Amoksycylina, Amoxicillinum - Zastosowanie, działanie, opis

Amoksycylina, jako antybiotyk beta-laktamowy o szerokim spektrum działania, jest stosowana w wielu schorzeniach wywołanych przez patogeny bakteryjne. Leczenie amoksycyliną wskazane jest w zakażeniach układu oddechowego takimi jak:

• ostre  zapalenie zatok,
• ostre zapalenie ucha środkowego,
• ostre zapalenie gardła i migdałków,
• zaostrzenie przewlekłego zapalenia oskrzeli,
• pozaszpitalne zapalenie płuc.

Amoksycylina jest także stosowana w zakażeniach układu moczowego, przy ostrym zapaleniu pęcherza, bezobjawowym bakteriomoczu oraz ostrym odmiedniczkowym zapaleniu nerek. Antybiotyk ordynuje się również w przypadku wystąpienia duru i paraduru. Amoksycylina jest używana w leczeniu ropnia okołozębowego i innych zakażeniach stomatologicznych. Dodatkowo lek stosuje się przy eradykacji Helicobacter pylori (jako element schematu lekowego), leczenia wczesnej fazy choroby z Lyme oraz przeciwko rzeżączce.

Przykłady patogenów wrażliwych na działanie amoksycyliny:

• Streptococcus pneumoniae;
• Haemophilus influenzae;
• Escherichia coli;
• Proteus mirabilis;
• Streptococcus faecalis;
• Chlamydia psittaci;
• Chlamydia pneumoniae;
• Borrelia burgdorferi;
• Helicobacter pylori;
• Neisseria gonorrhoeae;
• Salmonella spp.;
• Shigella spp.;
• Staphyllococcus spp.;
• Streptococcus spp.;

Przed rozpoczęciem leczenia amoksycyliną należy wziąć pod uwagę informacje o występowaniu oporności poszczególnych szczepów bakteryjnych.

Amoksycylinę stosuje się doustnie przed, w trakcie lub po posiłku.

Dawkowanie antybiotyku jest zależne od wieku, masy ciała, a także od czynności nerek pacjenta. Dawki amoksycyliny są różne, ze względu na umiejscowienie i ciężkość zakażenia oraz rodzaj bakterii wywołujących stan chorobowy.

Zwykle stosowane dawki dobowe u osób dorosłych to od 750 mg do 3 g, przy czym czas trwania leczenia wynosi zwykle od 5 do 7 dni. Zwykle stosowane dawki dobowe u dzieci to od 40 do 90 mg/kg masy ciała, maksymalna dawka to 3 g na dobę.

Osoby z niewydolnością nerek: dawki oraz częstotliwość podania są zależne od klirensu kreatyniny. Modyfikacje w dawkowaniu wprowadza się zarówno u dorosłych jak i u dzieci, gdy wartości przesączania kłębuszkowego są niższe niż 30 ml/min.

Przeciwwskazaniem do stosowania amoksycyliny jest nadwrażliwość na penicyliny oraz przebycie ciężkiej reakcji nadwrażliwości na inne antybiotyki beta-laktamowe tj. cefalosporyny, karbapenemy i monobaktamy.

Podczas leczenia amoksycyliną mogą wystąpić reakcje nadwrażliwości, łącznie z anafilaksją (zagrażająca życiu, szybko rozpoczynająca się reakcja nadwrażliwości). Nie należy stosować antybiotyku w przypadku nadwrażliwości na antybiotyki beta-laktamowe (zwłaszcza na penicyliny i cefalosporyny, dla których opisana jest reakcja nadwrażliwości krzyżowej).   Ze względu na możliwość  pojawienia się nadwrażliwości na amoksycylinę, osoby chore na astmę lub alergicy powinni zachować ostrożność w trakcie  stosowania antybiotyku.

W przypadku leczenia zakażeń bakteryjnych amoksycyliną, zwłaszcza chorób wywołanych krętkami (kiła, borelioza), może dojść do wystąpienia reakcji Jarisha-Herxheimera. Objawia się wysoką gorączką, dreszczami, zlewnymi potami, obniżeniem ciśnienia tętniczego. Reakcja jest następstwem uwolnienia toksyn z martwych bakterii poddanych działaniu antybiotyku. Zjawisko to występuje zwykle na początku leczenia i najczęściej przechodzi samoistnie.

U chorych na mononukleozę oraz na białaczkę limfatyczną obserwowano pojawienie się wysypek odropodobnych. Należy unikać podawania amoksycyliny w wyżej wymienionych jednostkach chorobowych.

Podczas długotrwałego leczenia amoksycyliną oraz u wcześniaków należy kontrolować czynność narządów wewnętrznych oraz parametry krwi.

W trakcie terapii amoksycyliną może dojść do wystąpienia biegunki oraz stanów zapalnych jelit, trzeba wykluczyć możliwość nadkażenia przez Clostridium difficile. W razie rozpoznania rzekomobłoniastego zapalenia jelit, należy przerwać kuracje antybiotykiem i wdrożyć odpowiednie leczenie.

U pacjentów z niewydolnością nerek, podczas stosowania amoksycyliny, należy zmodyfikować dawki i częstotliwość podawania antybiotyku. Osoby z zaburzeniami funkcji nerek są bardziej narażone na wystąpienie drgawek w trakcie leczenia amoksycyliną.

W trakcie stosowania wysokich dawek amoksycyliny należy zapewnić odpowiednią podaż płynów, aby zapobiec krystalurii amoksycyliny (wytrącaniu się kryształów amoksycyliny w moczu), która może doprowadzić do ostrej niewydolności nerek. Osoby posiadające cewnik są szczególnie narażone na wytrącanie się kryształów antybiotyku w moczu.

Podczas stosowania amoksycyliny, u osób równocześnie przyjmujących warfarynę czy acenokumarol może dojść do zwiększenia wartości czynnika INR, należy zatem kontrolować parametry krzepnięcia oraz rozważyć możliwość modyfikacji dawki leków przeciwzakrzepowych.

Amoksycylina może zmniejszyć wydalanie metotreksatu, prowadząc do wzrostu jego toksyczności. W trakcie jednoczesnego leczenia amoksycyliną, należy kontrolować stężenie metotreksatu we krwi.

Przy długotrwałym leczeniu amoksycyliną lub stosowaniu dawek subterapeutycznych (niewystarczających do uzyskania efektu leczniczego) bądź przedwczesnego przerwania terapii może dojść do wzrostu oporności szczepów bakteryjnych.

Nie badano wpływu amoksycyliny na zdolność prowadzenia pojazdów i obsługiwania maszyn.

Jednakże, niektóre działania niepożądane takie jak drgawki, zawroty głowy oraz reakcje nadwrażliwości mogą wpływać negatywnie na zdolność prowadzenia pojazdów i obsługiwania maszyn.

Podczas stosowania amoksycyliny można uzyskać fałszywie-pozytywne wyniki na obecność glukozy w moczu. Dlatego pacjenci badający obecność glukozy w moczu i jednocześnie stosujący amoksycylinę, powinni mieć przeprowadzone powyższe badanie metodą enzymatyczną, (z wykorzystaniem jako odczynnika oksydazy glukozowej), której wynik nie jest zaburzony przez cząsteczki antybiotyku.

W związku z aktywnością bakteriobójczą przeciwko Helicobacter pylori, u osób stosujących amoksycylinę, wynik na nosicielstwo H. pylori może dać wynik fałszywie-negatywny. Pacjenci przyjmujący antybiotyk powinni rozpocząć diagnostykę w kierunku nosicielstwa bakteryjnego cztery tygodnie po zakończeniu terapii amoksycyliną.

Stosowanie amoksycyliny może zaburzać wynik testu oznaczenia estradiolu u kobiet ciężarnych.

Stosowanie amoksycyliny w okresie ciąży jest uważane za bezpieczne. Nie zaobserwowano zwiększonego ryzyka występowania wad rozwojowych u potomstwa kobiet stosujących amoksycylinę w trakcie ciąży. Dopuszcza się stosowanie antybiotyku podczas ciąży, jeśli istnieją do tego bezpośrednie wskazania.

Decyzję o stosowaniu amoksycyliny podczas ciąży podejmuje lekarz.

Amoksycylina jest uważana za lek zgodny z karmieniem piersią. Spośród wszystkich penicylin, bezpieczeństwo stosowania amoksycyliny w trakcie laktacji, jest najlepiej potwierdzone. Amoksycylina przenika do mleka kobiecego w bardzo małych ilościach. Należy jednak pamiętać o ryzyku wystąpienia reakcji nadwrażliwości u oseska, w wyniku której może wystąpić senność, biegunka, wysypka oraz kandydoza błon śluzowych.

Decyzję o stosowaniu amoksycyliny podczas karmienia piersią podejmuje lekarz.

Brak danych klinicznych dotyczących wpływu na płodność u ludzi podczas stosowania amoksycyliny. Przeprowadzone badania na zwierzętach wykazały brak wpływu amoksycyliny na płodność

Rodzaj i częstość działań niepożądanych dla amoksycyliny są wspólne dla wszystkich dróg jej podania, natomiast przy podaniu pozajelitowym może  wystąpić zakrzepowe zapalenie żył

Po przedawkowaniu amoksycyliny mogą wystąpić zaburzenia ze strony przewodu pokarmowego, układu neurologicznego oraz zaburzenia gospodarki wodno-elektrolitowej i niewydolność nerek.

Do  objawów przedawkowania należą:

• ból brzucha;
• biegunka;
• wymioty;
• pobudzenie lub senność;
• drgawki;
• hematuria;
• skąpomocz;
• wytrącanie kryształów amoksycyliny w moczu (krystaluria)  mogące skutkować  niewydolnością nerek.

Amoksycylina jest półsyntetyczną penicyliną o szerokim spektrum działania, należącą do grupy antybiotyków beta-laktamowych. Wykazuje działanie bakteriobójcze. Mechanizm działania  tej grupy antybiotyków opiera się na hamowaniu enzymów (głównie transpeptydaz) uczestniczących w budowie bakteryjnej ściany komórkowej. Penicyliny wykazują strukturalne podobieństwo do elementów ściany bakterii, dzięki czemu stanowią substrat dla enzymów budulcowych. Połączenie się antybiotyku z enzymem przerywa ostatni etap konstrukcji ściany bakterii. Powyższy proces, a także dodatkowe hamowanie innych enzymów wewnątrzkomórkowych (hydrolaz), powoduje nasilenie procesów autolitycznych i w konsekwencji śmierć komórki bakteryjnej. 

Wyżej opisany mechanizm tłumaczy niską szkodliwość amoksycyliny w stosunku do komórek ludzkich i innych zwierząt, gdyż beta-laktamy działają toksycznie na komórki w których dochodzi do syntezy peptydoglikanów.

 Jedną z głównych przyczyn oporności bakteryjnej na działanie penicylin, w tym także amoksycyliny, jest wytwarzanie beta-laktamaz. Enzymy te niszczą strukturę antybiotyków. W celu zwiększenia aktywności biobójczej penicylin stosuje się dodatki inhibitorów beta-laktamaz. Z tego właśnie powodu na rynku można znaleźć wiele preparatów zawierających połączenie amoksycyliny z kwasem klawulanowym (inhibitor beta-laktamaz).

Amoksycylina jest dobrze i szybko wchłaniana z przewodu pokarmowego. Po podaniu doustnym jej biodostępność wynosi około 70% Maksymalne stężenie amoksycyliny w osoczu osiągane jest po około 1-2 godzin po podaniu. Pokarm nie wpływa na biodostępność amoksycyliny.

Około 18% całkowitej dawki amoksycyliny jest związane z białkami osocza. Antybiotyk ulega dystrybucji do większości narządów i tkanek, natomiast nie przenika w wystarczających ilościach do płynu mózgowo-rdzeniowego. Amoksycylina przechodzi przez łożysko i dostaje się w małej ilości do mleka kobiecego.

Amoksycylina częściowo podlega metabolizmowi wątrobowemu. W wyniku działania enzymów wątrobowych powstaje siedem metabolitów amoksycyliny. Jednym z metabolitów jest kwas penicylinowy wytwarzany w ilościach odpowiadających od 10% do 25% początkowej dawki antybiotyku.

Amoksycylina jest wydalana głównie przez nerki. Około 60% antybiotyku jest wydalana z moczem w postaci niezmienionej, w ciągu sześciu godzin od podania pojedyńczej dawki (250-500mg). Dla osób z prawidłową funkcją nerek okres półtrwania amoksycyliny wynosi około 60 minut.