Bagno zwyczajne — nie tylko na mole

Współcześnie rola lecznicza wyciągów oraz suszonych części z bagna zwyczajnego jest znacznie mniejsza niż w XVII czy nawet XIX wieku. Ze względu na brak dowodów naukowych odnośnie działania leczniczego wyciągów z bagna zwyczajnego należy pamiętać, że jego zastosowanie powinno mieć tylko charakter pomocniczy. Maści lub żele z wyciągami z bagna zwyczajnego są wykorzystywane jako środki łagodzące ból w przebiegu reumatoidalnego zapalenia stawów, zwichnięć oraz urazów. Ponadto ekstrakty z bagna są stosowane jako preparaty zmniejszające stany zapalne skóry oraz jamy ustnej. Herbatki z bagna zwyczajnego mogą również poprawiać stan pacjenta podczas lekkich infekcji górnych dróg oddechowych lub przeziębień. Bagno zwyczajne jest również bardzo popularne w homeopatii.

Do innych zastosowań bagna zwyczajnego można zaliczyć jego wykorzystanie w zwalczaniu moli. Często opowiadają o tym osoby starsze, które korzystały z tego sposobu, gdy nie było jeszcze tak szerokiej dostępności środków na mole.

Bagno zwyczajne, pomimo że zostało opisane przez Linneusza dopiero pod koniec XVIII wieku, w wierzeniach oraz lecznictwie ludowym było obecne już o wiele wcześniej. Wyciągi alkoholowe z bagna zwyczajnego stosowane były jako środki poprawiające trawienie, odkażające układ moczowy, a nawet jako środki do płukania jamy ustnej. Bagno było stosowane również przez rolników jako środek łagodzący choroby pokarmowe bydła i świń. Ponadto wierzono, że gałązka bagna zwyczajnego włożona pod strzechę chaty będzie odstraszała pioruny i przynosiła pomyślność domownikom. Gałązki bagna były święcone i używane w procesjach jako część wianków. Tak jak wspominano wcześniej, starsi mieszkańcy Polski pamiętają jeszcze, że różne części rośliny były polecane jako środki odstraszające insekty.

Bagno zwyczajne (łac. Ledum palustre, ang. Wild rosemary) jest niewielkim gatunkiem krzewinki z rodziny wrzosowatych – Ericaceae. Roślina występuje głównie na terenie Europy Północnej oraz Azji. W Polsce jest spotykana na lekko podmokłych terenach nizinnych, rzadziej można ją zobaczyć w pasie wyżyn oraz w górach. Bagno zwyczajne jest w Polsce rośliną chronioną.

Krzewinka osiąga niewielkie rozmiary, maksymalnie do 1,5 m wysokości. Na lekko uniesionych pędach występują ułożone skrętolegle lancetowate lub eliptyczne ciemnozielone liście. Białe kwiaty, występujące na zakończeniach pędów, są zebrane w niewielkie kuliste baldachy. Owocem bagna zwyczajnego jest luźno zwisająca torebka, wypełniona licznymi nasionami.

Surowcem zielarskim są liście – Folium Ledi palustris – oraz młode pędy – Herba Ledi palustris.

Surowiec zawiera aktywną farmakologicznie frakcję olejku eterycznego, w składzie którego zidentyfikowano ledol, palustrol oraz micen. Ponadto w wyciągach z bagna zwyczajnego występują również glikozydy fenolowe, takie jak arbutyna oraz dafnina, a także niewielkie ilości kwercetyny należącej do grupy flawonoidów. Liść bagna zwyczajnego jest również źródłem garbników, kwasu ursolowego oraz substancji żywicowych.

Ekstrakty z bagna zwyczajnego mogą mieć lekkie działanie przeciwbólowe, znieczulające i przeciwzapalne. Olejek eteryczny obecny w składzie wyciągów działa drażniąco na skórę, powodując miejscowe rozgrzanie jej powierzchni oraz usprawnienie krążenia w miejscu aplikacji. Ekstrakty z bagna zwyczajnego w połączeniu z wyciągami z arniki bada się obecnie pod kątem skuteczności w ograniczaniu pooperacyjnych wybroczyn i obrzęków.

Ponadto wyciąg z bagna może działać rozkurczająco na mięśnie gładkie dróg oddechowych oraz przewodu pokarmowego.

Współcześnie wyciąg z bagna jest stosowany w postaci preparatu gotowego Dapis, który służy do zmniejszenia uczucia świądu po ukąszeniach przez owady. Żel można stosować nawet kilka razy dziennie.

Ponadto zawsze istnieje możliwość przygotowania naparu z liści bagna zwyczajnego. Napar należy przygotować poprzez zalanie niewielkiej ilości surowca gorącą wodą. Po 15 minutach zaparzania jest on gotowy do użytku. Napar można wykorzystać do przemywania skóry oraz płukania jamy ustnej.

Dawniej stosowano również wyciągi z bagna w postaci mazidła na stawy i bolące mięśnie. Podstawowym elementem mazidła był olej palustrowy zmieszany w odpowiednich proporcjach z glicerolem i kilkoma innymi składnikami.

Podczas doustnego stosowania wyciągów z bagna zwyczajnego istnieje ryzyko podrażnienia przewodu pokarmowego. W trakcie stosowania zgłaszano występowanie biegunek, nudności, wymiotów oraz krwiomoczu. Ponadto olejek eteryczny w większych dawkach może spowodować zaburzenia ze strony układu nerwowego, jak na przykład drętwienie kończyn lub zawroty głowy.