Rutwica lekarska — czy obniża poziom cukru?

Rutwica lekarska (Galega officinalis) to roślina z rodziny Motylkowatych (Papilionaceae). Występuje w Europie środkowej i południowej oraz w Azji Mniejszej. W Polsce jest dzikorosnąca w rowach południowej części Polski i na mokrych łąkach. Rutwica ma rozgałęzione i żywozielone łodygi sięgające wysokości do 60 cm. Liście mają krótkie ogonki, są pierzaste nieparzysto od 11 do 17 lancetowatych listkach. Przylistki mają duże, zaostrzone i wolne. Rutwica ma kwiaty motylkowe zebrane w grona koloru niebieskiego, rzadziej białego, owocem jest nagi wzniesiony strąk. Roślina przy zgnieceniu wydziela odrażającą woń. Surowcem jest ziele rutwicy (Herba Galegae) zbierane od lipca do sierpnia w postaci kwitnących górnych części pędów. 

Przetwory z ziela rutwicy są podawane kobietom karmiącym jako środek zwiększający laktację, a także są wykorzystywane do terapii wspomagającej w obniżaniu poziomu cukru u osób chorych na cukrzycę. Rutwica jest polecana zwłaszcza osobom z cukrzycą wieku młodzieńczego w początkowym łagodnym stadium choroby. Stosowanie powinno się odbywać pod ścisłą kontrolą lekarską, ze względu na zawartość substancji toksycznych. Ich zawartość w rutwicy lekarskiej są zmienna, zależna od populacji rośliny, fazy rozwojowej i warunków siedliskowych.

Już w XVII wieku rutwica była znana jako roślina ozdobna i lecznicza we Francji oraz w Niemczech. Wykorzystywano jej działanie napotne, moczopędne i przeciwpasożytnicze. We Włoszech stosowano młode liście rutwicy jako środek pobudzający wydzielanie mleka u matek karmiących.

Jeżeli chodzi o skuteczność działania rutwicy, niestety nie zostały one potwierdzone badaniami klinicznymi, informacje pochodzą przede wszystkim z badań na zwierzętach i badań in vitro​. W badaniach in vitro wykazano, że ziele rutwicy prawdopodobnie obniża stężenie glukozy we krwi poprzez hamowanie wychwytu i transportu metyloglukozy, u zwierząt otyłych przetwory z rutwicy powodowały redukcję masy ciała i zmniejszały ilość przyjmowanego pokarmu. Prawdopodobnie dzięki saponinom zawartym w rutwicy następuje nasilenie syntezy prolaktyny i pobudzanie laktacji u matek karmiących. Ziele rutwicy może działać także nieznacznie moczopędnie i napotnie. Surowiec zawiera pochodne guanidyny (galegina i hydroksy-4-galegina), a także peganinę, gorycze, garbniki i sole mineralne. Pochodne guanidyny, zwłaszcza znajdujące się w liściach, są trujące dla zwierząt. 

Napar z ziela rutwicy działający przeciwcukrzycowo i zwiększający laktację: 0,5-1 łyżkę ziela rutwicy zalać szklanką wrzącej wody i parzyć pod przykryciem 15 minut, odstawić na drugie 15 minut i przecedzić. Pić 2-3 razy dziennie 1/4-1/2 szklanki naparu między posiłkami.

Zioła wspomagające obniżanie cukru przy lekkiej cukrzycy: wymieszać po 30 g ziela rutwicy, korzenia łopianu i strąków fasoli, po 20 g kwiatów i korzenia mniszka, liści borówki czarnej, owoców kopru włoskiego i korzenia lukrecji. Zalać 2 łyżki ziołowej mieszanki szklanką ciepłej wody, gotować wolno pod przykryciem 3 minuty, odstawić na 10 minut i odcedzić np. do termosu. Pić po szklance odwaru 3 razy dziennie między posiłkami. 

Rutwica przyjmowana z lekami przeciwzakrzepowymi i przeciwpłytkowymi może nasilać ich działanie poprzez zwiększenie ryzyka krwawienia i hamowanie agregacji płytek krwi. Przyjmowana z lekami przeciwcukrzycowymi może dodatkowo zmniejszać poziom glukozy we krwi.