Budezonid, Budesonidum - Zastosowanie, działanie, opis

Budezonid należy do grupy związków zwanych glikokortykosteroidami. Działa przeciwzapalnie. Budezonid w lecznictwie stosowany jest między innymi doustnie w postaci kapsułek i tabletek o przedłużonym uwalnianiu. Wskazaniami do doustnej terapii budezonidem są: wrzodziejące zapalenie jelita grubego, zapalenie wątroby na tle autoimmunologicznym, choroba Leśniowskiego-Crohna oraz mikroskopowe zapalenie jelita grubego. Budezonid w postaci pianki doodbytniczej jest wykorzystywany w terapii wrzodziejącego zapalenia jelita grubego obejmującego ograniczoną część jelita grubego: esicę i odbytnicę.

Najczęstszą drogą podania budezonidu jest podanie drogą wziewną. Budezonid jest lekiem wykorzystywanym w astmie (do długotrwałego leczenia i hamowania stanu zapalnego w drogach oddechowych, nie do przerywania ataków astmy), POChP (przewlekłej obturacyjnej choroby płuc), ostrym zapaleniu krtani, tchawicy i oskrzeli (zespół krupu). 

Budezonid w postaci aerozolu do nosa jest stosowany do leczenia zapalenia błony śluzowej nosa o charakterze alergicznym bądź niealergicznym, przy występowaniu polipów nosowych, a także po zabiegu polipektomii (usunięciu polipów).

Budezonid stosowany w postaci aerozolu do nosa jest podawany do dwóch razy dziennie. Skuteczność leczenia alergicznego zapalenia błony śluzowej nosa jest większa, jeśli podawanie budezonidu rozpocznie się jeszcze przed ekspozycją na alergen. Stopniowo podczas kuracji można zmniejszać dawki, aż do najmniejszej dawki aerozolu działającej przeciwzapalnie. Dawkowanie u osób starszych i dzieci powyżej 6 roku życia nie odbiega od zwykle stosowanych dawek dla osób dorosłych.

Budezonid w postaci pianki doodbytniczej dawkuje się do dwóch razy na dobę w uzasadnionych przypadkach. Przed podaniem najlepiej opróżnić jelita.

Budezonid doustnie najczęściej dawkuje się raz na dobę, rano. Zwykle stosowana dawka zależy od jednostki chorobowej, wieku pacjenta, masy ciała i chorób współistniejących. Wraz z czasem trwania terapii zwykle zmniejsza się ilość podawanego budezonidu do najmniejszej skutecznej dawki. Odstawienie budezonidu powinno być stopniowe, czas trwania redukcji całkowitej leku powinien trwać nie krócej niż 2 tygodnie.

Zwykle stosowana dawka początkowa budezonidu  w postaci wziewów w terapii astmy mieści się w zakresie 0,25-2 mg dziennie. W leczeniu podtrzymującym astmy dawki te wynoszą odpowiednio 0,25-4 mg. Ważne jest, aby terapia budezonidem była prowadzona regularnie i bez pomijania dawek leku.

W przypadku epizodów zaostrzeń POChP zwykle stosowana dawka dobowa budezonidu wynosi 4-8 mg, a czas leczenia powinien być ograniczony do  maksymalnie 10 dni. 

Dawkowanie budezonidu w zespole krupu to 2 mg substancji czynnej podanej jednorazowo lub podzielone na dwie dawki.

Przeciwwskazaniem do stosowania budezonidu w postaci pianki doodbytniczej jest nadwrażliwość na budezonid oraz marskość wątroby.

Stosowanie doustne budezonidu jest zakazane jeżeli pacjent wykazuje nadwrażliwość na budezonid, cierpi na marskość wątroby z objawami nadciśnienia wrotnego, a także przy zakażeniach jelit wywołanych przez bakterie, grzyby, wirusy i pełzaki. 

Przeciwwskazaniem do podawania budezonidu drogą wziewną jest czynna choroba gruźlicza płuc oraz nadwrażliwość na tą substancję.

Należy zachować ostrożność podczas terapii budezonidem u osób cierpiących na niektóre schorzenia, ponieważ tacy pacjenci są szczególnie narażeni na wystąpienie działań niepożądanych. Do tych schorzeń należą:

• nadciśnienie tętnicze i niewydolność serca;
• cukrzyca;
• osteoporoza;
• wrzody trawienne;
• zakażenia bakteryjne, wirusowe, grzybicze;
• choroby oczu: jaskra, zaćma;
• psychozy.

Zaburzenia czynności wątroby hamują metabolizm budezonidu (budezonid ulega efektowi "pierwszego przejścia" w wątrobie) i zwiększają jego stężenie we krwi. Osoby z niewydolnością wątroby są szczególnie narażone na działania niepożądane, więc dawki leku muszą zostać odpowiednio zmodyfikowane.

Jeżeli podczas przyjmowania budezonidu pojawi się problem nieostrego widzenia, wskazana jest kontrola u okulisty w celu wykluczenia posterydowych chorób oczu m.in. centralnej chorioretinopatii surowiczej (choroby plamki ocznej). 

Pacjenci leczeni budezonidem muszą szczególnie unikać kontaktu z osobami chorymi na odrę i ospę, ponieważ w przypadku zarażenia choroby te mogą mieć szczególnie ciężki przebieg podczas terapii budezonidem. Wynika to z jego działania immunosupresyjnego (hamującego na układ odpornościowy). Pacjentom w razie zachorowania często podaje się dożylnie koncentrat przeciwciał. 

Doustnie przyjmowany budezonid hamuje skuteczność szczepionek. Podczas leczenia budezonidem przeciwwskazane jest szczepienie żywymi szczepionkami (szczepionki zawierające całe, ale niezjadliwe drobnoustroje).

Budezonid stosowany u dzieci i młodzieży może ograniczyć ich wzrost. Z tego powodu należy okresowo kontrolować ten parametr.

Budezonid w postaci aerozolu do  nosa należy aplikować w kierunku skrzydełek nosa, nie na przegrodę nosową. Ograniczy to ryzyko perforacji przegrody nosowej i krwawień z nosa. Przed rozpoczęciem podawania budezonidu w aerozolu donosowym konieczne jest całkowite wygojenie nosa np. po urazie mechanicznym czy operacji na nosie (budezonid utrudnia gojenie ran). Pacjenci leczeni długotrwale budezonidem powinni co najmniej raz w roku kontrolować stan błony śluzowej nosa u otolaryngologa. 

Budezonid podawany droga wziewną może spowodować zakażenia grzybicze jamy ustnej, dlatego też po inhalacji budezonidem wskazane jest wypłukanie jamy ustnej, umycie zębów i obszaru wokół ust.

Należy unikać prowadzenia terapii budezonidem i lekami należącymi do grupy silnych inhibitorów P450 CYP 3A4. Jeżeli jest to niemomżliwe, odstęp pomiędzy budezonidem a opisywanymi lekami powinien być możliwie jak najdłuższy. 

Budezonid jest metabolizowany przez cytochrom P450 CYP3A4. Sok grejpfrutowy hamuje działanie tego enzymu, przez co zwiększa się stężenie budezonidu we krwi i nasilają się działania niepożądane o charakterze ogólnoustrojowym. Należy zaprzestać picia soku grejpfrutowego oraz jedzenia grejpfrutów podczas terapii budezonidem. Badania kliniczne wykazały że podawanie doustnej postaci budezonidu (kapsułki bądź tabletki) wraz z posiłkiem nie powoduje istotnych różnic we wchłanianiu budezonidu. 

Zasadniczo budezonid nie ma wpływu na prowadzenie samochodu oraz pojazdów mechanicznych. Niezbyt często mogą pojawić się jednak zawroty głowy należy więc zachować ostrożność, zwłaszcza po doustnym przyjęciu budezonidu. Budezonid może powodować zaburzenia widzenia (zarówno po podaniu miejscowym jak i ogólnym).

Terapia budezonidem może spowodować fałszywie ujemne wyniki badania mającego na celu ocenę niewydolności przysadki. Powodem jest prawdopodobne zahamowanie czynności nadnerczy przy leczeniu budezonidem.

Stosowanie pianki doodbytniczej z budezonidem może skutkować pozytywnym wynikiem w teście antydopingowym. 

Budezonid podawany drogą wziewną należy do kategorii B według klasyfikacji FDA (Food and Drug Administration-Agencja Żywności i Leków). Oznacza to, że badania budezonidu wziewnego na zwierzętach nie wykazały działania szkodliwego na płód. Nie potwierdzono tego jednak u kobiet ciężarnych, ponieważ nie przeprowadzono analogicznych badań na ludziach. Budezonid podawany doustnie jest klasyfikowany do kategorii C. Leki z tej grupy można podawać kobietom ciężarnym jedynie wówczas, gdy korzyści dla pacjentek przewyższają potencjalne ryzyko dla płodu. Badania na zwierzętach potwierdziły toksyczny wpływ na płód leków z kategorii C. 

Budezonid podawany doustnie należy do kategorii L3 według klasyfikacji Prof. Hyle'a, czyli substancji prawdopodobnie bezpiecznych podczas karmienia piersią. Można go podawać jedynie wówczas, gdy potencjalne korzyści dla matki przewyższają ryzyko dla dziecka karmionego piersią. Budezonid podawany drogą wziewną należy natomiast do kategorii L1, czyli leków bezpiecznych w trakcie laktacji i karmienia piersią. Do tej grupy zaliczane są substancje, które przebadano pod kątem szkodliwego wpływu na dziecko i nie wykazały takiego oddziaływania. 

Badania z wykorzystaniem zwierząt laboratoryjnych (szczurów) nie wykazały wpływu budezonidu na płodność.

Po podaniu doodbytniczym budezonidu w postaci pianki może wystąpić ból i uczucie pieczenia w miejscu aplikacji, parcie na stolec, krwawienie z odbytu, szczeliny odbytu, bóle brzucha i wzdęcia. Ponad to wśród pacjentów pojawiały się takie działa niepożądane jak:

• zwiększony apetyt;
• zapalenia jamy ustnej;
• zwiększone stężenie enzymów wątrobowych;
• leukocytoza;
• podwyższony odczyn Biernackiego (OB, wskaźnik opadania erytrocytów);
• infekcje dróg moczowych;
• zawroty głowy;
• zaburzenia węchu;
• nadpotliwość;
• zwiększenie masy ciała;
• astenia (przewlekłe zmęczenie);
• parestezje (drętwienie, mrowienie) w obrębie jamy brzusznej;
• zwiększone stężenie amylazy, glutamylotransferazy, fosfatazy alkalicznej.

Przy długotrwałym podawaniu donosowym budezonidu wskazana jest kontrola stanu błony śluzowej nosa. Bezpośrednio po podaniu budezonidu może pojawić się podrażnienie błony śluzowej i krwawienie z nosa. Rzadziej spotykanym działaniem niepożądanym jest owrzodzenie błony śluzowej nosa, a nawet perforacja przegrody nosowej.

Budezonid podawany drogą wziewną  może być przyczyną grzybicy jamy ustnej oraz gardła. Ponad to prawdopodobne jest pojawienie się kaszlu, suchości i podrażnienia gardła, utrudnionego przełykania, chrypki, duszności i skurczu oskrzeli.

Budezonid stosowany drogą wziewną, w postaci aerozolu do nosa i miejscowo w postaci pianki doodbytniczej może wywoływać działania niepożądane o charakterze ogólnoustrojowym. Jest to jednak sytuacja sporadyczna, uzależniona od czasu prowadzonej terapii, stosowanych dawek i wrażliwości osobniczej pacjenta na budezonid. 

Do tej pory nie opisano objawów przedawkowania budezonidu w postaci pianki doodbytniczej.

Jednorazowe przedawkowanie aerozolu do nosa zawierającego budezonid nie powoduje objawów istotnych klinicznie, natomiast długotrwała terapia budezonidem w dużych dawkach może stać się przyczyną ogólnoustrojowych działań niepożądanych. Wynika to z faktu wchłonięcia budezonidu do krążenia ogólnego i zahamowania osi: podwzgórze-przysadka-nadnercza. Skutkuje to zahamowaniem czynności kory nadnerczy. 

 W przypadku inhalacji budezonidem, przyjęcie dużej dawki leku w krótkim okresie czasu może spowodować zahamowanie układu podwzgórze-przysadka-nadnercza. Takie prawdopodobieństwo przy podawaniu budezonidu drogą wziewną jest jednak małe, ponieważ  charakteryzuje się on niską toksycznością ostrą. 

Budezonid należy do grupy glikokortykosteroidów. Jego powinowactwo do receptora glikokortykosteroidowego jest około 15 razy większe niż prednizolonu. Substancje te podawane w niskich dawkach wykazują działanie przeciwzapalne. Działanie to jest silne po podaniu miejscowym na błonę śluzową i słabe ogólnoustrojowe po podaniu doustnym budezonidu. Wyższe dawki budezonidu działają immunosupresyjnie (hamująco na układ odpornościowy).

Budezonid hamuje stan zapalny poprzez zmniejszenie przepuszczalności naczyń krwionośnych i ograniczenie migracji leukocytów do miejsca stanu zapalnego. Budezonid zmniejsza uwalnianie mediatorów stanu zapalnego (między innymi histaminy i leukotrienów) oraz ogranicza reakcje z udziałem cytokin prozapalnych.

Budezonid po podaniu doustnym wchłaniany jest szybko i niemal całkowicie z przewodu pokarmowego. Duża część dawki wchłania się w obrębie jelita krętego oraz części jelita grubego (okrężnicy wstępującej).

Budezonid podany w postaci aerozolu do nosa wchłania się w około 1/3 zaordynowanej dawki. Stężenie maksymalne we krwi pojawia się po około 40 minutach od podania.

Biodostępność budezonidu po podaniu drogą wziewną wynosi około 70%. Część leku podanego tą drogą osadza się bowiem w jamie ustnej i gardle, natomiast budezonid który dotarł do płuc ulega szybkiemu wchłonięciu do krwioobiegu.

Budezonid przenika do mleka kobiety karmiącej oraz penetruje przez łożysko do organizmu płodu.

Około 85-90% wchłoniętej dawki budezonidu wiąże się z białkami osocza (przy stężeniach budezoniu 1-100 nmol) Objętość dystrybucji jest duża i wynosi 2,2-3,9 l/kg. Budezonid jest dystrybuowany do tkanek organizmu w dużym stopniu, badania na zwierzętach wykazały szczególnie wysokie stężenia związku w obrębie oskrzeli, narządów płciowych, śledziony, węzłów chłonnych i grasicy. 

Budezonid podlega efektowi pierwszego przejścia przez wątrobę (około 80-90% podanej dawki), co oznacza że zanim trafi do krążenia ogólnego, po wchłonięciu w jelicie grubym trafia żyłą wrotną do wątroby gdzie jest metabolizowany za pośrednictwem cytochromu P450, izoenzymu CYP 3A4 do nieaktywnych metabolitów. Dwa główne metabolity budezonidu to 6beta-hydroksybudezonid oraz 16alfa-hydroksyprednizolon. Metabolity wykazują jedynie 1% aktywności glikokortykosteroidowej.

Ponad połowa dawki budezoniu (około 60%) jest wydalana z moczem w postaci nieaktywnych metabolitów: 6 beta-hydroksybudezonidu oraz 16 alfa-hydroksyprednizolonu lub ich koniugatów. Klirens ogólnoustrojowy budezonidu (objętość osocza krwi oczyszczonego z danej substancji w jednostce czasu) wynosi 1,2 ml/min (u dzieci zwiększa się dwukrotnie w porównaniu z osobami dorosłymi). Okres półtrwania po podaniu doustnym wynosi około 4 godziny, natomiast po podaniu dożylnym to 2-3 godziny. Po podaniu wziewnym około 15% dawki budezonidu eliminowane jest z kałem.