Joheksol, Iohexolum - Zastosowanie, działanie, opis

Joheksol jest produktem leczniczym wykorzystywanym jedynie w diagnostyce jako środek kontrastujący w zabiegach diagnostycznych (m.in. arteriografia, urografia, mielografia, flebografia, kardioangiografia, badania przewodu pokarmowego, tomografia komputerowej).

W przypadku podania podpajęczynówkowego może być stosowany w mielografii lędźwiowej, szyjnej i piersiowej oraz tomografii komputerowej zbiorników podstawy mózgu.

Joheksol wykorzystywany jest również w endoskopowej pankreatografii oraz cholangiopankreatografii.

Dawkowanie joheksolu uzależnione jest od:

• typu badania;
• wieku i masy ciała pacjenta;
• stanu ogólnego pacjenta;
• pojemności minutowej serca;
• techniki podania preparatu.

Stężenie i objętość jodu zazwyczaj jest taka sama we wszystkich środkach kontrastujących. Bardzo ważne jest nawodnienie pacjenta przed podaniem joheksolu i po skończeniu badania.

Przeciwskazaniami do stosowania joheksolu jest nadwrażliwość na substancję oraz tyreotoksykoza (zespół chorobowy związany z nadmiarem hormonów tarczycy we krwi) z widocznymi objawami. 

Specjalne ostrzeżenia dotyczą pacjentów:

• z alergią, astmą i nieprzewidzianymi reakcjami na środki jodowe kontrastujące (u tych pacjentów należy rozważyć premedykację kortykosteroidami lub lekami antyhistaminowymi).

Jodowe środki kontrastujące mogą być przyczyną śmiertelnych reakcji anafilaktycznych, dlatego powinny być podawane przez wykwalifikowany personel w warunkach ambulatoryjnych z dostępem do zestawu przeciwwstrząsowego. Należy zachować szczególną ostrożność u pacjentów przyjmujących blokery receptorów beta-adrenergicznych, dających fałszywy obraz anafilakcji. Objawy nadwrażliwości zazwyczaj są łagodne (zaczerwienienie skóry, pokrzywka, obrzęk twarzy) i występują w ciągu godziny od podania środka kontrastującego, dlatego tak ważny jest czas obserwacji pacjenta. Jednakże mogą pojawić się reakcje opóźnione, które zazwyczaj nie zagrażają życiu pacjenta.

Badanie angiografii cewnikowej z kontrastem może być przyczyną powikłań zatorowo-zakrzepowych, zwłaszcza u pacjentów z homocystynurią (poważna choroba metaboliczna), z podejrzeniem zakrzepicy lub zapalenia żył. Zalecana jest odpowiednia technika angiografii oraz częste przepłukiwanie cewnika heparynizowaną solą fizjologiczną.

Przed podaniem joheksolu bardzo ważne jest odpowiednie nawodnienie pacjenta, zwłaszcza u pacjentów z cukrzycą, zaburzeniami czynności nerek, osób w podeszłym wieku, niemowląt, pacjentów przyjmujących leki moczopędne, z hiperurykemią. U tych pacjentów należy kontrolować metabolizm wody i elektrolitów oraz poziom wapnia we krwi.

Szczególną ostrożność należy zachować u pacjentów z niewydolnością serca, dusznicą bolesną, chorobami zastawek, chorobą wieńcową, nadciśnieniem płucnym, przebytym zawałem, ponieważ oni są narażeni na zaburzenia układu sercowego podczas podania środka kontrastowego z joheksolem.

Pacjenci z guzami mózgu, padaczką, uzależnieni od alkoholu czy narkotyków, pacjenci po przebytych udarach, z zaawansowaną miażdżycą naczyń mózgowych, udarem lub obrzękiem mózgu są narażeni na reakcje neurologiczne oraz zwiększone ryzyko wystąpienia drgawek po podaniu joheksolu. U takich pacjentów wstrzyknięcie środka kontrastującego może prowadzić do skurczu naczyń i do niedokrwienia mózgu.

U pacjentów z niewydolnością nerek i cukrzycą może dojść do nefropatii kontrastowej, zaburzeń czynności nerek i ostrej niewydolności nerek. Dotyczy to również pacjentów z niewydolnością serca, chorobami nerek, zaawansowaną miażdżycą. Szczególną grupą są pacjenci chorzy na cukrzycę, leczeni metforminą, u nich może dojść do kwasicy mleczanowej. U takich pacjentów trzeba oznaczyć stężenie kreatyniny w surowicy.

U pacjentów z zaburzeniami czynności wątroby klirens joheksolu może zostać wydłużony. U pacjentów z miastenią podanie joheksolu może zaostrzyć objawy choroby.

U pacjentów z guzem chromochłonnym nadnerczy należy podać leki blokujące receptory alfa (aby uniknąć przełomu nadciśnieniowego).

Pacjenci z zaburzeniami czynności tarczycy znajdują się w grupie ryzyka, ze względu na to, iż jodowe środki kontrastujące wpływają na czynność tarczycy. U tych pacjentów niezbędne są badania tarczycy. Istnieje ryzyko pojawienia się niedoczynności tarczycy. Zaburzenia tarczycy dotyczą również młodzieży, niemowląt , kobiet w ciąży.

U pacjentów z anemią sierpowatą może dojść do zaostrzenia choroby. Pacjenci z chorobami autoimmunologicznymi również znajdują się w grupie ryzyka (przypadki ciężkiego zapalenia naczyń, objawy podobne do zespołu Stevensa-Johnsona).

Podczas wstrzyknięcia joheksolu mogą pojawić się objawy niepokoju.

Joheksol wpływa za zdolność prowadzenia pojazdów, dlatego nie zaleca się prowadzenia pojazdów i obsługiwania maszyn przez godzinę od ostatniego wstrzyknięcia lub w czasie 24h od podpajęczynówkowego podania leku. 

Pacjentów ambulatoryjnych należy poinformować o możliwym wystąpieniu zawrotów głowy.

Joheksol może wpływać na testy czynnościowe tarczycy (zmniejszona zdolność do wiązania jodu przez tarczycę przez kilka tygodni).

Joheksol wpływa na wyniki badań laboratoryjnych bilirubiny, białek, żelaza, miedzi, wapnia, fosforanów.

Nie należy podawać joheksolu w czasie ciąży, ze względu na brak badań klinicznych, chyba że korzyści przewyższają ryzyko i lekarz uzna badanie za niezbędne.

Badania na zwierzętach nie wykazały szkodliwego wpływu bezpośredniego lub pośredniego na rozwój płodu.

W przypadku wykonania takiego badania należy zdawać sobie sprawę z ryzyka wpływu jodu na gruczoł tarczycy u płodu.

Joheksol przenika do mleka matki karmiącej w niewielkiej ilości, zatem możliwe jest karmienie piersią podczas podawania joheksolu matce karmiącej piersią.

Po podaniu joheksolu we wstrzyknięciu dożylnym obserwowano przemijające podwyższenie stężenie kreatyniny w osoczu oraz obserwowano nefropatię kontrastową. Bardzo rzadko występowało zatrucie jodem (świnka jodowa), którego objawami jest obrzęk i wzmożone napięcie ślinianek.

Ze strony układu immunologicznego rzadko obserwowano duszność, reakcje skórne, kaszel, katar, zapalenie naczyń, obrzęk krtani, skurcz oskrzeli. Ze strony układu nerwowego rzadko obserwowano ból głowy, paraliż, senność, bardzo rzadko zaburzenia smaku, napady padaczkowe czy zaburzenia świadomości. Rzadko obserwowano zaburzenia widzenia. Innymi objawami niepożądanymi objawiającymi się rzadko była bradykardia (spowolnienie rytmu serca) lub tachykardia (przyspieszenie rytmu serca), arytmie, nadciśnienie lub niedociśnienie. Bardzo rzadko zakrzepica lu zator. Ze strony żołądka i jelit rzadko pojawiały się nudności lub wymioty, bardzo rzadko biegunka.

Z zaburzeń ogólnych często pojawiało się odczucie gorąca, rzadko gorączka czy dreszcze. Często pojawiały się zaburzenia ze strony układu oddechowego, takie jak zmienna częstość oddychania, bardzo rzadko duszność. Bardzo rzadko obserwowano bóle stawowe i mięśniowe.

Podanie podpajęczynówkowe joheksolu może dawać objawy niepożądane pojawiające się z opóźnieniem (bóle głowy, nudności, zawroty głowy spowodowane spadkiem ciśnienia w przestrzeni podpajęczynówkowej).

U niemowląt, noworodków i dzieci obserwowano przypadki przemijającej niedoczynności tarczycy.

U pacjentów z zaburzeniami czynności nerek lub serca jest możliwość przedawkowania joheksolu z objawami zaburzenia krążenia w obrębie płuc i serca, zaburzeniami gospodarki wodnej i elektrolitowej. Neurotoksyczność joheksolu występuje w minimalnym stopniu.

Możliwe jest przedawkowanie joheksolu u dzieci, przypadkowe podczas kompleksowej angiografii, zwłaszcza po podaniu środka o dużym stężeniu. 

Badania kliniczne wykazują duży próg bezpieczeństwa środka leczniczego. 

Joheksol jest niejonowym, radiologicznym środkiem kontrastowym. Mechanizm działania środka kontrastowego polega na tym, że gromadzi się on w badanej tkance w celu wzmocnienia lub osłabienia odbieranego sygnału. W ten sposób otrzymuje się obrazy o różnym kontraście z uwidocznionymi szczegółowo nieprawidłowościami i patologiamii.

Joheksol podawany jest w postaci wstrzyknięć dożylnych.

Joheksol wiąże się z białkami osocza w bardzo małym stopniu, poniżej 2%.

Joheksol nie ulega metabolizmowi. Badania kliniczne nie wykazały metabolitów joheksolu.

U zdrowych pacjentów, z prawidłową czynnością nerek joheksol wydalany jest z moczem w postaci niezmienionej w czasie 24h.