Emolienty – jak działają? Kiedy je stosować?

Pośród dermokosmetyków dostępnych na aptecznych półkach znajduje się wiele emolientów, czyli preparatów o silnym działaniu natłuszczającym, nawilżającym, uelastyczniającym i łagodzącym. Za sprawą swojego wielokierunkowego działania świetnie sprawdzają się w wielu chorobach skóry – AZS czy łuszczycy, jak również w codziennej pielęgnacji skóry niemowlęcej. Pozwalają nie tylko poprawić stan skóry, która staje się jędrna i elastyczna, ale przede wszystkim zapobiegają stanom zapalnym związanym z jej nieprawidłowym nawilżeniem.

Czym są emolienty?

Emolienty należą do specjalistycznych dermokosmetyków, które na dobre zagościły w dermatologii i kosmetyce, gdzie są szeroko wykorzystywane ze względu na wielokierunkowe działanie. Swoją nazwę zawdzięczają właściwościom „zmiękczającym”, co w języku łacińskim określa się słowem emolliere. Właśnie takie powinno być pierwsze skojarzenie z emolientami – zdrowa, nawilżona i miękka skóra. Ich zadaniem jest tworzenie na powierzchni skóry cienkiej warstwy okluzyjnej (ochronnej), która zapobiega utracie wody i jej przesuszaniu. Ponadto emolienty wykazują działanie przeciwzapalne, nawilżające, regenerujące i natłuszczające, co pozwala utrzymywać skórę w odpowiedniej kondycji.

Skóra stanowi zewnętrzną warstwę ochronną organizmu. To ona jako pierwsza wystawiona jest na szkodliwe działanie czynników środowiskowych, takich jak: bakterie, wirusy, grzyby, promieniowanie UV, alergeny czy różnego rodzaju zanieczyszczenia. Gdy dochodzi do nadmiernej utraty wody z warstwy naskórka, skóra staję się wysuszona, podrażniona i bardzo łatwo może ulec uszkodzeniu, co tym samym pozbawia człowieka bariery ochronnej.  

Rodzaje emolientów. Emolienty syntetyczne a emolienty naturalne

Wyróżnia się wiele podziałów emolientów, jednak, aby w pełni zrozumieć ich działanie, najlepiej skupić się na rozróżnianiu ich ze względu na rodzaj substancji wchodzących w skład. I tak pośród nich wyróżniamy humektanty, składniki o działaniu okluzyjnym oraz substancje uzupełniające lipidy.

Humektanty są to substancję o silnych właściwościach higroskopijnych, czyli zatrzymujących i trwale wiążących wodę z otoczenia. Zaliczają się do nich: kwas hialuronowy, mocznik, glicerol, aminokwasy, hydroksykwasy, mleczany i glikole. Mówiąc o składnikach o działaniu okluzyjnym, mamy na myśli substancje, które tworzą na powierzchni skóry cienką warstwę ochronną, zapobiegającą nadmiernej utracie wody. Wśród nich wyróżniamy: wazelinę, parafinę, woski, silikony czy masło shea. Za utrzymanie prawidłowego filmu hydrolipidowego odpowiadają substancje uzupełniające lipidy, który w razie ubytków dostarczają analogiczne składniki tłuszczowe. W tym celu stosowane są: triglicerydy, cholesterol, woski, ceramidy oraz biooleje o wysokiej zawartości nienasyconych kwasów tłuszczowych. 

Nowoczesne emolienty bardzo często wzbogacone są o substancje działające przeciwzapalnie (wyciąg z korzenia lukrecji, aloesu czy owsa zwyczajnego), przeciwświądowo lub przeciwbakteryjnie (beta-glukan, ksylitol). 

Jak działają emolienty?

Działanie emolientów jest wielokierunkowe za sprawą różnorodności wśród jego składników aktywnych. Niezależnie od mechanizmu działania, cel wszystkich substancji jest wspólny – utrzymać prawidłowy poziom wody w skórze, obniżając współczynnik TEWL (Transepidermal Water Loss), czyli transepidermalną utratę wody. Parametr ten służy do określania ilości wody, która przedostała się 
z najgłębszych warstw skóry na zewnątrz. 

W jaki sposób działają emolienty? Obecne w emolientach składniki okluzyjne tworzą na powierzchni skóry cienką warstwę ochronną (okluzyjną), która jest fizyczną barierą zapobiegającą przed utratą wody z głębszych partii skóry i zabezpieczającą przed szkodliwym działaniem czynników zewnętrznych. Substancje te nie ulegają wchłanianiu lub proces ten zachodzi w bardzo niewielkim stopniu. Emolienty, dzięki obecności humektantów o właściwościach higroskopijnych, pochłaniają wilgoć z otoczenia i wiążą wodę w wewnętrznych warstwach skóry, co zapewnia jej efekt ciągłego nawilżenia. Z chemicznego punktu widzenia zapewnione jest to dzięki posiadaniu przez humektanty wolnych grup hydroksylowych, które wiążą cząsteczki wody. 

Naturalną ochroną dla skóry są lipidy znajdujące się na jej powierzchni, dlatego gdy ich zabraknie, skóra jest narażona na uszkodzenia i szybszą utratę wody. Za ich dostarczanie i uzupełnianie – do ubytku dochodzi podczas stosowania mydeł bądź środków czyszczących zawierających alkohol etylowy – odpowiadają substancję będące analogami pod względem budowy chemicznej do międzykomórkowych lipidów naskórka.  

Kiedy warto stosować emolienty?

Emolienty mogą być stosowane w każdym wieku. Szczególnie polecane są osobom, których skóra jest wrażliwa, sucha i skłonna do podrażnień. Wielu lekarzy dermatologów zaleca stosowanie emolientów jako elementu leczenia chorób skóry wymagających głębokiego nawilżenia i natłuszczenia. Do takich chorób zalicza się atopowe zapalenie skóry, łuszczycę, trądzik, rybią łuskę oraz wszystkie schorzenia skóry o podłożu alergicznym. 

Emolienty mogą być również stosowane, jeśli doszło do znacznego wysuszenia skóry, czemu towarzyszy uporczywe swędzenie, a także w przypadku bardzo wrażliwej skóry, przy której typowe kosmetyki w większości wywołują uczulenie. Ze względu na swoje delikatne działanie, brak występowania podrażnień i alergii po zastosowaniu, emolienty są idealnymi kosmetykami dla niemowląt i noworodków, których skóra jest bardzo wrażliwa i ma tendencje do szybkiego przesuszania się. Odpowiednie nawilżenie i natłuszczenie skóry maluszka, zapewnia jego skórze optymalne warunki do prawidłowego rozwoju. 

Emolienty dla niemowląt – jak wybrać najlepsze? 

Skóra maluszka jest o wiele delikatniejsza i cieńsza niż skóra dorosłego człowieka. Dlatego też od pierwszych dni życia dziecka do pielęgnacji świetnie sprawdzą się emolienty oparte na naturalnych składnikach, które mają łagodne działanie i nie podrażniają naskórka. Dodatkowo tworzą cienką warstwę ochronną na powierzchni skóry dziecka, co chroni ją przed alergenami, bakteriami czy wirusami, zapewniając jednocześnie odpowiednie nawilżenie i natłuszczenie.

Regularne stosowanie emolientów u dzieci zapewnia ich skórze naturalną ochronę, zapobiega powstawaniu podrażnień oraz łagodzi już istniejące. Preparaty są bardzo łatwe w użyciu. Można je stosować do mycia i kąpieli, należy jednak pamiętać, aby podczas osuszania nie pocierać mocno skóry, żeby jej nie podrażnić i nie zetrzeć warstwy ochronnej wytworzonej przez emolienty. Mogą być również stosowane zaraz po kąpieli, kiedy skóry jest wilgotna i miękka, co nie tylko ułatwia wchłanianie składników aktywnych, ale jednocześnie zapobiega nadmiernej utracie wody.