DHEA (Prasteron, Dehydroepiandrosteron), Prasteronum (dehydroepiandrosteronum) - Zastosowanie, działanie, opis

Prasteron (DHEA) jest wskazany w przypadku niedoborów tego hormonu potwierdzonym badaniem laboratoryjnym.

DHEA (dehydroepiandrosteron) jest stosowany zarówno u kobiet jak i u mężczyzn.

U kobiet wskazany jest do dopochwowego stosowania w leczeniu stanów typu atrofia sromu i atrofia pochwy u kobiet po menopauzie.

Prasteron jest stosowany doustnie i dopochwowo. Występuje również jako składnik leku do wstrzykiwań (hormonalna terapia zastępcza). 

Stosowanie doustne

DHEA (prasteron, dehydroepiandrosteron) stosuje się doustnie z posiłkiem (dla lepszego wchłaniania), rano - jest to zgodne z naturalnym cyklem wydzielania prasteronu.

Dawka stosowana w leczeniu zależna od jednostki chorobowej, płci, stopnia niedoboru, chorób towarzyszących. Należy wziąć pod uwagę, że stężenie endogennego DHEA u kobiet jest niższe niż u mężczyzn.

Leki z prasteronem stosuje się długotrwale, efekty leczenia widoczne są po kilku tygodniach.

Podczas stosowania DHEA należy wykonywać badania profilaktyczne jak badanie prostaty u mężczyzn czy badanie kontrolne sutka u kobiet.

Dawka DHEA jest stopniowo zwiększana i wymaga kontrolnego oznaczania w surowicy dla długotrwałego stosowania i w większych dawkach.

Stężenie DHEA zmniejsza się wraz z wiekiem, stąd dawkowanie u osób starszych powinno być odpowiednio zwiększone. Prasteronu nie stosuje się u dzieci i młodzieży, a także w grupach pacjentów z niewydolnością nerek i/lub wątroby.

Dawki zwykle stosowane (dobowe) u kobiet: od 5 mg do 20 mg (lub więcej).

Dawki zwykle stosowane (dobowe) u mężczyzn: od 10 (25) mg do 50 mg.

Stosowanie dopochwowe

Zwykle stosuje się wieczorem.

Dawki zwykle stosowane (dobowe) u kobiet: 6,5 mg (jako globulka).

DHEA nie powinien być stosowany w przypadku:

• uczulenia / nadwrażliwości na substancję czynną;
• przerostu gruczołu krokowego;
• raka sutka, raka prostaty, raka jajnika, innych nowotworów (w tym estrogenozależnych);
• ciężkiej niewydolności nerek i wątroby;
• dzieci, młodzieży;
• ciąży i karmienia piersią;
• prawidłowego stężenia DHEA.

Wśród innych przeciwwskazań dla podania dopochwowego podaje się m.in. krwawienie z narządów płciowych o nieznanej etiologii, rak estrogenozależny (np. rak endometrium), nieleczony rozrost endometrium, żylna choroba zakrzepowo-zatorowa, skłonność do zakrzępów żylnych, porfiria.

Podczas stosowania leków z DHEA istotny jest czas przyjmowania — zgodnie z cyklem wydzielania niektórych hormonów steroidowych, prasteron powinien być przyjmowany rano. Wszelkie zmiany dawki (zwiększenie, zmniejszenie) powinny być odpowiednio skonsultowane z lekarzem i opierać się m.in. na oznaczeniach poziomu DHEA.

Pacjenci poniżej 40 lat (zarówno mężczyźni jak i kobiety) nie powinni stosować tej substancji.

DHEA jest stosowana niekiedy w leczeniu andropauzy i menopauzy (lekarz podejmuje decyzję o wprowadzeniu tej substancji do leczenia na podstawie licznych parametrów — w zależności od płci — jak stan psychiczny, stężenia hormonów, poziom PSA (♂), wartości ciśnienia, stan kości etc.). Przed rozpoczęciem terapii DHEA należy wykonać odpowiednie badania wykluczające nowotwory hormonozależne i inne dolegliwości będące p/wskazaniem do jego przyjmowania.

Nie jest zalecane by DHEA łączyć z androgenami lub HTZ. Osoby uprawiające wyczynowo sport nie powinny stosować DHEA (jest uznawany za środek dopingujący).

Kobiety są bardziej narażone na androgenne skutki uboczne DHEA. Objawy niedoboru DHEA narastają wraz z wiekiem u obu płci.

Stosowanie dużych dawek u kobiet, przez dłuższy czas może być powodem: braku miesiączki, niepłodności, nadmiernego owłosienia na ciele, spadku odporności, nadpobudliwości i agresji, przyrostu masy ciała, maskulinizacji, zmniejszenia gruczołów sutkowych.

Nie zaleca się stosowania DHEA z

• innymi środkami androgenowymi lub zawierającymi androgeny;
• HTZ - hormonalną terapią zastępczą.

Stosowanie DHEA w okresie ciąży jest przeciwwskazane ze względu na ryzyko zaburzonego rozwoju narządów moczowo-płciowych, wirylizacji płodów żeńskich.

Nie należy stosować prasteronu w okresie karmienia piersią. Dane literaturowe podają o możliwości hamowania laktacji przez DHEA. Nie jest również wiadome czy substancja ta przenika do mleka matki.

Nie zaleca się stosowana u kobiet płodnych.

Prasteron jest stosowany również w podaniu dopochwowym, może powodować:

• wzrost ilości wydzieliny pochwowej,
• nieprawidłowy wynik cytologii,
• polipy błony śluzowej szyjki macicy / macicy,
• łagodny guzek w piersi,
• wahania masy ciała.

Brak aktualnie danych związanych z przedawkowaniem DHEA. Stosowanie wyższych dawek może wiązać się z wystąpieniem zaburzeń hormonalnych i ryzykiem nasilonych działań niepożądanych.

Prasteron, czyli DHEA lub dehydroepiandrosteron to steroidowy hormon wytwarzany endogennie w korze nadnerczy. DHEA należy do związków androgenowych, które wykazują aktywność jak męskie hormony płciowe.

DHEA jest wytwarzany w różnych ilościach – w zależności od pory dnia (cechuje go cykliczność wydzielania). Związek ten ulega wiązaniu z kwasem siarkowym – tworzy się DHEA-S.

DHEA wykazuje aktywność poprzez wpływ na receptory estroegnowe i androgenowe. Nie wykryto specyficznych receptorów dla DHEA.

Prasteron posiada wielokierunkowe działanie, są to m.in.:

• działanie anaboliczne (pobudza syntezę białek - mięśni, kości);
• dz. androgenne (w wyniku przemiany DHEA -> androstendion -> testosteron).

Jest również prekursorem estrogenów.

Stosowanie DHEA w postaci leków (tabletek) nie zmniejsza wydzielania endogennego DHEA (brak ujemnego sprzężenia zwrotnego).

Stosowanie prasteronu ma na celu uzupełnienie jego niedoboru i opóźnianie procesów starzenia się organizmu, złagodzić objawy starzenia się.

Prasteron jest stosowany w łagodzeniu andropauzy, menopauzy, obniżonej sprawności intelektualnej, obniżonej jakości życia, pogorszonym nastroju, otyłości, chorobach układu krążenia.

DHEA w podaniu dopochwowym zwiększa liczbę komórek warstwy powierzchownej i pośredniej nabłonka oraz zmniejsza liczbę komórek warstwy przypodstawnej w błonie śluzowej pochwy. W efekcie tego dochodzi do obniżenia wartości pH i ułatwiony jest wzrost prawidłowej flory bakteryjnej.

Prasteron jest dobrze wchłaniany z przewodu pokarmowego. Pokarm ułatwia wchłanianie tej substancji. Najwyższe stężenie jest osiągane po czasie 2-5 godzin. Biodostępność jest wysoka i wynosi 50-70%.

W podaniu dopochwowym prasteron wnika do komórek pochwy gdzie jest przekształcany do estrogenów i androgenów (w zależności od poziomu enzymów w komórkach każdego rodzaju).

Wolne DHEA wiąże się z białkami krwi (10-20%), DHEA sprzężone z kwasem siarkowym (DHEA-S) w znacznym stopniu wiążę się z białkami (80-90%). Stężenie siarczanu we krwi jest wielokrotnie wyższe w porównaniu do wolnej postaci DHEA.

Prasteron w podaniu dopochwowym pozostaje głównie w miejscu aplikacji.

Proces metabolizmu DHEA następuje już w nabłonku jelit – dochodzi tutaj do sprzęgania z kwasem siarkowym. Dalszy metabolizm DHEA-S ulega przemianie do hormonów płciowych, androgenów, estrogenów (w zależności od tkanki/narządu docelowego). Ewentualna przemiana DHEA jest zależna od płci, wieku, cech osobniczych czy zapotrzebowania.

DHEA jest wydalane głównie z moczem w postaci polarnych substancji (50-70%), reszta jest eliminowana z żółcią.