Wszy u dzieci – przyczyny, objawy, leczenie wszawicy

Czym są wszy? 

Wszy należą do stawonogów, pasożytują na skórze człowieka, żywiąc się krwią. Wyróżniamy wesz głowową (najczęstsza), łonową i odzieżową. Owad ten ma około 2-4 mm, posiada 6 odnóży z pazurkami, dzięki którym przyczepia się mocno do włosa żywiciela. Dorosły osobnik żyje około 4-5 tygodni, samice przez 20-30 dni składają jaja w liczbie 200-300 w całym cyklu rozwojowym. Jaja (gnidy) są przytwierdzone u nasady włosa (<6mm) specjalną substancją cementową i wraz z czasem, jak włos wzrasta, oddalają się od powierzchni skóry głowy. Po około 7 dniach wykluwa się nimfa (larwa), linieje około 3 razy i po 16-17 dniach jest gotowa do rozmnażania. 

Nimfy i dorosłe wszy mogą przetrwać bez swojego żywiciela około 1-2 dni, a jaja do 3 dni. Wesz nie posiada skrzydeł, nie potrafi też skakać, za to szybko pełza – ok. 23 cm/min. Przenosi się poprzez kontakt bezpośredni – głowa-głowa, włosy-włosy. Należy uważać też na przedmioty, takie jak: czapki, grzebienie, ręczniki, poduszki, opaski do włosów, spinki. 

Wszy u dzieci – czym jest wszawica głowowa? 

Wszy odzieżowe mogą przenosić takie choroby zakaźne, jak: tyfus, gorączka okopowa, dur plamisty, ale w naszej szerokości geograficznej choroby te obecnie nie występują i nie ma obowiązku zgłaszania wszawicy do Państwowej Inspekcji Sanitarnej. 

Wszy – inne postacie wszawicy 

Wesz łonowa przenosi się poprzez bliski kontakt seksualny, dotyczy głównie dorosłych. Bytuje na włosach łonowych w okolicy anogenitalnej. U dzieci może zajmować także rzęsy, brwi i głowę. Jest mniejsza od gnid wszy głowowej, składa około 60 jaj. Charakterystyczne błękitne plamy na skórze, które pojawiają się u osób z wszawicą łonową są spowodowane podskórnymi wylewami krwi w miejscach ukłucia. Wesz łonowa może przeżyć nawet do 2 tygodni bez gospodarza. 

Wesz odzieżowa jest koloru szaro-brudnoczerwonego, można ją znaleźć w szwach odzieży, obiciach mebli. Żyje około 10 dni i jest większa od wszy głowowej. Zmiany skórne lokalizują się w miejscach przylegania ubrań do ciała (kark, pachy i pachwiny, pośladki). Zazwyczaj jej występowanie wiąże się ze złymi warunkami sanitarnymi. Może przenosić choroby zakaźne. 

Wszy u dzieci – objawy wszawicy 

Wszawica może przebiegać bezobjawowo przez długi czas. Objawy obecności wszy wynikają z reakcji alergicznej organizmu człowieka na ślinę i odchody wszy.

O aktywnej intestacji świadczy obecność żywej wszy. To, czy gnida jest martwa, można sprawdzić jedynie pod mikroskopem. Umiejscowienie jaja bliżej nasady włosa nie daje 100% pewności, że jajo jest żywe. 

Wszy u dzieci – leczenie 

Leczenie wszawicy u dzieci i u osób dorosłych polega na stosowaniu miejscowo preparatów zawierających 1% permetryny (≥2m.ż.) mającej działanie neurotoksyczne. Ma ona dobry profil bezpieczeństwa i słabo wchłania się przez skórę, należy jednak zachować środki bezpieczeństwa i ograniczać kontakt leku ze skórą dziecka. Na wysuszone i umyte szamponem bez odżywki włosy nakłada się permetrynę na 10 min, po czym spłukuje ją porządnie. Ze względu na oporność młodych gnid na ten lek, terapię należy powtórzyć po 7-10 dniach. 

Podobnie sprawa ma się z mirystanianem izopropylu/ST-cyklometykonem (≥4r.ż.), który rozpuszcza woskowy szkielet owada, prowadząc do jego śmierci. W trakcie kuracji może wystąpić świąd głowy – nie świadczy jednak o ponownym zakażeniu czy braku skuteczności leku. 

U dzieci >2 r.ż. można zastosować także dimetykon – substancja ta należy do grupy silikonów i powoduje zablokowanie układu oddechowego wszy i uduszenie, dodatkowo ułatwia usuwanie gnid, rozpuszczając substancję cementową. Działa na wszystkie postacie w cyklu rozwojowym (dorosłe osobniki, jaja, nimfy), terapię powtarza się po 8-10 dniach. 

Jeśli wszy zajmują brwi, rzęsy to należy zastosować tłusty krem (np. wazelinę) przez 8-10 dni 2 x dziennie, co spowoduje uduszenie się owada. Dostępne są też preparaty ziołowe zawierające takie substancje, jak wrotycz, piołun, kwas octowy, bertram, ale mają mniejszą skuteczność niż wcześniej wymienione preparaty. W przypadku nasilonego świądu można podać dziecku leki przeciwhistaminowe, a przy nadkażeniach zmian skórnych zastosować miejscowo antybiotyki.

Poza leczeniem farmakologicznym zalecane jest regularne wyczesywanie z włosów gnid – w aptekach można nabyć specjalne grzebienie o gęstych ząbkach. Dostępne są także grzebienie elektryczne. Nie jest konieczne obcięcie włosów, ale może to ułatwić wyczesywanie jaj. Pomocny w tym może być też roztwór octu i wody (1 łyżka stołowa octu + 0,5l wody), który rozpuszcza substancję przytwierdzającą gnidy do włosa. 

W przypadku wszawicy łonowej zaleca się usunięcie owłosienia z okolicy łonowej oraz zastosowanie preparatów z 5% permetryną na około 10 min, leczenie należy powtórzyć za 7-10 dni. Wesz odzieżową eliminuje się poprzez wypranie ubrań w gorącej wodzie, w 60°C, oraz jej wyprasowanie. Pacjent powinien się umyć, zmienić ubrania na czyste. 

Wszy u dzieci – jak zapobiegać wszawicy? 

Stwierdzenie wszawicy u dziecka często wywołuje u rodziców poczucie wstydu i chęć ukrycia tego faktu przed innymi – jest to jednak duży błąd. Wszawica głowowa wcale nie wiąże się z brakiem higieny lub zaniedbaniem dziecka. Bardzo łatwo się przenosi, szczególnie w większych zbiorowiskach ludzi, dlatego bardzo ważne jest poinformowanie placówki, do której uczęszcza dziecko o zaistniałym problemie. Przez 10 dni powinno się sprawdzać głowy wszystkich domowników, a także inne osoby z bliskiego kontaktu. Nie należy wykluczać dziecka z zajęć szkolnych (z wyjątkiem zajęć wymagających bezpośredniego kontaktu np. lekcji WF). 

Należy przeprowadzić dezynsekcję przedmiotów, które miały kontakt ze skórą – grzebienie, szczotki. Nakrycia głowy czy poszewki poduszek należy wyprać w temp 60°C. U osób z wszawicą łonową należy wyprać bieliznę, ręczniki. Ubrania, których nie można prać w tej temperaturze, należy odłożyć na 14 dni do plastikowej torby. W przypadku wszy odzieżowej taka izolacja trwa dłużej – 4 tygodnie. Nie trzeba czyścić całego otoczenia chorego.