Werbena krzaczasta — roślina miododajna i relaksująca

Wyciągi z werbeny krzaczastej nie są zbyt popularne w Polsce. O wiele bardziej znany jest u nas inny gatunek z rodziny werbenowatych, a konkretnie werbena pospolita. Mimo to napary i nalewki z werbeny krzaczastej stopniowo zyskały uznanie i w naszym kraju dzięki dobremu przyjęciu się sadzonek z Ameryki Północnej.

Ekstrakty z ziela werbeny są często wykorzystywane jako środki o działaniu tonizującym oraz uspokajającym w drażliwości, bólach głowy i niepokoju. Ponadto wyciągi z werbeny są czasem stosowane jako środki pomocnicze w leczeniu bóli stawów i mięśni oraz w leczeniu przeziębień i infekcji przebiegających z podwyższoną temperaturą ciała. Szczególnie chętnie stosują je pacjenci z nawracającymi zapaleniami zatok przynosowych. Współcześnie napar z werbeny jest również wykorzystywany jako środek łagodzący zaburzenia ze strony przewodu pokarmowego i jako wsparcie kuracji przeciwpasożytniczych. Napary stosuje się do płukania jamy ustnej w przypadku nadżerek i paradontozy.

Dawniej napar z werbeny był stosowany przez kobiety karmiące jako środek zwiększający laktację.

Rdzenna ludność Ameryki Północnej stosowała wyciągi alkoholowe oraz napary z ziela werbeny jako środki uśmierzające ból i obniżające gorączkę. Podawano je przy bezsenności i problemach z krążeniem. Okłady z werbeny wykorzystywano również jako środki przyspieszające gojenie. Według jednej z legend to wyciągiem z werbeny przemyte zostały rany Jezusa Chrystusa po zdjęciu jego ciała z krzyża. Biorąc pod uwagę, że pędy werbeny przez długi czas były nieodłącznym elementem obrzędów religijnych, legenda ta może wcale nie być daleka od prawdy.

Werbena krzaczasta (łac. Verbena hastata, ang. American vervain) jest byliną z rodziny werbenowatych – Verbenaceae. Stanowiska naturalne werbeny krzaczastej to wilgotne brzegi rzek i strumieni oraz dobrze nasłonecznione prerie Ameryki Północnej.

Roślina bardzo łatwo przeniosła się do Europy, gdzie zadomowiła się na stałe. W naszym kraju werbena krzaczasta upodobała sobie najbardziej łąki oraz pastwiska. Ziemia przeznaczona pod uprawę werbeny powinna być w miarę żyzna, chociaż roślina poradzi sobie również na glebach z mniejszą ilością próchnicy. Jest rośliną miododajną. Nazwę rośliny należy dosłownie tłumaczyć jako roślina ołtarzowa, co można powiązać z jej zastosowaniem. Pędami werbeny dość długo zamiatano ołtarze i inne obiekty sakralne w świątyniach.

Łodygi werbeny osiągają wysokość około 120 cm, a lancetowate liście są nieco postrzępione na brzegach. Kwiaty werbeny krzaczastej mają zazwyczaj kolor niebiesko-fioletowy i są zebrane w kłosowate kwiatostany. Roślina kwitnie od lipca do września, a jej kwiaty wydzielają intensywny zapach, który wabi pszczoły. Owocem werbeny jest rozłupka.

Surowcem zielarskim jest najczęściej ziele werbeny – Verbenae herba. Ziele należy zbierać po pojawieniu się kwiatów, ale przed owocowaniem.

Surowiec zawiera glikozydy irydoidowe – hastatozyd oraz werbaskozyd. Poza tym w surowcu zidentyfikowano również flawonoidy takie jak luteolina czy apigenina. Tym, co odróżnia werbenę krzaczastą od innych gatunków werbeny w naszym kraju, jest występowanie frakcji olejkowej, której głównym składnikiem jest 1-okten-3-ol. Ponadto w olejku potwierdzono również obecność linalolu, p-cymenu, eugenolu oraz terpineolu.

Do głównych właściwości wyciągów z werbeny krzaczastej możemy zaliczyć działanie przeciwgorączkowe oraz przeciwzapalne, co znalazło zastosowanie w ograniczaniu objawów drobnych infekcji.

Badania wykazały również, że alkoholowe wyciągi z ziela werbeny mogą mieć właściwości przeciwmalaryczne.

Wykorzystanie rośliny w zaburzeniach ze strony przewodu pokarmowego skłoniło niektórych naukowców do zbadania jej wpływu na czynność układu pokarmowego. Dzięki temu potwierdzono, że wyciągi z werbeny mogą ograniczać powstawanie wrzodów żołądka i jelit.

Z ziela werbeny można przygotować napar. W tym celu 1 łyżeczkę ziela należy zalać szklanką wrzątku i zaparzać 15 minut pod przykryciem. Przygotowany napar można pić nawet do trzech 3 dziennie lub wykorzystywać go do przemywania oczu bądź skóry.

Dawniej z ziela werbeny przygotowywano również nalewkę. W tym celu świeże ziele należało zalać około 500 ml alkoholu 60%. Czas wytrawiania surowca wynosi około 2 tygodni, a w ich trakcie należy energicznie mieszać roztwór. Tak przygotowaną nalewkę zwykle stosuje się w odpowiednim rozcieńczeniu z wodą.

Nie zaleca się jednoczesnego stosowania werbeny z lekami uspokajającymi i nasennymi.

Wyciągi z werbeny, przyjmowane w dawkach standardowych, są bezpiecznym preparatem ziołowym. W przypadku nadużywania naparów lub nalewki z ziela werbeny może dojść do podrażnienia przewodu pokarmowego, objawiającego się wymiotami oraz biegunką.

Należy pamiętać, że werbena krzaczasta – jak każda roślina – jest w stanie wywołać alergie. Osoby uczulone na rośliny pochodzące z rodziny werbenowatych nie powinny przyjmować preparatów zawierających werbenę krzaczastą ze względu na ryzyko wystąpienia objawów zagrażających zdrowiu lub życiu.