Lithops (żywe kamienie) w kosmetyce – jak działają i dlaczego warto je poznać?

Wyciąg z roślinnych komórek macierzystych Lithops pseudotruncatella Callus Lysate wykorzystywany jest w nowoczesnych kosmetykach pielęgnacyjnych w stężeniach od 1% do 3%. Najczęściej występuje w takich formułach jak:

• kremy nawilżające i regenerujące,

• żele i serum do twarzy,

• maseczki ujędrniające,

• produkty przeciwsłoneczne (SPF) i after sun,

• kosmetyki anti-aging,

• szampony i odżywki do włosów wymagających regeneracji i ochrony.

Ze względu na działanie przeciwutleniające, matujące, przeciwzapalne i stymulujące fibroblasty, Nectaria Lithops polecana jest w szczególności:

• osobom z cerą wrażliwą, suchą lub dojrzałą,

• przy skórze narażonej na fotostarzenie,

• w pielęgnacji skóry trądzikowej, z niedoskonałościami i nadprodukcją sebum,

• jako wsparcie po ekspozycji na promieniowanie UV.

Lithops, znane szerzej jako żywe kamienie lub rośliny kamienne, to niezwykle ciekawe sukulenty należące do rodziny Aizoaceae. Nazwa rodzaju pochodzi z języka greckiego – „lithos” oznacza „kamień”, a „ops” – „wygląd”. Ich wygląd to prawdziwe dzieło natury – rośliny te do złudzenia przypominają małe, kolorowe kamienie, co stanowi doskonałe przystosowanie do życia w ekstremalnych warunkach pustynnych. Dzięki tej mimikrze skutecznie „znikają” wśród żwiru i skał, unikając zjedzenia przez roślinożerców.

Naturalnie występują na zachodnich obszarach Afryki Południowej, w krajach takich jak Namibia, Botswana, Angola oraz Republika Południowej Afryki. Lokalne społeczności określają je nazwami takimi jak beeskloutjies (dosł. „krowie raciczki”) czy perdeklou („końskie kopytka”), odnosząc się do ich charakterystycznego kształtu.

Lithops są przystosowane do przetrwania w środowiskach o skrajnych warunkach klimatycznych – potrafią wytrzymać temperatury dochodzące do 42°C w dzień i nawet do –5°C w nocy. Rośliny te porastają głównie pustynne i półpustynne tereny, zarówno o podłożu trawiastym, jak i kamienistym – na równinach oraz na zboczach. Dzięki unikalnemu systemowi korzeniowemu oraz zdolności do magazynowania wody w mięsistych liściach, potrafią przetrwać długie okresy suszy.

Sukulenty te mają mimikryczną budowę – składają się zwykle z jednej pary grubych, mięsistych liści, które są złączone u podstawy i tworzą bardzo krótką łodyżkę, praktycznie niewidoczną. Górna część liści jest spłaszczona i często posiada tzw. „okna liściowe” – półprzezroczyste strefy, przez które do wnętrza rośliny dociera światło, niezbędne do fotosyntezy. W czasie długotrwałej suszy liście częściowo znikają pod powierzchnią gleby, co pozwala im ograniczyć utratę wody.

Powierzchnia liści przybiera różnorodne barwy – od kremowej, przez szarą i brązową, po czerwone odcienie. Występują na niej także wzory w postaci kropek, linii lub żyłek. Każda para liści ulega naturalnemu procesowi wymiany – nowa para wyrasta ze szczeliny między starymi liśćmi, które z czasem obumierają.

Okres kwitnienia lithops przypada na wiosnę – najczęściej między marcem a majem. Z merystemu, czyli tkanki twórczej znajdującej się między liśćmi, wyrasta pojedynczy kwiat na krótkiej łodyżce. Kwiaty są zwykle żółte lub białe, rzadziej pomarańczowe, i charakteryzują się przyjemnym, słodkim zapachem, który przyciąga zapylacze.

Owocem lithops jest sucha torebka nasienna, która – co ciekawe – otwiera się pod wpływem wilgoci (jest hydrochastyczna). Gdy zaczyna padać deszcz, kapsuła pęka, a woda rozprasza nasiona w najbliższym otoczeniu, zwiększając szansę na ich wykiełkowanie w odpowiednim miejscu.

W Polsce lithopsy cieszą się rosnącą popularnością jako rośliny doniczkowe – ich nietypowy wygląd sprawia, że doskonale sprawdzają się jako element nowoczesnych kompozycji roślinnych w domach i biurach. Oprócz walorów dekoracyjnych, badacze coraz częściej interesują się ich potencjalnym zastosowaniem w kosmetologii i dermatologii. Chociaż literatura naukowa w tym zakresie jest jeszcze ograniczona, trwają badania nad możliwościami ekstrakcji związków bioaktywnych, które mogłyby wspomagać regenerację skóry, nawilżenie czy działanie przeciwzapalne.

Nectaria Lithops to innowacyjny surowiec kosmetyczny pozyskiwany z komórek macierzystych sukulentów z rodzaju Lithops, znanych powszechnie jako żywe kamienie. Ich niezwykłe właściwości wykorzystywane są w nowoczesnej kosmetologii, zwłaszcza w preparatach ukierunkowanych na poprawę funkcji skóry i jej ochronę przed stresem środowiskowym.

Badania in vitro i in vivo nad działaniem Lithops Pseudotruncatella Callus Lysate wykazały jego wielokierunkową aktywność biologiczną. Jednym z kluczowych mechanizmów działania tego surowca jest biofizyczna stymulacja syntezy witaminy D w komórkach skóry – fibroblastach i keratynocytach. Efekt ten uzyskuje się m.in. poprzez wzmacnianie struktury i funkcji błon komórkowych, co przekłada się na lepsze środowisko do biosyntezy tej witaminy.

Dodatkowo, składniki aktywne obecne w ekstrakcie – takie jak glikokonjugaty (m.in. mucyny, glikoproteiny, proteoglikany i glikolipidy), cukry złożone (fruktooligosacharydy), kwasy organiczne oraz polifenole – odtwarzają funkcjonalnie strukturę glikokaliksu komórek eukariotycznych. Dzięki temu ekstrakt wykazuje silne działanie nawilżające, zwiększając zarówno nawodnienie, jak i rezerwy wodne w głębokich warstwach skóry. Równolegle obserwuje się poprawę mikrokrążenia, co wpływa korzystnie na odżywienie tkanek i ich metabolizm.

Nectaria Lithops to także skuteczny przeciwutleniacz. W badaniach in vitro wykazano, że ekstrakt hamuje peroksydację lipidów błon komórkowych, osiągając efektywność porównywalną z pochodnymi witaminy E. Działanie to przekłada się na ochronę komórek skóry przed stresem oksydacyjnym i opóźnienie procesów starzenia.

Co więcej, Lithops stanowią źródło bioaktywnych związków o działaniu przeciwdrobnoustrojowym. Przeprowadzone badania nad ekstraktami chloroformowymi i metanolowymi z całej rośliny wykazały wyraźną aktywność przeciwbakteryjną wobec szczepów Pseudomonas aeruginosa, Escherichia coli oraz Streptococcus pyogenes (MIC = 0,625 mg/ml). Zaobserwowano również umiarkowaną aktywność przeciwgrzybiczą wobec Candida albicans oraz Cryptococcus neoformans.

Skład chemiczny Nectaria Lithops jest zbliżony do struktury glikokaliksu – warstwy ochronnej obecnej na powierzchni komórek w organizmach zwierzęcych, w tym ludzkiej skóry. Dzięki tej biomimetycznej analogii, substancja ta doskonale integruje się z barierą naskórkową, poprawiając funkcje obronne skóry i wzmacniając jej naturalną odporność na czynniki zewnętrzne.

Jak działa Nectaria Lithops na skórę? Potwierdzone korzyści pielęgnacyjne

Zgodnie z wynikami badań in vitro oraz in vivo, Nectaria Lithops wykazuje wielokierunkowe działanie pielęgnacyjne i regenerujące:

• Wspomaga syntezę witaminy D w skórze, poprawiając mikrośrodowisko komórkowe i wspierając funkcje metaboliczne.

• Zwiększa poziom nawilżenia skóry – dzięki zdolności do zatrzymywania wody w warstwie rogowej naskórka poprawia jędrność i elastyczność.

• Poprawia mikrokrążenie, co prowadzi do lepszego dotlenienia tkanek i zdrowszego kolorytu skóry.

• Działa napinająco i ujędrniająco, przeciwdziałając wiotczeniu skóry oraz zmniejszając widoczność porów.

• Redukuje nadmiar sebum, działając matująco – szczególnie przydatne w pielęgnacji cery mieszanej i tłustej.

• Łagodzi rumień oraz redukuje niedoskonałości, wspomagając walkę z cerą naczynkową i trądzikową.

• Wykazuje silne właściwości antyoksydacyjne, chroniąc komórki skóry przed stresem oksydacyjnym i wolnymi rodnikami.

• Hamuje peroksydację lipidów, co opóźnia procesy starzenia i degradacji komórek.

• Zwiększa proliferację fibroblastów – komórek odpowiedzialnych za produkcję kolagenu i elastyny, kluczowych dla jędrności i gładkości skóry.

• Hamuje aktywność kolagenazy, enzymu rozkładającego kolagen, dzięki czemu wspiera utrzymanie struktury skóry właściwej.

Kosmetyki zawierające ekstrakt z Lithops są generalnie uznawane za bezpieczne i dobrze tolerowane, jednak – jak każdy składnik aktywny – mogą powodować działania niepożądane u niektórych osób, szczególnie w przypadku skóry wrażliwej lub skłonnej do alergii.

Możliwe skutki uboczne mogą obejmować:

• Reakcje alergiczne i uczuleniowe: świąd, pieczenie, zaczerwienienie, obrzęk skóry, wysypka, pokrzywka, uczucie dyskomfortu po aplikacji kosmetyku.
• Podrażnienie skóry – może wystąpić szczególnie przy stosowaniu produktów o wysokim stężeniu ekstraktu (np. serum, maski intensywne), zwłaszcza na uszkodzoną lub mocno odwodnioną skórę.

Ostrożność podczas stosowania kosmetyków z Lithops powinny zachować osoby uczulone na inne sukulenty (np. aloes, opuncję). Zalecane jest wykonanie testu płatkowego przed rozpoczęciem stosowania. Ze względu na obecność związków aktywnych (polifenoli, kwasów organicznych), niektóre formuły mogą powodować podrażnienie w przypadku skóry z zaburzoną barierą ochronną (AZS). Jednoczesne stosowanie kosmetyków z retinolem, kwasami AHA/BHA lub innymi składnikami złuszczającymi może prowadzić do zwiększenia wrażliwości skóry, podrażnień lub nadmiernego złuszczania.