Rutwica lekarska — czy obniża poziom cukru?

Rutwica lekarska (Galega officinalis) to roślina z rodziny motylkowatych (Papilionaceae). Występuje w Europie Środkowej i Południowej oraz w Azji Mniejszej. W Polsce rośnie dziko w rowach południowej części kraju i na mokrych łąkach. Rutwica ma rozgałęzione i żywozielone łodygi osiągające wysokość do 60 cm. Liście mają krótkie ogonki, są nieparzystopierzaste o 11-17 lancetowatych listkach. Przylistki są duże, zaostrzone i wolne. Rutwica ma kwiaty motylkowe, które są zebrane w grona koloru niebieskiego, rzadziej białego. Owocem jest nagi wzniesiony strąk. Roślina przy zgnieceniu wydziela odrażającą woń. Surowcem jest ziele rutwicy (Herba Galegae) zbierane od lipca do sierpnia w postaci kwitnących górnych części pędów.

Przetwory z ziela rutwicy są podawane kobietom karmiącym jako środek zwiększający laktację. Są także wykorzystywane do terapii wspomagającej w obniżaniu poziomu cukru u osób chorych na cukrzycę. Rutwica jest polecana zwłaszcza osobom z cukrzycą wieku młodzieńczego w początkowym łagodnym stadium choroby. Stosowanie powinno się odbywać pod ścisłą kontrolą lekarską ze względu na zawartość substancji toksycznych. Ich zawartość w rutwicy lekarskiej jest zmienna, zależna od populacji rośliny, fazy rozwojowej i warunków siedliskowych.

Już w XVII wieku rutwica była znana jako roślina ozdobna i lecznicza we Francji oraz w Niemczech. Wykorzystywano jej działanie napotne, moczopędne i przeciwpasożytnicze. We Włoszech stosowano młode liście rutwicy jako środek pobudzający wydzielanie mleka u matek karmiących.

Jeżeli chodzi o skuteczność działania rutwicy, niestety nie została potwierdzona badaniami klinicznymi – informacje pochodzą przede wszystkim z badań na zwierzętach i badań in vitro​. W badaniach in vitro wykazano, że ziele rutwicy prawdopodobnie obniża stężenie glukozy we krwi poprzez hamowanie wychwytu i transportu metyloglukozy. U zwierząt otyłych przetwory z rutwicy powodowały redukcję masy ciała i zmniejszały ilość przyjmowanego pokarmu. Prawdopodobnie dzięki saponinom zawartym w rutwicy następuje nasilenie syntezy prolaktyny i pobudzanie laktacji u matek karmiących. Ziele rutwicy może działać także nieznacznie moczopędnie i napotnie. Surowiec zawiera pochodne guanidyny (galegina i hydroksy-4-galegina), a także peganinę, gorycze, garbniki i sole mineralne. Pochodne guanidyny, zwłaszcza znajdujące się w liściach, są trujące dla zwierząt.

Napar z ziela rutwicy działający przeciwcukrzycowo i zwiększający laktację: 0,5-1 łyżkę ziela rutwicy zalać szklanką wrzącej wody i parzyć pod przykryciem 15 minut, odstawić na drugie 15 minut i przecedzić. Pić 2-3 razy dziennie 1/4-1/2 szklanki naparu między posiłkami.

Zioła wspomagające obniżanie cukru przy lekkiej cukrzycy: wymieszać po 30 g ziela rutwicy, korzenia łopianu i strąków fasoli, po 20 g kwiatów i korzenia mniszka, liści borówki czarnej, owoców kopru włoskiego i korzenia lukrecji. Zalać 2 łyżki ziołowej mieszanki szklanką ciepłej wody, gotować wolno pod przykryciem 3 minuty, odstawić na 10 minut i odcedzić np. do termosu. Pić po szklance odwaru 3 razy dziennie między posiłkami.

Rutwica przyjmowana z lekami przeciwzakrzepowymi i przeciwpłytkowymi może nasilać ich działanie poprzez zwiększenie ryzyka krwawienia i hamowanie agregacji płytek krwi. Przyjmowana z lekami przeciwcukrzycowymi może dodatkowo zmniejszać poziom glukozy we krwi.