Fenofibrat, Fenofibratum - Zastosowanie, działanie, opis

Fenofibrat znalazł zastosowanie w terapii zaburzeń w gospodarce lipidów. Jego działanie prowadzi do spadku stężenia "złego" cholesterolu (LDL, VLDL) i trójglicerydów w osoczu, co zostało wykorzystane w leczeniu:

• mieszanej hiperlipidemii;
• ciężkiej hipertrójglicerydemii przebiegającej z niskim stężeniem cholesterolu HDL;
• mieszanej hiperlipidemi u pacjentów z wysokim ryzykiem zdarzeń sercowo-naczyniowych.

Fenofibrat jest wykorzystywany w terapii pacjentów, u których stan nie ulega poprawie po zastosowaniu metod niefarmakologicznych takich jak dieta lub wysiłek fizyczny. Ponadto lek znalazł zastosowanie, w połączeniu ze statynami, podczas leczenia osób ze znacznie wyższym stężeniem lipidów w organizmie. 

Fenofibrat występuje w postaci preparatów doustnych przyjmowanych zwykle w trakcie posiłku, ponieważ badania wykazały że wchłanianie leku na czczo jest słabsze.
Zwykle stosowane dawki dobowe występują w zakresie od 145 mg do 300 mg. W cieższych przypadkach, gdy stężenie cholesterolu jest niebezpiecznie wysokie (powyżej 4 g/l) zalecana dawka wynosi 400 mg.  Całkowita dawka dobowa jest zależna od wieku pacjenta, jego chorób współistniejących, masy ciała oraz jednostki chorobowej.

Po upłynięciu trzech miesięcy kuracji zalecane jest wykonanie badań sprawdzających skuteczność terapii. 

Dawkowanie fenofibratu powinno zostać dostosowane w przypadku osób:

• cierpiących na ciężką niewydolność wątroby;
• przechodzących ciężką niewydolność nerek (GFR<30 ml/min).

Fenofibrat jest przeciwwskazany w przypadku wystąpienia nadwrażliwości na tę substancję czynną. Ponadto leku nie należy stosować również gdy:

• pacjent cierpi na ciężką niewydolność nerek;
• występują reakcje fotowrażliwości podczas stosowania fibratów lub ketoprofenu;
• pacjent przechodzi ostre lub przewlekłe zapalenie trzustki (niezwiązane z hipertrójglicerydemią);
• u pacjenta występuje stan zapalny pęcherzyka żółciowego;
• pacjent cierpi na zaburzenia czynności wątroby, w tym marskość wątroby.

Podczas stosowania fenofibratu należy zachować szczególną ostrożność jeśli występuje:

• wzrost aktywności enzymów wątrobowych – należy kontrolować stężenie AlAT i AspAT i przerwać leczenie gdy wyniki przekroczą wartość górnej normy trzykrotnie;
• niewydolność nerek o stopniu łagodnym lub umiarkowanym, leczenie należy przerwać w przypadku wystąpienia ciężkiej niewydolności wątroby lub gdy stężenie kreatyniny przekroczy górną normę o 50%.

Fenofibrat nie powinien być stosowany w leczeniu dyslipidemii bez ustalenia jej przyczyny. Istnieją różne przyczyny występowania hiperlipidemii takie jak: cukrzyca typu 2, zespół nerczycowy, alkoholizm, niedoczynność tarczycy, schorzenia wątroby polegające na utrudnionym odpływie żółci. Każde z tych schorzeń powinno zostać poddane terapii przed wdrożeniem leczenia za pomocą fenofibratu. 
Jednoczesne stosowanie estrogenów może być przyczyną wystąpienia hiperlipidemii wtórnej.

Należy zachować szczególną ostrożność w przypadku wystąpienia bólu mięśni, przykurczów i osłabienia. Może być to spowodowane wystąpieniem toksycznego działania fenofibratu na tkankę mięśniową prowadzącym do rabdomiolizy (rozpad tkanki mięśniowej). Osoby szczególnie narażone na pojawienie się miopatii lub uszkodzenia mięśni to:

• osoby starsze;
• pacjenci posiadający w wywiadzie skłonność do chorób mięśni;
• osoby nadużywające alkoholu;
• pacjenci cierpiący na niedoczynność tarczycy;
• osoby z zaburzeniami pracy nerek. 

Fenofibrat może spowodować wystąpienie stanu zapalnego trzustki. Stan zapalny występuje zwykle z powodu bezpośredniego działania substancji, braku skuteczności terapii utworzenia złogów lub niedrożności, które utrudniają odpływ żółci co prowadzi do hipertrójglicerydemii.

Jednoczesne stosowanie fenofibratu razem z inhibitorami reduktazy HMG-CoA (statyny) powinno przebiegać zachowaniem szczególnej ostrożności z powodu zwiększonego ryzyka rabdomiolizy oraz przejściowego wzrostu stężenia kreatyniny w osoczu.

Przyjmowanie fenofibratu razem z posiłkiem spowoduje większe wchłanianie leku, jednak jest to w większym stopniu zależne od postaci, w której występuje, niż właściwości samej substancji czynnej.

Fenofibratu nie należy łączyć z alkoholem ze względu na zwiększone ryzyko wystąpienia miopatii lub rabdomiolizy. 

Fenofibrat nie ma wpływu na zdolność prowadzenia pojazdów i obsługę maszyn.

Fenofibrat można stosować u kobiet w ciąży dopiero po ocenie stosunku ryzyka wystąpienia działań niepożądanych u płodu a korzyści odniesionych przez matkę podczas terapii. Nie istnieją wystarczające badania na temat wykorzystania fenofibratu w terapii hiperlipidemii u kobiet ciężarnych. Fenofibrat nie wykazał działania teratogennego podczas testów na zwierzętach, działanie embriotoksyczne występowało dopiero po zastosowaniu dawek toksycznych dla organizmu matki.

Nie ma wystarczających danych wykluczających przenikanie fenofibratu do mleka, jest to jednak mało prawdopodobne ze względu na wysoki stopień wiązania leku z albuminami osocza. Prawdopodobieństwo wpływu leku na zawartość cholesterolu w mleku matki jest również niewielkie. Ze względu na zbyt małą ilość danych, stosowanie fenofibratu podczas karmienia piersią jest przeciwwskazane. 

Badania na zwierzętach wykazały przemijające spadki płodności u zwierząt. 

Mechanizm działania fenofibratu polega na indukcji receptora PPARα, prowadzi to do zwiększenia lipolizy poprzez aktywację lipazy lipoproteinowej, a także do spadku produkcji apoproteiny C-III i zwiększenia wytwarzania apoprotein A-I i A-II.

Opisany etapy działania leku powodują:

• spadek stężenia frakcji LDL i VLDL (od 20% do 35%);
• zwiększenie stężenia frakcji HDL (od 10% do 30%);
• zmniejszenie stężenia trójglicerydów (od 40% do 55%).

Fenofibrat może odpowiadać za spadek stężenia kwasu moczowego, co jest korzystne dla pacjentów cierpiących na hiperurykemię. Lek wykazuje również aktywność antyagregacyjną.

Fenofibrat dobrze wchłania się z przewodu pokarmowego. Maksymalne stężenie w osoczu występuje po około 5 godzinach od podania. Pokarm zwiększa wchłanianie substancji.

Fenofibrat i jego czynne metabolity występują w połączeniach z albuminami osocza na poziomie 99%. 

Natychmiast po podaniu fenofibrat ulega reakcji hydrolizy z udziałem karboksyesterazy, prowadzi to do powstania aktywnego metabolitu – kwasu fenofibrynowego. Następnie kwas fenofibrynowy ulega reakcji sprzęgania z kwasem glukuronowym. Okres półtrwania kwasu fenofibrynowego w osoczu wynosi około dwudziestu godzin. 

Fenofibrat jest wydalany głównie z moczem w postaci kwasu fenofibrynowego lub jego glukuronidowych pochodnych. Całkowita eliminacja fenofibratu z organizmu trwa około 6 dni.