Werbena krzaczasta — roślina miododajna i relaksująca

Werbena krzaczasta (łac. Verbena hastata, ang. American vervain) jest byliną z rodziny werbenowatych – Verbenaceae. Stanowiska naturalne werbeny krzaczastej to wilgotne brzegi rzek i strumieni oraz dobrze nasłonecznione prerie Ameryki Północnej.

Roślina bardzo łatwo przeniosła się do Europy, gdzie zadomowiła się na stałe. W naszym kraju werbena krzaczasta upodobała sobie najbardziej łąki oraz pastwiska. Ziemia przeznaczona pod uprawę werbeny powinna być w miarę żyzna, chociaż roślina poradzi sobie również na glebach z mniejszą ilością próchnicy. Jest rośliną miododajną. Nazwę rośliny należy dosłownie tłumaczyć jako roślina ołtarzowa, co można powiązać z jej zastosowaniem. Pędami werbeny dość długo zamiatano ołtarze i inne obiekty sakralne w świątyniach.

Łodygi werbeny osiągają wysokość około 120 cm, a lancetowate liście są nieco postrzępione na brzegach. Kwiaty werbeny krzaczastej mają zazwyczaj kolor niebiesko-fioletowy i są zebrane w kłosowate kwiatostany. Roślina kwitnie od lipca do września, a jej kwiaty wydzielają intensywny zapach, który wabi pszczoły. Owocem werbeny jest rozłupka.

Surowcem zielarskim jest najczęściej ziele werbeny – Verbenae herba. Ziele należy zbierać po pojawieniu się kwiatów, ale przed owocowaniem.

Wyciągi z werbeny krzaczastej nie są zbyt popularne w Polsce. O wiele bardziej znany jest u nas inny gatunek z rodziny werbenowatych, a konkretnie werbena pospolita. Mimo to napary i nalewki z werbeny krzaczastej stopniowo zyskały uznanie i w naszym kraju dzięki dobremu przyjęciu się sadzonek z Ameryki Północnej.

Ekstrakty z ziela werbeny są często wykorzystywane jako środki o działaniu tonizującym oraz uspokajającym w drażliwości, bólach głowy i niepokoju. Ponadto wyciągi z werbeny są czasem stosowane jako środki pomocnicze w leczeniu bóli stawów i mięśni oraz w leczeniu przeziębień i infekcji przebiegających z podwyższoną temperaturą ciała. Szczególnie chętnie stosują je pacjenci z nawracającymi zapaleniami zatok przynosowych. Współcześnie napar z werbeny jest również wykorzystywany jako środek łagodzący zaburzenia ze strony przewodu pokarmowego i jako wsparcie kuracji przeciwpasożytniczych. Napary stosuje się do płukania jamy ustnej w przypadku nadżerek i paradontozy.

Dawniej napar z werbeny był stosowany przez kobiety karmiące jako środek zwiększający laktację.

Rdzenna ludność Ameryki Północnej stosowała wyciągi alkoholowe oraz napary z ziela werbeny jako środki uśmierzające ból i obniżające gorączkę. Podawano je przy bezsenności i problemach z krążeniem. Okłady z werbeny wykorzystywano również jako środki przyspieszające gojenie. Według jednej z legend to wyciągiem z werbeny przemyte zostały rany Jezusa Chrystusa po zdjęciu jego ciała z krzyża. Biorąc pod uwagę, że pędy werbeny przez długi czas były nieodłącznym elementem obrzędów religijnych, legenda ta może wcale nie być daleka od prawdy.

Surowiec zawiera glikozydy irydoidowe – hastatozyd oraz werbaskozyd. Poza tym w surowcu zidentyfikowano również flawonoidy takie jak luteolina czy apigenina. Tym, co odróżnia werbenę krzaczastą od innych gatunków werbeny w naszym kraju, jest występowanie frakcji olejkowej, której głównym składnikiem jest 1-okten-3-ol. Ponadto w olejku potwierdzono również obecność linalolu, p-cymenu, eugenolu oraz terpineolu.

Do głównych właściwości wyciągów z werbeny krzaczastej możemy zaliczyć działanie przeciwgorączkowe oraz przeciwzapalne, co znalazło zastosowanie w ograniczaniu objawów drobnych infekcji.

Badania wykazały również, że alkoholowe wyciągi z ziela werbeny mogą mieć właściwości przeciwmalaryczne.

Wykorzystanie rośliny w zaburzeniach ze strony przewodu pokarmowego skłoniło niektórych naukowców do zbadania jej wpływu na czynność układu pokarmowego. Dzięki temu potwierdzono, że wyciągi z werbeny mogą ograniczać powstawanie wrzodów żołądka i jelit.

Z ziela werbeny można przygotować napar. W tym celu 1 łyżeczkę ziela należy zalać szklanką wrzątku i zaparzać 15 minut pod przykryciem. Przygotowany napar można pić nawet do trzech 3 dziennie lub wykorzystywać go do przemywania oczu bądź skóry.

Dawniej z ziela werbeny przygotowywano również nalewkę. W tym celu świeże ziele należało zalać około 500 ml alkoholu 60%. Czas wytrawiania surowca wynosi około 2 tygodni, a w ich trakcie należy energicznie mieszać roztwór. Tak przygotowaną nalewkę zwykle stosuje się w odpowiednim rozcieńczeniu z wodą.

Nie zaleca się jednoczesnego stosowania werbeny z lekami uspokajającymi i nasennymi.

Wyciągi z werbeny, przyjmowane w dawkach standardowych, są bezpiecznym preparatem ziołowym. W przypadku nadużywania naparów lub nalewki z ziela werbeny może dojść do podrażnienia przewodu pokarmowego, objawiającego się wymiotami oraz biegunką.

Należy pamiętać, że werbena krzaczasta – jak każda roślina – jest w stanie wywołać alergie. Osoby uczulone na rośliny pochodzące z rodziny werbenowatych nie powinny przyjmować preparatów zawierających werbenę krzaczastą ze względu na ryzyko wystąpienia objawów zagrażających zdrowiu lub życiu.