Kasztanowiec zwyczajny — nadzwyczajne drzewo

Wyciągi z kasztanowca zwyczajnego znajdują zastosowanie w leczeniu żylaków odbytu oraz nóg. Okłady i preparaty zawierające ekstrakt z kasztanowca łagodzą stan zapalny i działają uszczelniająco podczas terapii ran pooperacyjnych oraz stanów po urazach fizycznych. Napar z kwiatów kasztanowca może być również stosowany na powierzchnię odmrożeń i oparzeń, a także stłuczeń oraz obrzęków związanych z kontuzjami.

Odwary i płyny do zastosowania wewnętrznego ograniczają zaburzenia ze strony przewodu pokarmowego, w tym biegunki oraz drobne krwawienia z powierzchni jelit.

Wyciągi i napar z kory kasztanowca mogą być również stosowane podczas nasiadówek wykorzystywanych przede wszystkim w medycynie ludowej.

Kasztany chyba każdemu w Polsce kojarzą się z maturami. Okres kwitnienia kasztanowca zwyczajnego jest zwykle zbieżny z momentem zdawania przez młodzież egzaminu dojrzałości. Nie jest więc dziwne, że większość maturzystów, idąc na egzamin, mija pięknie kwitnące kasztanowce, które być może przyniosą im szczęście.

Kasztanowiec zwyczajny (łac. Aesculus hippocastanum, ang. Horse chestnut) jest sporym drzewem występującym powszechnie w większości krajów Europy. Kasztanowiec pochodzi z Bałkanów i występuje dziko w takich państwach jak Grecja i Bułgaria. W Polsce jest wykorzystywany jako drzewo ozdobne, stanowiąc uzupełnienie roślinności w parkach.

Kasztanowiec zwyczajny osiąga zwykle wysokość około 20 metrów, choć w naszym klimacie zdarzają się osobniki rosnące nawet do 30 metrów. Liście kasztanowca są duże, dłoniastozłożone. Młode pędy i kwiatostany są gęsto owłosione. Białe kwiaty są zebrane w wiechy o długości koło 25 cm. Owocem kasztanowca jest pękata torebka, z której wypada doskonale wszystkim znany czerwonobrunatny kasztan.

Mało która roślina lecznicza dostarcza tak wielu surowców zielarskich jak kasztanowiec zwyczajny. Surowiec farmaceutyczny stanowi owoc kasztanowca (Fructus Hippocastani), nasienie kasztanowca (Semen Hippocastani), kora kasztanowca (Cortex Hippocastani) oraz kwiat kasztanowca (Flos Hippocastani).

Główną frakcją czynną wyciągów z kory, nasion i owoców kasztanowca jest mieszanina saponin triterpenowych nazywana escyną. Escyna składa się z kilku związków, do których zaliczamy β-escynę, kryptoescynę oraz α-escynę. Ponadto surowce te są również źródłem hydroksykumaryn, takich jak fraksyna, skopoletyna i eskulina. Owoce, nasiona oraz kora zawierają także garbniki katechinowe oraz proantocyjanidyny, a w kwiatach występują pewne ilości flawonoidów.

Właściwości lecznicze surowców kasztanowca związane są przede wszystkim z występowaniem frakcji saponin triterpenowych, które działają uszczelniająco na naczynia krwionośne i poprawiają ich elastyczność oraz przepływ krwi. Mechanizm działania polega prawdopodobnie na zmniejszeniu aktywności enzymów lizosomalnych, do których należy hialuronidaza rozkładająca kwas hialuronowy. Zmniejszenie aktywności hialuronidazy ogranicza ryzyko powstawania i rozwoju żylaków. Poza tym wyciągi z kasztanowca charakteryzują się również działaniem przeciwobrzękowym, przeciwzapalnym oraz antyagregacyjnym.

Podane zewnętrznie na skórę działają przeciwbakteryjnie, łagodnie ściągająco i przeciwzapalnie. W przewodzie pokarmowym wykazują działanie przeciwbakteryjne, rozkurczowe i łagodnie zapierające.

Zależnie od rodzaju surowca farmaceutycznego z organów kasztanowca można sporządzić odwar, napar lub nalewkę.

W celu przygotowania naparu z liści należy niewielką ilość surowca zalać 200 ml wrzątku i zaparzać pod przykryciem przez 15 minut. Po zaparzeniu napar należy przecedzić i pić trzy lub cztery razy dziennie.

W celu przygotowania odwaru zalecane jest zalanie niewielkiej ilości kory kasztanowca letnią wodą, doprowadzenie do wrzenia i gotowanie jeszcze przez 5 minut. Następnie odwar należy przecedzić i pić kilka razy dziennie.

Nalewka z kasztanowca, szczególnie popularna w medycynie ludowej, była stosowana zarówno zewnętrznie, jak i doustnie, po wcześniejszym rozcieńczeniu.

Żele i maści zawierające wyciągi z kasztanowca zwyczajnego należy zwykle stosować w niewielkiej ilości 2 lub 3 razy dziennie. W przypadku preparatów w postaci tabletek lub kapsułek zaleca się stosowanie 1-2 tabletek nawet trzy razy dziennie.

Escyna występująca w wyciągach z kasztanowca zwyczajnego może zmniejszać bezpieczeństwo jednoczesnej terapii antybiotykami aminoglikozydowymi.
Ponadto escyna może również nasilać działanie leków przeciwzakrzepowych, takich jak acenokumarol lub warfaryna, zwiększając ryzyko krwawień podczas jednoczesnej terapii.

Podczas doustnego stosowania preparatów zawierających escynę lub wyciągi z kasztanowca zwyczajnego może dojść do wystąpienia zaburzeń żołądkowo-jelitowych, takich jak nudności, biegunki, bóle brzucha.

Z kolei w trakcie stosowania maści lub żeli zawierających wyciągi z kasztanowca zgłaszano występowanie alergii skórnych, a także suchość powłok skórnych oraz podrażnienia tkanek.