Bylica boże drzewko — na trawienie i trądzik

Bylica boże drzewko (łac. Artemisia abrotanum) to roślina z rodziny astrowatych (Asteraceae), która naturalnie występuje na terenach Europy, Azji Środkowej, Azji Mniejszej i na Półwyspie Arabskim. Nazwa rodzajowa została zaczerpnięta od greckiej bogini Artemidy – patronki łucznictwa, polowania, księżyca i porodów. Natomiast abrotanum w języku greckim oznacza „szczupła, delikatna” i odnosi się do osób o szczupłej sylwetce ciała. Nadana nazwa nie jest przypadkowa – miała symbolizować grupę osób, której ziele zalecano, czyli osobom o bardzo wątłej posturze, chorującym na schorzenia układu oddechowego (wśród nich najbardziej niebezpieczna była gruźlica, prowadząca do znaczącego osłabienia organizmu).

Bylica boże drzewko to półkrzew dorastający do 0,7-1,5 m. Posiada pędy rosnące pionowo, silnie rozgałęzione i bogato ulistnione. Młode gałązki mają charakterystyczną barwę niebieskozieloną, natomiast starsze są brązowe. Łodyga pokryta jest włoskami wydzielniczymi. Górna strona szarozielonych liści jest gładka, a spód liści jest porośnięty licznymi włoskami. Liście zlokalizowane w dolnej części łodygi są podwójnie pierzaste z równowąskimi odcinkami, a w górnej części pojedynczo pierzaste, 3-dzielne i niepodzielone. Drobne, żółte rurkowate kwiaty są zebrane na końcach pędów w luźne wiechy. Owocem są małe, podłużne niełupki.

Głównym wskazaniem do stosowania bylicy boże drzewko są schorzenia wątroby i dróg żółciowych (atonia, stany skurczowe, niedostateczne wydzielanie żółci), choroby pasożytnicze oraz stany gorączkowe. W postaci naparów bylica wykorzystywana jest w celu poprawy trawienia, zwiększenia apetytu oraz jako środek łagodzący przebieg biegunki. Zioło to jest zalecane w stanach niedokwasoty, we wzdęciach i w anoreksji. Dzięki zawartości olejku eterycznego o silnych właściwościach odstraszających owady bylica zapobiega rozwijaniu się chorób przenoszonych przez owady. Rekomendowane jest stosowanie bylicy w homeopatii. Jest ona cennym składnikiem produktów kosmetycznych. Ekstrakty z ziół, liści i łodyg można znaleźć w wielu preparatach do użytku zewnętrznego (kremy, serum, balsamy, maseczki, mleczka, peelingi).

Wśród ludności arabskiej powszechne było stosowanie bylicy w przypadku utraty łaknienia, w chorobie wrzodowej, problemach skórnych, a nawet jako środka na odstraszanie złych duchów. Wśród Słowian roślina ta od najdawniejszych czasów zajmowała ważne miejsce w obrzędach kościelnych, ponieważ wykorzystywano ją do tworzenia wieńców, stąd polskie określenie „boże drzewko”. Już w X wieku wśród ludności germańskiej poznano szersze spektrum działania rośliny. Zaczęto wykorzystywać bylicę w leczeniu dolegliwości ze strony wątroby, śledziony, pęcherza, macicy, a także skupiono się na jej właściwościach moczopędnych, usprawniających trawienie i ułatwiających gojenie się ran. W epoce renesansu przypisywano roślinie cenne właściwości rozgrzewające i ściągające. Znalazła szerokie zastosowanie w chorobach skóry i włosów, w leczeniu owrzodzeń oraz jako lek przeciwzapalny w chorobach oczu. Bylica boże drzewko od XIX wieku to przede wszystkim środek na choroby skóry (jako dodatek do kąpieli), stosowany w postaci okładów w przypadku zwichnięcia, a także w dolegliwościach ze strony oczu i uszu oraz w chorobach kobiecych.

Zbadano, że skład olejków eterycznych (tujon, cyneol i kamfen) różni się w zależności od klimatu, w którym roślina występuje. Wykazano, że posiada silne właściwości przeciwbakteryjne, zwłaszcza wobec bakterii Staphylococcus aureus. Dominującą frakcją olejku są związki o budowie monoterpenoidowej. Za właściwości lecznicze rośliny odpowiadają również składniki, takie jak kumaryny (izofraksydyna, umbeliferon, skopoletyna, herniaryna i eskuletyna), kwasy fenolowe (kwas rozmarynowy, chlorogenowy, kawowy i izochlorogenowy) i flawonoidy (rutozyd, apigenina, kwercetyna, hiperozyd, kwercytryna, mirycetyna). Ponadto stwierdzono zawartość alkaloidów (abrotyna), garbników, kwasów organicznych, żywic i steroli.

Bylica boże drzewko jako składnik kosmetyków wykazuje działanie nawilżające, ochronne i regenerujące skórę. Z najnowszych badań wynika, że ekstrakt z liści bylicy jest skuteczny w poprawie stanu uszkodzonej płytki paznokcia. Dzięki wysokiemu powinowactwu składników aktywnych bylicy wobec bakterii Propionibacterium acnes roślina ta może być składnikiem kremów do cery trądzikowej. Z dostępnych danych wynika, że spray do nosa z mieszaniną olejków eterycznych i flawonoidów zawartych w bylicy boże drzewko łagodzi objawy alergicznego nieżytu nosa oraz inne towarzyszące symptomy (oczne i oskrzelowe).

Za działanie przeciwnowotworowe odpowiadają prawdopodobnie składniki olejku eterycznego, takie jak borneol, cymen, kamfora, terpineol i 1,8-cineol. Dostępne badania potwierdzają skuteczność etanolowych wyciągów z liści w hamowaniu proliferacji komórek nowotworowych (duże znaczenie odgrywa kwas chlorogenowy i kwas izochlorogenowy). Dzięki obecności m.in. kwasu rozmarynowego wyciągi z bylicy mają wysoki potencjał antyoksydacyjny. Bylica boże drzewko wykazuje aktywność przeciwbakteryjną m.in. w stosunku do szczepów Pseudomonas, Streptococcus, Staphylococcus, Escherichia coli, Enterococcus faecalis, Citrobacter freundii, Propionibacterium, a także aktywność przeciwgrzybiczą – skutecznie hamuje wzrost kolonii Candida albicans, Candida tropicalis, Aspergillus niger. Badania potwierdzają synergistyczne działanie ekstraktu z ziela bylicy z erytromycyną w stosunku do Staphylococcus aureus.

Stosowanie naparu jest wskazane w łagodzeniu dolegliwości związanych z niedostatecznym wydzielaniem żółci i soku żołądkowego, w niestrawności, w pobudzeniu łaknienia, w schorzeniach wątroby, w reumatyzmie, w regulowaniu miesiączki, w zwalczaniu pasożytów jelitowych i w celu wzmocnienia organizmu. Napar należy sporządzić poprzez zalanie 1 łyżeczki surowca 1 szklanką wrzątku i pozostawienie pod przykryciem przez 10-15 minut. Przygotowany napar powinien być spożywany w ilości 1/4 szklanki trzy razy dziennie. Na rynku dostępne są gotowe preparaty zawierające mieszaniny wyciągów, w skład których wchodzi bylica boże drzewko. Preparaty te należy przyjmować doustnie 4 razy dziennie po 5 ml, po uprzednim rozcieńczeniu w niewielkiej ilości wody.

Bylica boże drzewko w kosmetyce stanowi składnik kremów o właściwościach odżywczych i regenerujących naskórek oraz działających przeciwbakteryjnie i przeciwzapalnie na skóry trądzikowe. Krem i serum mogą być stosowne zarówno na dzień, jak i na noc. Napary z bylicy wykorzystywane są do przemywania i jako okłady na trudno gojące się rany, czyraki i owrzodzenia. Praktykowane są kąpiele z dodatkiem bylicy w celu poprawy krążenia i ogólnego samopoczucia.

Do tej pory nie odnotowano poważnych działań niepożądanych po stosowaniu preparatów zawierających w składzie bylicę boże drzewko. U części osób zażywających doustnie mieszanki ziołowe i preparaty zawierające ekstrakty z bylicy zaobserwowano jedynie ból brzucha i reakcje alergiczne. Stosowanie surowca jest przeciwwskazane w okresie ciąży, laktacji i u osób ze zdiagnozowaną kamicą żółciową.