyjmowanie dużych dawek preparatów zobojętniających zawierających magnez prowadzi do biegunki, zawierających glin – do zaparć, a nadmiar wapnia może wywołać zaburzenia gospodarki wapniowej.

Na co zwrócić uwagę?

Typowym objawem zwężenia jest utrudnienie połykania pokarmów stałych, a niekiedy całkowita niedrożność przełyku. Przełykiem Barreta określamy zastąpienie, w wyniku przewlekłego drażnienia kwaśną treścią żołądkową, prawidłowego nabłonka w dolnej części przełyku przez nabłonek nieprawidłowy. Można to stwierdzić w badaniu histopatologicznym wycinków pobranych w trakcie gastrofiberoskopii. Przełyk Barreta uważany jest za stan przedrakowy, ponieważ w jego obrębie znacznie wzrasta ryzyko rozwoju raka przełyku. Dlatego musi być szczególnie intensywnie leczony przez specjalistę gastroenterologa.

Choroba wrzodowa również wymaga dokładnej diagnostyki, ponieważ niekiedy pod maską wrzodu żołądka może rozwijać się nowotwór, czyli najczęściej rak. Czasem, choć teraz zdecydowanie rzadziej niż kiedyś, doprowadza do zwężenia odźwiernika i zaburzeń odżywiania, co wymaga leczenia operacyjnego.

Nudności i wymioty

Nudności są zwykle doznaniem subiektywnym, mogą zwiastować wymioty, ale niekoniecznie. Wymioty występują wówczas, gdy na skutek silnych skurczów przepony i mięśni brzucha dochodzi do wyrzucenia treści pokarmowej z żołądka do przełyku i dalej na zewnątrz. Wymiotom może towarzyszyć osłabienie, nadmierne ślinienie się i przyspieszona lub zwolniona praca serca.

Jak pomóc?

Jeśli nudności i wymioty pojawiają się w trakcie podróży, świadczą o chorobie lokomocyjnej. Można wówczas polecić na pół godziny przed podróżą jeden z dostępnych w aptekach bez recepty leków przeciwwymiotnych, np. preparat dimenhydrynatu lub sproszkowanego kłącza imbiru.

Dimenhydrat działa na ośrodkowy układ nerwowy, hamując silnie odruch wymiotny, ale jednocześnie powoduje senność, zawroty głowy i suchość w jamie ustnej. Jest przeciwwskazany dla małych dzieci, osób kierujących pojazdami, a także kobiet w ciąży i karmiących.

Na co zwrócić uwagę?

Jeśli pacjent apteki mówi, że wymiociny wyglądają jak czarne fusy po kawie lub zawierają krew i skrzepy, to świadczy to o krwawieniu z przewodu pokarmowego, co jest zagrożeniem życia. Jeśli są chlustające i gwałtowne, towarzyszą zwężeniu odźwiernika lub dwunastnicy, co wymaga interwencji chirurgicznej. Wymioty skojarzone z silnymi bólami brzucha towarzyszą większości ostrych chorób przewodu pokarmowego, również często leczonych operacyjnie.

Wymioty są dość częstą dolegliwością u ciężarnych kobiet, zwłaszcza w pierwszym trymestrze. Mogą być także następstwem podania leków. Są też objawem wielu chorób centralnego układu nerwowego przebiegających ze wzrostem ciśnienia wewnątrzczaszkowego. Dlatego, pomijając chorobę lokomocyjną, wymioty wymagają konsultacji z lekarzem, w celu ustalenia ich przyczyny i wdrożenia właściwego leczenia.

Odbijanie

Jest to wyrzucanie z żołądka gazu, któremu towarzyszą tzw. domieszki smakowe (kwaśne, gorzkie, pokarmowe) i zapachowe. Gazem tym najczęściej jest powietrze, które jest nieświadomie połykane. Gdy dochodzi do jego nadmiernego nagromadzenia w żołądku np. w czasie jedzenia i picia (zwłaszcza napojów gazowanych), pod wpływem stresu lub na skutek zaburzeń pracy tego narządu, zostaje on gwałtownie usunięty na zewnątrz. Po odbiciu się powietrza chory może odczuwać ulgę.

Jak pomóc?

Często jedyną przyczyną odbijania jest nadmierne połykanie powietrza. Aby zlikwidować tę dolegliwość, należy pacjentowi wytłumaczyć jej mechanizm i przekonać, że połykanie powietrza można opanować.

Na co zwrócić uwagę?

Ból w nadbrzuszu lub w dołku podsercowym związany z posiłkami

Jest często objawem choroby wrzodowej, której może również towarzyszyć odbijanie i zgaga. Ból ten występuje na czczo lub w 2-3 godziny po posiłku i nie promieniuje. Ból w nadbrzuszu może czasem pojawiać się również w przebiegu choroby refluksowej przełyku, w obrazie której występują również zgaga, bolesne połykanie, bóle w klatce piersiowej. Bóle te nasilają się po potrawach tłustych, smażonych, kawie, alkoholu, ostrych przyprawach, a także po schyleniu tułowia lub położeniu się.

Jak pomóc?

Można polecić dostępne w aptece bez recepty: rozkurczową drotawerynę, ranitydynę zmniejszającą wydzielanie kwasu solnego w żołądku oraz leki alkalizujące.

Na co zwrócić uwagę?

Dyskomfort w nadbrzuszu

Często związany jest z tzw. dyspepsją, czyli niestrawnością, której towarzyszy puste odbijanie, wzdęcia brzucha i uczucie pełności po jedzeniu. Pacjent z niestrawnością ogólnie czuje się dobrze, nie chudnie, nie ma niedokrwistości i zaburzeń w rytmie oddawania stolca.

Jak pomóc?

Przy dyspepsji skuteczne są leki alkalizujące oraz blokery receptora histaminowego H2, np. ranitydyna (dostępne bez recepty). Uczucie wzdęcia i pełności dobrze znosi simetikon. Niektórym pacjentom pomagają także leki ziołowe.

Są to dziurawiec lub mięta skojarzone z łagodnymi preparatami uspokajającymi, np. melisą. Można również polecać siemię lniane, które zaparzone najlepiej zażywać przed snem. Stosując zioła, trzeba pamiętać, że mięta jest przeciwwskazana przy zgadze, ponieważ może ją jeszcze bardziej nasilać. Niezależnie od farmakoterapii, korzystnie działa modyfikacja diety, która obejmuje zmniejszenie objętości spożywanych posiłków przy zwiększeniu ich częstości w ciągu dnia. U niektórych pacjentów dobry efekt daje ograniczenie ilości tłuszczu w diecie. Poza tym warto unikać używek oraz potraw, o których pacjent wie, że mu „szkodzą”, np. kawy, napojów gazowanych, alkoholu.

Na co zwrócić uwagę?

Ostre, kurczowe bóle brzucha z wymiotami i biegunką

Mogą świadczyć o zatruciu pokarmowym, zwłaszcza gdy towarzyszy im gorączka. Często sam chory potrafi określić, jaka potrawa spowodowała zatrucie.

Jak pomóc?

Podstawowym zaleceniem przy zatruciu pokarmowym zarówno dla dorosłych, jak i dla dzieci jest doustne nawadnianie w celu uzupełnienia wody i elektrolitów traconych z wymiotami i biegunką. 

Na co zwrócić uwagę?

Dla niemowląt i małych dzieci zatrucie pokarmowe jest szczególnie niebezpieczne, ponieważ może w ciągu kilku-kilkunastu godzin spowodować  odwodnienie. Jeśli w ciągu kilku-kilkunastu godzin doustnego nawadniania stan dziecka nie ulega poprawie, dziecko staje się apatyczne, ma przyśpieszony oddech, zapadnięte oczy i ciemiączko, suchy język i błony śluzowe jamy ustnej, ślina jest gęsta i nieelastyczna, a skóra na brzuchu marszczy się w fałdy, to jest dla dziecka stan zagrożenia życia i konieczne jest szybkie leczenie szpitalne.

Czkawka

Czkawka polega na rytmicznych, powtarzających się skurczach przepony. Skurcze te są niezależne od naszej woli, a ich przyczyną jest podrażnienie nerwu przeponowego. Ponieważ przepona jest głównym mięśniem oddechowym, przedłużająca się czkawka może utrudniać oddychanie. U osób zdrowych nie można ustalić przyczyny tej dolegliwości. Zaobserwowano, że może pojawić się po przejedzeniu, nadużyciu alkoholu lub wypiciu napojów gazowanych. Czasem pojawia się przy przemęczeniu lub po długotrwałym śmiechu. W tych przypadkach najczęściej czkawka szybko przemija.

Jak pomóc?

Dość często czkawka ustępuje samoistnie. Jeśli tak się nie dzieje, można poradzić pacjentowi zatrzymanie powietrza w płucach lub żucie suchej kromki chleba. Jednak najskuteczniejsze jest podrażnienie nerwów krtani i przepony poprzez szybkie wypicie na głębokim wdechu zimnej wody lub przestraszenie.

Na co zwrócić uwagę?