Tasznik pospolity — bydelnik, kaszka, serduszka, torebka pasterska, tobołki pastusze

Tasznik pospolity stosowany wewnętrznie wskazany jest w łagodzeniu objawów napięcia przedmiesiączkowego (PMS) oraz w nieregularnych i przedłużających się obfitych miesiączkach, a także w krwotokach macicznych. Zewnętrznie znalazł zastosowanie w leczeniu oparzeń, odleżyn, żylaków i powierzchniowych zranień skóry. Stosuje się go również miejscowo w krwawieniach z nosa. Ziele tasznika stosowane jest także w stanach zapalnych pęcherza moczowego i gruczołu krokowego. W homeopatii tasznik wykorzystywany jest w preparatach polecanych przy krwawieniach z błon śluzowych i pochodzenia macicznego.

Tasznik pospolity stosowany jest przez człowieka od ponad ośmiu tysięcy lat. W medycynie tybetańskiej ziele używano jako środek na choroby nerek, płuc czy układu nerwowego oraz przypisywano mu właściwości przeciwwymiotne. Wzmianki o taszniku pojawiły się również w zielniku cesarza Shen Nunga datowanego na 2700 rok przed naszą erą. Informacje na temat surowca znajdują się także w dziełach Hipokratesa. W czasie I wojny światowej używano go jako środek przeciwko krwawieniom. Tradycyjnie używano go w krwawych biegunkach, hemoroidach i krwawieniach różnego pochodzenia. W medycynie ludowej posiadał wiele nazw, takich jak m.in. bydelnik, kaszka, serduszka czy torebka pasterska.

Tasznik pospolity (łac. Capsella bursa pastoris (L.) Medicus, ang. shepherd's purse) jest rośliną należącą do rodziny kapustowatych (Brassicaceae). Inna nazwa tego zioła to tobołek pastuszy. Surowiec stanowi ziele, które zbierane jest w początkowym okresie kwitnienia. Pozyskuje się je poprzez suszenie w warunkach naturalnych, w przewiewie i cieniu lub w suszarniach w temperaturze do 35℃. Kwiaty rośliny są drobne, promieniste i posiadają 4-działkowy kielich. Korona składa się z czterech białych lub rzadziej różowych płatków zebranych w groniasty kwiatostan. Łodyga tasznika jest naga lub nieco owłosiona i osiąga wysokość do 60 centymetrów. Liście dolne są duże, ząbkowane lub pierzastodzielne i ułożone w rozetkę. Rzadko występują liście całobrzegie. Z kolei liście łodygowe są mniejsze i siedzące. Owoc stanowi trójkątnie sercowata łuszczynka, która zawiera od 10 do 20 drobnych, brunatnych nasion. Jeśli chodzi o pochodzenie tasznika, to wywodzi się on najprawdopodobniej z obszaru Morza Śródziemnego. Obecnie jednak roślina stała się chwastem rosnącym na drogach, murach, pastwiskach, polach, płotach czy też w ogrodach. Powszechnie występuje zwłaszcza w krajach półkuli północnej. Tasznik pospolity określany jest jednak jako gatunek kosmopolityczny, czyli obejmujący swoim występowaniem bardzo szeroki zasięg geograficzny.

Ziele tasznika bogate jest w aminy, takie jak cholina, acetylocholina, tyramina, histamina, oraz aminokwasy typu walina, ornityna, prolina, a także kwas alfa- i gamma-aminomasłowy. Ponadto wśród substancji czynnych można wyróżnić flawonoidy, takie jak flawonole (rutozyd) i flawony (diosmina). Dodatkowo chemizm rośliny obejmują kwasy organiczne alifatyczne (na przykład kwas fumarowy) oraz kwasy fenolowe (na przykład kwas chlorogenowy, wanilinowy, syryngowy) i glukozynolaty takie jak synigryna. W zielu tasznika wyróżniamy też związki mineralne: sole potasu i wapnia oraz witaminy A, K, C.

Surowiec zmniejsza niewielkie krwawienia. Ziele posiada również właściwości oksytocynopodobne. W badaniach na zwierzętach wykazano, że normalizuje ciśnienie tętnicze krwi. Ponadto wykazuje efekt inotropowy dodatni i chronotropowy ujemny na serce. Powoduje również zwiększenie przepływu wieńcowego i wzrost napięcia mięśni gładkich macicicy. W badaniach eksperymentalnych otrzymano także wyniki, że ziele ma właściwości przeciwzapalne, nieznacznie przeciwbakteryjne oraz moczopędne.

Według Komisji Europejskiej maksymalna ilość, z jakiej można sporządzić doustny napar z ziela tasznika pospolitego w ciągu doby, to od 10 do 15 gramów surowca. W przypadku wyciągów etanolowych od 1 do 4 ml, trzy razy dziennie. Przetwory stosuje się zgodnie z zaleceniami producenta. Miejscowo natomiast używa się od 3 do 5 gramów surowca na 150 ml naparu. Okłady z gazy nasączone naparem należy przykładać od 3 do 4 razy dziennie na otarcia naskórka. Brak danych klinicznych dotyczących czasu stosowania ziela tasznika. Przeciwwskazaniem do stosowania jest nadwrażliwość na substancje czynne zawarte w zielu oraz ciąża i okres laktacji. Ze względu na brak informacji nie zaleca się stosowania u dzieci do 12. roku życia.

Brak danych klinicznych dotyczących interakcji pomiędzy składnikami ziela tasznika a innymi ziołami lub lekami.

Brak danych klinicznych dotyczących objawów związanych z przedawkowaniem ziela tasznika. W badaniach na zwierzętach stwierdzono natomiast nadmierne uspokojenie, trudności w oddychaniu, rozszerzenie źrenic, a nawet śmierć z powodu niewydolności oddechowej. Brak informacji na temat mutagenności, rakotwórczości oraz genotoksyczności rośliny. Ze względu na działanie oksytocynopodobne może wywoływać efekt poronny.