Kwas zoledronowy, Acidum zoledronicum - Zastosowanie, działanie, opis

Kwas zoledronowy wskazany jest u pacjentów z chorobą nowotworową z zajęciem kości w celu zapobiegania powikłaniom kostnym (złamania patologiczne, złamania kompresyjne kręgów, napromienianie lub operacje kości, hiperkalcemia na tle nowotworowym) a także u dorosłych w leczeniu hiperkalcemii wywołanej choroba nowotworową. Preparat jest też stosowany u kobiet po menopauzie i u dorosłych mężczyzn w leczeniu osteoporozy, w tym osteoporozy wywołanej długotrwałą terapią glikokortykosteroidami, oraz w leczeniu choroby Pageta kości.

Kwas zoledronowy może być stosowany wyłącznie pod kontrolą lekarza doświadczonego w terapii lekami z grupy bisfosfonianów. Leczeniu powinna towarzyszyć suplementacja wapnia i witaminy D. W trakcie stosowania powinny być kontrolowane czynności nerek. Pierwsze efekty leczenia obserwuje się po 2-3 miesiącach.

Przeciwwskazaniami do stosowania są nadwrażliwość na kwas zoledronowy lub inne bisfosfoniany, hipokalcemia, ciężka niewydolność nerek a także ciąża i karminie piersią.

Należy zapobiegać rozwojowi martwicy kości szczęki przez odpowiednią higienę jamy ustnej, przed leczeniem należy poddać się wszystkim zabiegom kontrolnym u stomatologa, a w razie choroby zębów i przyzębia na ich wyleczeniu. należy unikać palenia tytoniu, gdyż to może się przyczyniać do rozwoju chorób zębów. Pacjenci noszący protezy zębowe powinni zadbać aby były dopasowane. Przed podaniem kwasu zoledronowego należy skontrolować poziom kreatyniny określający prawidłową pracę nerek, przed podaniem należy wypić odpowiednią ilość wody wskazaną przez personel medyczny. W trakcie leczenia prowadzi się kontrolę pracy nerek. Podczas leczenia należy regularnie badać stężenia wapnia, magnezu i fosforanów we krwi, w przypadku niedoborów należy wprowadzić dodatkowe leczenie w celu ich prawidłowego uzupełnienia. Odnotowuje się nietypowe złamania kości udowej u osób stosujących bifosfoniany, szczególnie u osób leczonych na osteoporozę, należy kontrolować stan obu kości udowych.

Ostrożnie podaje się kwas zoledronowy u osób leczonych antybiotykami aminoglikozydowymi, diuretykami pętlowymi oraz kalcytoniną ze względu na możliwość działania addycyjnego, a przez to do spadku stężenia wapnia we krwi. Należy zwrócić uwagę na pacjentów leczonych preparatami nefrotoksycznymi oraz kwasem zoledronowym ponieważ może wystąpić hipomagnezemia.

Nie należy podawać go u osób ze szpiczakiem mnogim leczonych talidomidem ze względu na możliwość upośledzenia pracy nerek. Odnotowywano przypadki martwicy kości szczęki u osób, chorych na nowotwory, leczonych preparatami antyangiogennymi.

Podczas prowadzenia pojazdów i obsługi maszyn należy zachować ostrożność z powodu działań niepożądanych takich jak zawroty głowy i senność, które mogą wpływać na sprawność psychofizyczną.

Brakuje wystarczających danych o wpływie kwasu zoledronowego na przebieg ciąży u ludzi. W badaniach na zwierzętach stwierdzono negatywne oddziaływania.  Produkt jest niewskazany u kobiet ciężarnych. W czasie terapii należy stosować skuteczne metody zapobiegania ciąży.

Nie wiadomo, czy kwas zoledronowy przenika do mleka matki. Produkt jest niewskazany u karmiących piersią.

W badaniach na szczurach stwierdzono negatywny wpływ kwasu zoledronowego na płodność (hipokalcemia okołoporodowa, trudny poród). Wpływ na reprodukcję u ludzi nie jest znany.

Obserwowane działania niepożądane najczęściej dotyczą kilku dni od padania i obejmują występowanie reakcji ostrej fazy objawiające się najczęściej gorączką, dreszczami, bólami kości i stawów oraz mięśni, zmęczeniem. Objawy najczęściej po kilku dniach ustępują. Często spotyka się ból głowy, zapalenie spojówek, niedokrwistość, nudności i wymioty, a w badaniach diagnostycznych zwiększenie stężenia kreatyniny, mocznika we krwi oraz zmniejszenie stężenia wapnia. Bardzo często występuje hipofosfatemia. Niezbyt często mamy do czynienia z trombocytopenią, leukopenią, reakcjami nadwrażliwości, zaburzeniami snu czy niepokojem, zaburzeniami smaku, zawrotami głowy, drżeniami i parestezjami. Z niewielką częstotliwością mogą występować zaburzenia widzenia, zapalenie twardówki czy zapalenie oczodołu, zmiany ciśnienia tętniczego, migotanie przedsionków czy zapaść sercowa, skurcz oskrzeli z dusznością, kaszel, ból w klatce piersiowej i reakcje w miejscu podania, świąd, wysypka, w badaniach klinicznych - hipokaliemia i hipomagnezemia, niewydolność nerek oraz białkomocz i krwiomocz.. Rzadko występuje hiperkaliemia, hipernatremia, bradykardia, arytmia serca, śródmiąższowa choroba płuc, zapalenie błony naczyniowej oka, obrzęk naczynioruchowy, splątanie oraz pancytopenia. Bardzo rzadko mogą wystąpić napady padaczkowe, drętwienie i tężyczka (spadek wapnia), zapalenie nadtwardówki.

Stany ostrego zatrucia są słabo opisane. W przypadku przedawkowania należy obserwować pacjenta, zwłaszcza pod kątem czynności nerek. Ewentualna hipokalcemia może być normalizowana przez podanie doustnych preparatów wapnia lub infuzje dożylne glukonianu wapnia.

Kwas zoledronowy należy do grupy bisfosfonianów. Jest długo działającym inhibitorem zależnej od osteoklastów resorpcji kości bez niekorzystnego wpływu na tworzenie, mineralizację lub właściwości mechaniczne tkanki kostnej. Poza silnym hamowaniem resorpcji kości, w badaniach in vitro stwierdzono właściwości przeciwnowotworowe kwasu zoledronowego.

Preparaty kwasu zoledronowego podawane są w postaci roztworów dożylnych i należy przyjąć że jego biodostępność wynosi 100%. 

Z krwią szybko dociera do tkanek docelowych. Wiąże się z białkami osocza jedynie w około 56%. 

Kwas zoledronowy nie ulega biotransformacji w ciele człowieka. 

Badania na zwierzętach pokazały, że jedynie 3% kwasu wydalane jest z kałem, zdecydowana większość z moczem.