Szakłak pospolity — wsparcie w walce z zaparciami

Szakłak pospolity (łac. Rhamnus cathartica, ang. Common buckthorn) jest krzewem pochodzącym z rodziny szakłakowatych – Rhamnaceae. Szakłak pospolity występuje w większości krajów Europy Zachodniej, w Afryce Północnej oraz w niektórych krajach Azji. W Polsce jest rośliną występującą powszechnie na terenach nizinnych. Formacje szakłaku można spotkać głównie na obrzeżach lasów lub na terenach podmokłych. Rhamnus cathartica można przetłumaczyć dosłownie jako ciernisty krzew.

Szakłak pospolity jest krzewem osiągającym od 1 do nawet 6 metrów wysokości. Krótko owłosione liście szakłaku mają kształt eliptyczno-jajowaty. Cechą charakterystyczną krzewu są ciernie występujące na rozgałęzieniach łodygi. Niewielkie kwiaty koloru żółtozielonego wyrastają w kątach liści. Owocem szakłaku jest pestkowiec.

Surowcem zielarskim jest kora (Rhamni catharticae cortex) oraz owoc szakłaku (Rhamni catharticae fructus). Surowce należy zbierać jesienią i suszyć w temperaturze około 45 stopni Celsjusza.

Wyciągi z szakłaku pospolitego są wykorzystywane w łagodzeniu przewlekłych zaparć ze względu na swoje działanie przeczyszczające. Szakłak można stosować w przypadku zaparć związanych z zaburzeniem perystaltyki jelita grubego. Wyciągi z owoców lub kory można stosować również w zaburzeniach przepływu i produkcji żółci.

W średniowieczu owocami szakłaku barwiono materiały tkackie. Zależnie od stanu dojrzewania owoców otrzymywano kolory od zielonego przez żółty i czerwony do ciemnopurpurowego.

Wyciągi z owoców lub kory szakłaku pospolitego zawierają antranoidy. W owocach szakłaku pospolitego zidentyfikowano glukofrangulinę A, frangulinę A i C oraz glukozydy franguloemodyny. W mniejszym stopniu owoce zawierają również flawonoidy – głównie pochodne kwercetyny i kemferolu oraz frakcję garbników katechinowych i proantocyjanidyn.

Antrazwiązki mają działanie żółciopędne oraz przeczyszczające. Należy pamiętać, że antranoidy powodują również przekrwienie organów miednicy mniejszej. Mechanizm działania antranoidów polega na drażnieniu błony śluzowej jelita grubego i zwiększeniu częstotliwości ruchów robaczkowych. Substancjami aktywnymi są antrony i diantranole powstające w wyniku reakcji hydrolizy. Flawonoidy obecne w surowcach z szakłaku mają działanie moczopędne.

Owoc szakłaku pospolitego można stosować w postaci naparu. W celu jego przygotowania zaleca się zalanie surowca wrzącą wodą i pozostawienie go pod przykryciem na 10 minut. Tak przyrządzony napar należy pić najlepiej wieczorem.

Podczas stosowania naparów z szakłaku należy pamiętać, że antrazwiązki występujące w surowcach muszą najpierw ulec przemianom koniecznym dla uzyskania właściwości przeczyszczających. Z tego powodu napary z szakłaku zaleca się przyjmować wieczorem.

Związki przeczyszczające, którymi są antranoidy występujące w surowcach z szakłaku, skracają pasaż jelitowy i mogą spowodować zmniejszenie skuteczności wcześniej przyjętych leków.

Preparatów z szakłaku nie należy przyjmować podczas jednoczesnego stosowania leków przeciwbiegunkowych lub zapierających ze względu na ich przeciwstawne działanie.

Wyciągi z szakłaku pospolitego mogą powodować przekrwienie narządów miednicy mniejszej. Szakłaku nie powinny stosować kobiety w ciąży.

Nie zaleca się również przyjmowania go podczas karmienia piersią ze względu na wpływ na niemowlę. Konieczne jest także zachowanie ostrożności podczas stosowania wyciągów z szakłaku przez pacjentów cierpiących na hemoroidy.