Marzanna barwierska — wsparcie dla dróg moczowych

Marzanna barwierska (Rubia tinctorum) jest rośliną wieloletnią, która należy do rodziny marzanowatych. Nazywana jest również marzanką, barwicą, czerwonym korzeniem, retą oraz marzką. Za pochodzenie marzanny uznaje się południowy wschód Europy oraz Azję Środkową i Zachodnią. Z czasem została rozprzestrzeniona w inne rejony świata, gdzie hodowano ją na plantacjach zielarskich, m.in. w Niemczech, Francji i Hiszpanii. W Polsce marzannę można spotkać jedynie w specjalnych hodowlach oraz ogrodach botanicznych. Roślina preferuje klimat ciepły, duże nasłonecznienie oraz przepuszczalne i wilgotne gleby. Porasta brzegi rzek, łąki oraz przydrożne zarośla. 

Marzanna charakteryzuje się czworokanciastą, porośniętą włoskami, pokładającą się łodygą długości od 60 do 100 cm. Podparta łodyga osiąga wysokość nawet do 2 metrów. Grube kłącze marzany, zabarwione na czerwono, rośnie poziomo w promieniu 1 metra. Liście lancetowate, zebrane w okółki po 4-6 sztuk, długości 5-8 cm. Kwiaty marzanny charakteryzują się żółto-zielonym zabarwieniem oraz promienistym ułożeniem. Okres kwitnienia rośliny przypada na czerwiec oraz lipiec. Owocem marzanny są kuliste, pestkowce o barwie brązowo-czerwonej. Surowcem wykorzystywanym w ziołolecznictwie jest kłącze i ziele rośliny. Pozyskiwane jest ono z roślin co najmniej dwuletnich na początku wiosny oraz późną jesienią. Wykopane kłącze dokładnie się myje, sieka oraz poddaje suszeniu. 

Marzanna barwierska stosowana była w przypadku dolegliwości układu moczowego, takich jak trudności z oddawaniem moczu, zakażenia dróg moczowych, kamica moczowa. Szczególnie wskazana była przy kamieniach moczowych zawierających wapń oraz fosforanowo-szczawianowych. Ponadto preparaty z marzanną stosowano w stanach obniżonego apetytu.

Nazwa marzanny barwierskiej pochodzi od jej zdolności do farbowania włókien naturalnych na kolor czerwony, różowy, pomarańczowy, brązowy oraz fioletowy, co wykorzystywane było przez rzemieślników od tysięcy lat. Metoda ta była już znana w starożytnym Egipcie. Marzanna służyła także do wyrobu pigmentów, kosmetyków oraz farb. Medycyna ludowa zalecała jej stosowanie w przypadku krzywicy oraz problemów z oddawaniem moczu. Obecnie marzanna jest składnikiem niektórych farb olejnych oraz akwarelowych.

Marzanna barwierska obfituje w związki antrachinonowe i antracenowe (ok. 6%): kwas ruberytrynowy, galiozynę, alizarynę, rubiadynę, lucydynę i kwas purpurynowy. Marzanna rozkurcza mięśnie gładkie przewodu moczowego, ułatwiając wydalanie moczu, jak również usuwanie kamieni w przypadku kamicy moczowej, a także zapobiega ich powstawaniu. Kwas ruberytrynowy i galiozyna mają zdolność wiązania wapnia, czym tłumaczono wpływ wyciągów z marzanny na skład kamieni moczowych. Ponadto marzanna charakteryzuje się działaniem żółciopędnym, moczopędnym, bakteriobójczym oraz pobudzającym apetyt. Znaczne ograniczenia zastosowania marzanny w fitoterapii są spowodowane doniesieniami o potencjalnej genotoksyczności lucydyny. Składnikami czynnymi są także kwas chlorogenowy i flawonoidy: kemferol, hesperydyna i rutyna.

Podczas przyjmowania preparatów zawierających marzannę barwierską może wystąpić zabarwienie potu oraz moczu na kolor jasnoczerwony. Obserwowano również (zwłaszcza przy długotrwałym stosowaniu) uszkodzenia wątroby. Istnieją doniesienia o działaniu genotoksycznym ziela marzanny.