Rdest ostrogorzki — nie tylko przyprawa

Surowcem leczniczym jest ziele rdestu ostrogorzkiego (Herba Polygoni hydropiperis), zbierane w okresie kwitnienia, jako górne, ulistnione szczyty pędów i suszone w suszarniach naturalnych, w temperaturze do 30 stopni. Znalazło zastosowanie w krwawieniach z różnych narządów, przede wszystkim w zbyt długim i obfitym miesiączkowaniu, lekkich krwawieniach z przewodu pokarmowego, szczególnie żołądka i jelit oraz hemoroidach. Pomocniczo w stanach zapalnych pęcherza moczowego i nerek, skąpomoczu oraz lekkim nadciśnieniu tętniczym. Ziele rdestu było surowcem farmakopealnym. W kuchniach świata od wieków rdest ostrogorzki był stosowany jako aromatyczna, ostra przyprawa. W naszej części Europy, w Polsce, zwany był pieprzem wodnym i używany jako ostry dodatek do potraw, w zastępstwie za chili i pieprz. W Japonii uprawia się obecnie wiele odmian rdestu ostrogorzkiego, selekcjonuje właściwe części rośliny i stawia obok wasabi, sosu sojowego czy octu jako wyśmienity dodatek do dań rybnych.

Rdest ostrogorzki należy do rodziny rdestowatych, występuje pospolicie w całej Polsce, Europie, Azji i Ameryce Północnej. Preferuje stanowiska z podwyższoną wilgocią podłoża, w którym rośnie. Najczęściej możemy go spotkać na podmokłych łąkach, bagnach, brzegach jezior oraz rzek. Nazwa pochodzi od smaku rozgryzionych liści, który jest palący, pikantny i zarazem gorzki. Roślina roczna, dorastająca do wysokości 100 cm, łodyga czerwono nabiegła pokryta jest lancetowatymi liśćmi, o pełnych brzegach i zaostrzonych końcach. Z kątów liści, w górnych międzywęźlach pędów wyrastają podłużne kwiatostany złożone drobnych i małych kwiatów barwy różowej bądź lilazielonej. Kwitnie od lipca do września. Zapylana jest przez owady, po zapyleniu wytwarza liczne owoce typu orzeszek koloru brązowego.

Przetwory z rdestu ostrogorzkiego wykazują działanie zmniejszające, a niekiedy całkowicie hamujące krwawienia wewnętrzne. Działanie to przypisywane jest zespołowi w nim występujących garbników katechinowych i pirogalolowych oraz frakcji fenolokwasów i flawonoidów. Garbnik wiążą się z białkami osocza, czopując przerwane drobne naczynia krwionośne, włosowate, garbując - hamują wypływ krwi. Flawonoidy (hiperozyd, rutozyd, kwercytyna, kemferol) zwiększają elastyczność naczyń krwionośnych i ich przepuszczalność. Kwasy fenolowe wraz z innymi polifenolami miejscowo zwiększają krzepliwość krwi. Ponadto olejek eteryczny zawarty w rdeście ma delikatne właściwości hipotensyjne. W rdeście zidentyfikowano seskwiterpen - polygodial, który ma właściwości przeciwbakteryjne, jest słabym surfakatantem oraz ma właściwości przeciwzapalne. Garbniki powodują, iż rdest jest przeciwbiegunkowy, przeciwzapalny. Składniki olejku eterycznego obniżają ciśnienie krwi w nieznaczny sposób.

Przygotowuje się napar z 1 - 1 1/2 łyżki ziela rdestu na szklankę wody i pije 1/4 szklanki 2 - 3 razy dziennie jako łagodny środek przeciwkrwotoczny. Farmakopea Polska IV zaleca stosowanie odwarów rdestu o stężeniu 3 - 8%. Medycyna ludowa stosuje nalewkę alkoholową lub napar jako skuteczny środek zalecany w krwawieniach kobiecych, stanach zapalnych nerek i pęcherza moczowego, skąpomoczu i nadciśnieniu. Świeże liście rdestu jako okłady na ropne krosty i owrzodzenia. Stosowana regionalnie jako ostra przyprawa. Stosowanie powyżej tygodnia należy skonsultować z lekarzem.

Wszystkie surowce garbnikowe w znaczny sposób mogą utrudnić wchłanianie się związków mineralnych z przewodu pokarmowego. Zaburzone wchłanianie najbardziej widoczne jest dla jonów metali dwuwartościowych jak wapń, magnez, cynk, żelazo, miedź. Należy zachować odstęp kilkugodzinny podczas przyjmowania preparatów mineralnych, kompleksów witaminowo-mineralnych a przetworami z rdestu.

Przedawkowanie roślin garbnikowych może objawiać się zaburzeniami pracy przewodu pokarmowego, zaparciami, zaburzeniami w rozwoju prawidłowej flory bakteryjnej oraz właściwym wchłanianiem substancji mineralnych i odżywczych z trawionego pokarmu.