Naproksen, Naproxenum - Zastosowanie, działanie, opis

Naproksen został zarejestrowany w terapii schorzeń układu kostno-stawowego przebiegających ze znacznymi dolegliwościami bólowymi takich jak:

• gościec stawowy (reumatoidalne zapalenie stawów);
• młodzieńcze reumatoidalne zapalenie stawów;
• zwyrodnienie stawów;
• zesztywniające zapalania kręgosłupa.

Ponadto naproksen znajduje także zastosowaniu w leczeniu ostrych napadów dny moczanowej, bolesnym miesiączkowaniu, bólów o umiarkowanym nasileniu w tym przemijających bólów mięśniowo-stawowych, bólów zębów oraz głowy. Umiarkowane działanie przeciwbólowe naproksenu pozwala na jego wykorzystanie w bólach pooperacyjnych oraz po zabiegach ekstrakcji zębów. Ze względu na działanie przeciwzapalne naproksen wykorzystuje się również w terapii zespołów związanych ze schorzeniami narządu ruchu, do których należą:

• zapalenie ścięgien, w tym stan zapalny kaletek i pochewek maziowych;
• urazy takie jak stłuczenia, zwichnięcia i skręcenia;
• ból lędźwiowy;
• urazy powysiłkowe.

Naproksen jest również pomocniczo wykorzystywany w terapii gorączki oraz objawów przeziębieniowych.

Naproksen, jak każdy lek przeciwbólowy, należy stosować w jak najmniejszej skutecznej dawce przez jak najkrótszy możliwy okres. Lek jest podawany doustnie podczas przyjmowania posiłków lub bezpośrednio po nich. Ponadto zarejestrowane zostały również żele i czopki zawierające naproksen. 

Dawkowanie preparatu zależy od występującej jednostki chorobowej, masy ciała i wieku pacjenta a także od chorób współistniejących. Maksymalna dawka dobowa naproksenu wynosi 1250 mg. 

Terapia reumatoidalnego zapalenia stawów oraz innych stanów zapalnych stawów uwzględniają wykorzystanie od 500 do 1000 mg naproksenu dobowo. W przypadku zaostrzenia stanu chorobowego (głównie nasilenia bólu) istnieje możliwość zwiększenia dawki od 750 do 1000 mg. 

W przypadku terapii umiarkowanych schorzeń i urazów układu ruchu nie należy przekraczać dawki dobowej ustalonej na poziomie 1250 mg. Kolejne dawki naproksenu mogą być podawane co 6-8 godzin w zależności od konieczności. 

Leczenie ostrych napadów dny moczanowej uwzględnia podawanie dawki pojedynczej co 8 godzin do ustąpienia objawów, ale nie przekraczając maksymalnej dawki dobowej. 

Naproksen znalazł również zastosowanie w terapii migrenowych bólów głowy. Zaleca się podanie określonej dawki jednostkowej przy pierwszych symptomach ataku migrenowego. Następnie można zastosować kolejną dawkę, ale nie wcześniej niż pół godziny od przyjęcia pierwszej. 

Naproksen może być również stosowany w czopkach, niezależnie od jednostki chorobowej dawka maksymalna naproksenu wynosi 1250 mg.

Naproksen wchodzi również w skład wielu żeli o działaniu przeciwbólowym i przeciwzapalnym. Taką formę można wsmarowywać w skórę do pięciu razy na dobę – dawka powinna być dostosowana do powierzchni skóry objętej schorzeniem. Żelu nie powinno się stosować dłużej niż 7 dni, a dawka maksymalna naproksenu podanego na skórę to 500 mg.

Dawka dobowa naproksenu powinna zostać dostosowana u pacjentów ze schorzeniami nerek (GFR<30 ml/min), z zaburzeniami czynności wątroby oraz u osób w podeszłym wieku. 

Przeciwwskazaniem do stosowania naproksenu jest nadwrażliwość na tę substancję czynną, a także choroby współistniejące takie jak:

• ciężka niewydolność wątroby;
• zaburzenia pracy mięśnia sercowego, w tym niewydolność serca;
• zaburzenia pracy układu pokarmowego, wrzody żołądka, krwawienia z przewodu pokarmowego;
• ciężka niewydolność nerek;
• plamica (skaza krwotoczna);
• trzeci trymestr ciąży.

Ponadto naproksenu nie należy stosować jeśli u pacjenta wystąpiła wcześniej reakcja nadwrażliwości na kwas acetylosalicylowy albo inne niesteroidowe leki przeciwzapalne, obejmująca objawy nieżytu nosa, pokrzywki i astmy oskrzelowej.

Naproksen został zarejestrowany jako substancja lecznicza dostępna bez recepty, z tego powodu istnieje ryzyko stosowania przez pacjentów kilku preparatów o różnych nazwach handlowych zawierających tę samą substancję czynną. Prowadzi to do zwiększenia ryzyka działań niepożądanych i drażniącego wpływu na układ pokarmowy. Właśnie ze względu na zwiększone ryzyko krwawienia z przewodu pokarmowego zalecana jest kontrola lekarska podczas przewlekłego stosowania naproksenu. Drażniący wpływ leku może prowadzić do wystąpienia perforacji i owrzodzeń.

U pacjentów dodatkowo przyjmujących przeciwzakrzepowe dawki kwasu acetylosalicylowego zaleca się wprowadzenie leku osłonowego. U pacjentów stosujących leki przeciwzakrzepowe konieczna może być modyfikacja dawek leków - naproksen nasila działanie antyagregacyjne.

Niektórzy pacjenci chorujący przewlekle na astmę oskrzelową, chorobę Crohna i wrzodziejące zapalenie okrężnicy mogą doświadczyć pogorszenia przebiegu choroby. Dlatego w tych przypadkach naproksen należy stosować z zachowaniem należytej ostrożności.

Terapia naproksenem nieco zwiększa ryzyko wystąpienia obrzęków i zakrzepów, dlatego powinna być prowadzona rozważnie u osób cierpiących na schorzenia układu sercowego i  krwionośnego takie jak:

• niewyrównane nadciśnienie;
• miażdżyca tętnic obwodowych;
• choroba tętnic mózgowych;
• niewydolność serca;
• choroba wieńcowa mięśnia sercowego.

Szczególną ostrożność podczas terapii naproksenem należy zachować w przypadku pacjentów w podeszłym wieku, z zaburzeniami czynności nerek, alkoholową marskością wątroby. Naproksen jest wydalany głównie z moczem, więc w celu ograniczenia akumulacji leku należy rozważyć zmniejszenie dawki dobowej.

Naproksen może utrudniać ustalenie diagnozy lekarskiej w przypadku niektórych infekcji poprzez swoje działanie przeciwgorączkowe.

Niektórzy pacjenci wykazujący nadwrażliwość na niesteroidowe leki przeciwzapalne mogą doświadczyć wystąpienia wstrząsu anafilaktycznego lub reakcji anafilaktoidalnej (idiopatycznej), które mogą być bezpośrednią przyczyną zgonu.

Ze względu na ryzyko wystąpienia stanów zapalnych nerwu wzrokowego i obrzęków tarczy nerwu wzrokowego u pacjentów stosujących naproksen zaleca się zachowanie ostrożności i wykonanie badania okulistycznego w przypadku wystąpienia zaburzeń widzenia.

Pacjenci zmagający się ze schorzeniami tkanki łącznej oraz toczniem rumieniowatym powinni zachować ostrożność z powodu ryzyka wystąpienia aseptycznego zapalenia opon mózgowych.

Podczas terapii naproksenem może dojść do wystąpienia szeroko pojętych reakcji skórnych, które obejmują niewielkie wysypki, złuszczające zapalenie skóry, toksyczne martwicze oddzielanie się naskórka oraz zespół Stevensa-Johnsona. Jednak sytuacje wystąpienia reakcji ze skutkiem śmiertelnym były raportowane rzadko.

Kobietom starającym się o dziecko zaleca się rozważenie odstawienia naproksenu – może on utrudniać zajście w ciążę (działanie przemijające).

Nie zaobserwowano wpływu pokarmu na działanie naproksenu. Pożywienie może wydłużyć wchłanianie naproksenu z przewodu pokarmowego, ale nie zmniejsza jego całkowitej biodostępności. Przyjmowanie naproksenu z pokarmem zmniejsza podrażnienie przewodu pokarmowego.

Podczas jednoczesnego stosowania etanolu oraz naproksenu może wystąpić nasilenie działań niepożądanych leku związanych z układem pokarmowym oraz ośrodkowym układem nerwowym. Sporadyczne spożycie alkoholu w połączeniu z naproksenem może dawać inne objawy w porównaniu do przewlekłego nadużywania alkoholu.

Ze względu na ryzyko wystąpienia u niektórych pacjentów zawrotów głowy, zaburzeń w widzeniu, senności lub depresji prowadzenie pojazdów jest dopuszczalne po wcześniejszej ocenie wpływu leku na pacjenta. 

Ostrożność w stosowaniu naproksenu należy zachować również w przypadku palaczy. Dym nikotynowy wchodzi w często nieprzewidywalne interakcje z substancjami leczniczymi.  W tym przypadku może dojść do zaostrzenia krwawień z przewodu pokarmowego.
Pacjenci poddani terapii naproksenem mogą doświadczyć błędów i nieprawidłowości podczas przebiegu niektórych badań laboratoryjnych (np. czynności kory nadnerczy).

Stosowanie naproksenu w trzecim trymestrze ciąży jest bezwzględnie przeciwwskazane ze względu na ryzyko wpływu leku na wcześniejsze zamknięcie przewodu tętniczego. 
Leczenie z wykorzystaniem naproksenu w pierwszym i drugim trymestrze ciąży jest niezalecane i decyzja o nim powinna zostać podjęta po rozważeniu stosunku korzyści z leczenia dla matki a wystąpienia ryzyka działań niepożądanych u płodu.  Istnienie wielu bezpieczniejszych w ciąży niesteroidowych leków przeciwzapalnych zmniejsza sens takiej kuracji. 

Substancja lecznicza przenika do mleka kobiecego. Naproksen należy do kategorii leków prawdopodobnie bezpiecznych w okresie karmienia piersią, jednak ze względu na długi okres półtrwania (od 12 do 15 godzin) i istnienie wielu bezpieczniejszych alternatyw jak ibuprofen i paracetamol nie jest on zalecany podczas karmienia piersią.

Zaobserwowano wystąpienie tymczasowego spadku płodności u kobiet przyjmujących naproksen, z tego powodu nie jest on zalecany u kobiet planujących zajście w ciążę. 

Przedawkowanie naproksenu może powodować zaburzenia ze strony przewodu pokarmowego takie jak wymioty, nudności, krwawienia z przewodu pokarmowego, zgagę oraz zaburzenia pracy nerek. 

Naproksen wykazuje działanie przeciwbólowe, przeciwgorączkowe i przeciwzapalne. Na mechanizm działania przeciwzapalnego naproksenu składa się przede wszystkim blokowanie aktywności cykloosygenazy 1 i 2 kwasu arachidonowego, prowadzi to do zmniejszenia syntezy prostaglandyn. Działanie przeciwpłytkowe naproksenu jest związane z hamowaniem cyklooksygenazy płytkowej, co z kolei prowadzi do spadku stężenia tromboksanów w płytkach. Ze względu na mniejszą skuteczność od małych dawek kwasu acetylosalicylowego i brak powtarzalności w próbach klinicznych naproksen nie jest stosowany kardioprotekcyjnie. Działanie przeciwgorączkowe jest związane z ograniczeniem wpływu prostaglandyny PGE₂ na podwzgórze. 

Naproksen po podaniu doustnym i doodbytniczym praktycznie całkowicie wchłania się z przewodu pokarmowego. Stężenie maksymalne w osoczu jest osiągane średnio od dwóch do pięciu godzin od podania i jest zależne od pokarmu i postaci użytego preparatu. 

Biodostępność preparatu w osoczu po podaniu na skórę żelu o stężeniu 10% wynosiła średnio 1.1%, z kolei zastosowanie żelu o stężeniu 5% pozwala na uzyskanie biodostępności na poziomie 2.1%. 

Naproksen w wysokim stopniu wiążę się z albuminami osocza. Ze względu na długi okres półtrwania utworzenie się stanu stacjonarnego po podaniu doustnym następuję najczęściej po trzech dniach. Sól sodowa naproksenu osiąga steżenie maksymalne w osoczu już po godzinie od podania, natomiast naproksen w postaci wolnego kwasu wymaga dwóch godzin od zastosowania. 

Z kolei stan stacjonarny w jamie stawowej po podaniu doustnym zostaje ustalony średnio po siedmiu dniach stosowania. Średnie stężenie w płynie maziowym po trzech godzinach od podania wynosi około 50% stężenia znajdującego się w osoczu, po 15 godzinach od podania wzrasta do 74%. 

Naproksen jest metabolizowany w wątrobie z wykorzystaniem cytochromów CYP1A2, CYP2C8 i CYP2C9. Ulega on reakcji demetylacji, w której powstaje 6-desmetylonaproksenu, Następnie ulega on reakcji sprzęgania z kwasem glukuronowym. Żaden z metabolitów nie wykazuje aktywności farmakologicznej. 

Jedynie 5% całkowitej dawki naproksenu jest wydalane z kałem, Główna droga eliminacji to wydalanie przez nerki z moczem. Około 90% pozostałości w moczu stanowią metabolity naproksenu sprzężone z kwasem glukuronowym. W postaci niezmienionej wydalane jest około 10% dawki naproksenu.