Hydroksyzyna, Hydroxyzinum - Zastosowanie, działanie, opis

Hydroksyzyna stosowana jest do:

• objawowego leczenia lęku, napięcia lękowego, niepokoju;
• objawowego leczenia świądu (np. w przewlekłej pokrzywce);
• premedykacji przed zabiegami chirurgicznymi i w okresie pooperacyjnym (m.in. do hamowania wymiotów),
• leczenia zaburzeń lękowych uogólnionych, niepokoju i pobudzenia psychoruchowego w przebiegu zaburzeń nerwicowych, a także w chorobach organicznych,
• leczenia wspomagającego w bólu przewlekłym.

Hydroksyzynę podaje się doustnie (w postaci tabletek i syropu) oraz w postaci iniekcji domięśniowych.

Podanie doustne.

Dawki zwykle stosowane (dobowe) u osób dorosłych: od 10 (25) mg do 100 mg (w dawkach podzielonych).

Dawkowanie hydroksyzyny w zależności od grupy pacjentów (osoby w podeszłym wieku, pacjenci z niewydolnością wątroby i/lub nerek) mogą być mniejsze niż u osób dorosłych.

U osób w podeszłym stosowanie hydroksyzyny nie jest zalecane lub dawka jest mniejsza o połowę niż dawka zwykle stosowana. U pacjentów dorosłych z niewydolnością wątroby dawka dobowa powinna być zmniejszona o 33%. Z kolei u pacjentów z niewydolnością nerek (postać umiarkowana lub ciężka) dawka zwykle stosowana powinna być zmniejszona.

Dawki zwykle stosowane (dobowe) u dzieci w wieku od 12. miesiąca życia i młodzieży: od 0,6 mg/kg mc do 2 mg/kg mc. (w dawkach podzielonych).

U dzieci i młodzieży o masie ciała do 40 kg maksymalna dawka dobowa wynosi 2 mg/kg mc. na dobę.

U dzieci i młodzieży o masie ciała powyżej 40 kg maksymalna dawka dobowa wynosi 100 mg.

Dla dzieci poniżej 6. roku życia niekiedy zaleca się stosowanie syropu doustnego (ze względu na ryzyko zachłyśnięcia).

Podanie domięśniowe.

Hydroksyzynę w postaci roztworu do wstrzykiwań podaje się domięśniowo.

Dawki zwykle stosowane (dobowe) u osób dorosłych w objawowym leczeniu lęku: od 25 mg do 100 mg.

Dawki zwykle stosowane (dobowe) u dzieci o działaniu uspokajającym: 0,6 mg/kg mc do 1 mg/kg mc.

Dawka hydroksyzyny w podaniu domięśniowym jest również zależna od docelowej grupy pacjentów - stosuje się tutaj podobną zależność - u osób w wieku podeszłym stosuje się zmniejszona dawki niż zwykle zalecane. W przypadku zaburzeń czynności wątroby i/lub nerek dawka jednorazowa jak i dobowa zależy od indywidualnej reakcji pacjenta.

Hydroksyzyny nie powinno się stosować jeśli występuje:

• nadwrażliwość na substancję czynną - hydroksyzynę, cetyryzynę, lewocetyryzynę inne pochodne piperazyny, aminofilinę lub etylenodiaminę;
• porfiria;
• nabyte lub wrodzone wydłużenie odstępu QT;
• pacjenci ze znanymi czynnikami ryzyka wydłużenia odstępu QT, w tym ze stwierdzoną chorobą układu krążenia, znaczącymi zaburzeniami elektrolitowymi (hipokaliemia, hipomagnezemia), nagłą śmiercią sercową w rodzinie, znaczącą bradykardią, stosujących jednocześnie leki, o których wiadomo, że wydłużają odstęp QT i (lub) wywołują zaburzenia rytmu serca typu torsade de pointes;
• kobiety w ciąży i karmiące piersią;
• noworodki (dla iniekcji).

U pacjentów ze skłonnością do drgawek, hydroksyzynę należy stosować ostrożnie. Występowanie drgawek u dzieci zgłaszano częściej niż u osób dorosłych.

Małe dzieci są bardziej narażone na działania niepożądane występujące ze strony ośrodkowego układu nerwowego (OUN).

W przypadku pacjentów ze stwierdzoną jaską, z utrudnionym oddawaniem moczu z pęcherza moczowego, osłabioną perystaltyką przewodu pokarmowego, otępieniem, demencją, nużliwością mięśni, hydroksyzynę należy stosować ostrożnie ze względu na jej działanie przeciwcholinergiczne.

Dawka hydroksyzyny może być zależna od wieku pacjenta (np. pacjenci w podeszłym wieku) jak również od stosowanych przewlekle leków o działaniu depresyjnym na OUN (inne leki o działaniu przeciwcholinergicznym/cholinolitycznym np. opioidy, barbiturany).

U części pacjentów występowały zaburzenia rytmu serca typu torsade de pointes oraz wydłużenie odstępu QT. Czynnikami towarzyszącymi były również zaburzenia elektrolitowe i stosowane leku, które mogły mieć wpływ na wystąpienie tych zaburzeń.

W przypadku wystąpienia zaburzeń pracy serca podczas stosowania hydroksyzyny należy skonsultować się z lekarzem.

Hydroksyzyna w roztworze do iniekcji stosowana jest domięśniowo, nie może być stosowana w aplikacji podskórnej, dożylnej czy dotętniczej.

Hydroksyzynę należy stosować ostrożnie u pacjentów z niewydolnością nerek. Jednym z metabolitów jest cerytyzyna (metabolit czynny). U pacjentów ze stwierdzonym zaburzeniem czynności nerek klirens cetyryzyny jest zmniejszony.

Pacjenci z zaburzeniami czynności wątroby wymagają stosowania zmniejszonej dawki.

Należy zachować ostrożność stosując hydroksyzynę u pacjentów z astmą.

Należy unikać picia alkoholu podczas stosowania hydroksyzyny.

Hydroksyzyna i alkohol działają depresyjnie na OUN, czego efektem mogą być: senność, nadmierne uspokojenie, osłabienie zdolności psychomotorycznych.

Hydroksyzyna może zaburzać sprawność psychomotoryczną i powodować zmęczenie, zawroty głowy, sedację, zaburzenia widzenia i w ten sposób wywierać umiarkowany do znacznego wpływ na zdolność, szybkość reakcji i koncentracji, szczególnie w dużych dawkach i (lub) w przypadku jednoczesnego stosowania alkoholu lub leków uspokajających.

Hydroksyzyna może wpływać na wynik testów przeciwalergicznych lub test prowokacji dooskrzelowej metacholiną. Zaleca się odstawienie hydroksyzyny minimum 5 dni przed planowanym wykonaniem powyższych testów.

Hydroksyzyna przenika barierę łożyskową. Osiąga wyższe stężenie w organizmie płodu niż u matki.

Hydroksyzyna podawana w późnej ciąży i/lub podczas porodu może być powodem hipotonii, zaburzeń ruchowych (w tym zaburzeń pozapiramidowych), ruchów klonicznych, depresji OUN, zatrzymania moczy lub niedotlenienia noworodka.

Cetyryzyna, główny metabolit (czynny) hydroksyzyny, przenika do mleka matki.

Karmienie piersią należy przerwać, jeśli konieczne jest stosowanie hydroksyzyny.

Dane literaturowe odnośnie hydroksyzyny w podaniu domięśniowym wymieniają następujące działania niepożądane:

• zaburzenia serca − tachykardia, komorowe zaburzenia rytmu serca (np. torsade de pointes), wydłużenie odstępu QT;
• zaburzenia oka - niewyraźne widzenie, zaburzenia akomodacji;
• zaburzenia układu nerwowego − drgawki, zawroty głowy, bóle głowy, bezsenność, uspokojenie, senność, drżenia;
• zaburzenia psychiczne - splątanie, pobudzenie, omamy, dezorientacja;
• zaburzenia nerek i dróg moczowych − zatrzymanie moczu;
• zaburzenia naczyniowe − niedociśnienie;
• zaburzenia skóry i tkanki podskórnej − wysypka, świąd, nadmierne pocenie się, zapalenie skóry.

Objawy obserwowane po znacznym przedawkowaniu wiążą się głównie z nadmiernym działaniem przeciwcholinergicznym, depresją lub paradoksalnym pobudzeniem OUN. Do objawów przedawkowania należą:

• nudności;
• wymioty;
• tachykardia;
• gorączka;
• senność;
• zaburzenia odruchu źrenicznego;
• drżenie;
• splątanie lub omamy;
• obniżony poziom świadomości, otępienie;
• depresja oddechowa;
• drgawki;
• niedociśnienie tętnicze lub zaburzenia rytmu serca (w tym bradykardia);
• pogłębiająca się śpiączka i zapaść krążeniowo-oddechowa.

Hydroksyzyna nie hamuje czynności kory mózgu. Jego działanie może polegać na hamowaniu aktywności niektórych głównych obszarów podkorowych OUN.

Hydroksyzyna jest pochodną piperazyny i wykazuje działanie anksjolityczne, uspokajające i nasenne. Efekt przeciwlękowy jest połączony z wpływem hydroksyzyny na specyficzne struktury mózgu (zahamowanie aktywności warstw podkorowych). Neurofizjologiczny mechanizm działania
hydroksyzyny związany jest z hamowaniem pobudzenia włókien nerwowych doprowadzających sygnały z ustroju i z zewnątrz do centralnego układu nerwowego. Hydroksyzyna nasila działanie leków przeciwlękowych, nasennych i znieczulających. Hydroksyzyna (podobnie jak jej aktywny
metabolit – cetyryzyna) wykazuje działanie przeciwhistaminowe (blokuje receptory H1) i cholinolityczne.

Hydroksyzyna wykazuje również działanie przeciwbólowe i przeciwwymiotne.

Hydroksyzyna jest szybko wchłaniana z przewodu pokarmowego. Stężenie maksymalne w osoczu jest osiągane w ciągu około dwóch godzin po zażyciu doustnym.

Szybkość i zakres ekspozycji na hydroksyzynę są bardzo podobne przy podawaniu leku w postaci tabletek i syropu.

Biodostępność hydroksyzyny po podaniu doustnym w stosunku do podania domięśniowego wynosi około 80 %.

Hydroksyzyna jest szeroko dystrybuowana w organizmie i na ogół osiąga większe stężenia w tkankach niż w osoczu.

Hydroksyzyna przenika do skóry po podaniu doustnym. Stężenie hydroksyzyny w skórze jest większe niż w surowicy, zarówno po pojedynczym, jak i po wielokrotnym podaniu.

Hydroksyzyna przechodzi przez barierę krew-mózg oraz barierę łożyskową, osiągając większe stężenie w organizmie płodu niż u matki.

Hydroksyzyna jest w znacznym stopniu metabolizowana. Główny metabolit to cetyryzyna (45 % dawki doustnej), a jej powstawanie katalizuje dehydrogenaza alkoholowa. Metabolit ten wywiera istotne działanie blokujące na obwodowe receptory H1. Zidentyfikowano kilka innych metabolitów, w tym N-dealkilowany metabolit oraz O-dealkilowany metabolit o 59 godzinnym okresie półtrwania w osoczu. CYP3A4/5 bierze udział we wspomnianych szlakach metabolicznych.

Okres półtrwania hydroksyzyny u dorosłych wynosi około 14 godzin (zakres: 7–20 godzin). Jedynie 0,8 % dawki jest wydalane w postaci niezmienionej z moczem. Główny metabolit, cetyryzyna, jest wydalana z moczem (25 % dawki doustnej i 16 % dawki domięśniowej hydroksyzny).