Aronia czarna — na odporność i cholesterol

Aronia czarna (Aronia melanocarpa) jest krzewem owocowym należącym do rodziny różowatych. Za pochodzenie rośliny uznaje się Amerykę Północną – dziko porasta wschodnie wybrzeże tego kontynentu. Naturalnie występuje zarówno na terenach podmokłych, torfowiskach, jak i obszarach bardzo suchych. Obecnie roślinę można napotkać niemal na każdym kontynencie, a w Polsce aronia uprawiana jest na specjalnych plantacjach. Preferuje nasłonecznione stanowiska, toleruje niezbyt żyzne gleby oraz bardzo niskie temperatury (do -35°C). Coraz częściej aronia uprawiana jest jako roślina dekoracyjna.

Aronia czarna jest wieloletnim krzewem owocowym, który silnie się rozgałęzia i osiąga wysokość około 3 metrów. Młodsze rośliny są zwarte, a wraz z wiekiem stają się bardziej rozłożyste. Gałęzie pokryte są owalnymi, ciemnozielonymi liśćmi o ząbkowanych brzegach, długości 6 cm, które ułożone są naprzeciwlegle. Jesienią liście zmieniają barwę na pomarańczowoczerwoną. Kwiaty aronii zebrane w baldachogrona charakteryzują się białoróżowym kolorem. Okres kwitnienia rośliny rozpoczyna się w maju i trwa do czerwca. Owoce aronii – granatowe jagody wielkości 1 cm – pojawiają się we wrześniu. Mają słodki i aromatyczny miąższ bogaty w substancje aktywne. To właśnie owoce rośliny stanowią surowiec chętnie wykorzystywany w ziołolecznictwie. Zbiór dojrzałych owoców aronii odbywa się na przełomie września i października. Surowiec rozkładany jest na sicie w przewiewnym oraz zacienionym miejscu, a następnie poddawany jest suszeniu.

Preparaty zawierające wyciąg z owoców aronii zalecane są w przypadku obniżonej odporności, szczególnie w sezonie jesienno-zimowym, który obfituje w infekcje bakteryjne, wirusowe, przeziębienia oraz grypę. Ponadto aronia wskazana jest u osób z chorobami autoimmunologicznymi, reumatyzmem oraz bólami stawów. Roślina łagodzi umiarkowane nadciśnienie, a także anemię. Spożywanie aronii zalecane jest również w przypadku zespołu jelita wrażliwego, schorzeń nerek oraz wątroby, cukrzycy, a także zwiększonego ryzyka sercowo-naczyniowego. Preparaty z owocami aronii polecane są osobom z zaburzoną przemianą materii, a także prowadzącym kurację odtruwającą.

Przemysł spożywczy wykorzystuje owoce aronii do produkcji dżemów, nalewek, syropów, soków oraz marmolady. Wyciąg z rośliny stosowany jest również jako naturalny barwnik spożywczy. W kosmetyce surowiec pozyskiwany z rośliny stanowi składnik preparatów łagodzących oparzenia. Medycyna ludowa wykorzystywała okłady z aronii do łagodzenia trudno gojących się ran, a także do obniżania ciśnienia tętniczego krwi.

Dobroczynne działanie aronii wykorzystywane jest zarówno w zielarstwie, jak i przemyśle farmaceutycznym, kosmetycznym oraz spożywczym. Szerokie zastosowanie rośliny wynika z jej składu bogatego w substancje aktywne, które sprawiają, że tak chętnie po nią sięgamy. Surowiec pozyskiwany z aronii zawiera: garbniki, pektyny, antocyjany, fenolokwasy, witaminy z grupy B, witaminę C, PP, E, prowitaminę A, wapń, żelazo, mikroelementy (miedź, jod, bor, mangan, potas, wapń, fosfor).

Owoce aronii uznawane są za jedno z najbogatszych źródeł antocyjanów w przyrodzie – w 100 gramach surowca znajduje się około 500 mg pochodnych cyjanidyny. Antocyjany odpowiadają za działanie antyoksydacyjne, przeciwbakteryjne, przeciwwirusowe oraz przeciwskurczowe. Ponadto aronia charakteryzuje się działaniem przeciwkrwotocznym, wzmacnia ściany naczyń krwionośnych, zapobiega miażdżycy oraz incydentom sercowo-naczyniowym. Usprawnia przepływ w naczyniach wieńcowych oraz mózgowych. Roślina polecana jest diabetykom, gdyż obniża poziom glukozy we krwi. Działanie antyoksydacyjne oraz usuwanie wolnych rodników umożliwia również zapobieganie fotostarzeniu oraz degradacji skóry. Aronia ułatwia usuwanie toksyn z organizmu, działa antymutagennie, przeciwnowotworowo, nefroprotekcyjnie oraz hepatoprotekcyjnie. Wspomaga działanie układu immunologicznego oraz wspiera odporność. W zastosowaniu zewnętrznym preparaty z aronią wspomagają regenerację naskórka oraz przyspieszają gojenie się ran.

Owoce aronii spożywane na „surowo” prosto z krzewu nie należą do najsmaczniejszych. Są one natomiast bardzo chętnie przetwarzane i wykorzystywane do produkcji domowych przetworów – soków, dżemów, marmolad oraz nalewek. Suszone owoce aronii doskonale nadają się do przygotowania naparu, który zalecany jest pacjentom z nadciśnieniem, cukrzycą, obniżoną odpornością, grypą, infekcją wirusową oraz bakteryjną. 1 łyżkę suszu należy zalać 250 ml wrzącej wody, a następnie pozostawić pod przykryciem na 15 minut. Spożywać raz dziennie. Wyciąg z aronii dostępny jest również w postaci płynów doustnych, kapsułek, tabletek oraz syropów. Należy dokładnie zapoznać się z dawkowaniem preparatu przedstawionym przez producenta. Stosowanie aronii jest przeciwwskazane w przypadku pacjentów z nadkwasotą żołądka, chorobą wrzodową żołądka, żylakami, zakrzepowym zapaleniem żył. Aronia wykorzystywana jest w przemyśle kosmetycznym do produkcji kremów pielęgnacyjnych oraz peelingów.

Przeciwwskazane jest jednoczesne stosowanie produktów zawierających aronię wraz z lekami – składniki aktywne rośliny hamują działanie enzymu CYP3A4, który odpowiada za biotransformację części leków. Może to zaburzać ich działanie i skuteczność oraz zwiększać toksyczność i działania niepożądane. Należy zachować ostrożność np. w przypadku stosowania leków na nadciśnienie, cholesterol, sen i uspokojenie, prostatę oraz niektórych antybiotyków.

Szczególną ostrożność podczas stosowania preparatów z aronią powinny zachować osoby cierpiące na schorzenia nerek. Zawarty w roślinie kwas szczawiowy może sprzyjać powstawaniu kamieni w drogach moczowych.