Abatacept, Abatacept - Zastosowanie, działanie, opis

Wskazaniem do stosowania abataceptu jest leczenie umiarkowanego lub ciężkiego czynnego reumatoidalnego zapalenia stawów. Stosowany jest u osób, u których wykazano niezadowalającą odpowiedź na leczenie innymi lekami przeciwreumatycznymi modyfikującymi przebieg choroby m.in. metotreksatem lub innymi inhibitorami czynnika TNF. Stosowany jest także w reumatoidalnym zapaleniu stawów o wysokim czynnym i postępującym charakterze, u pacjentów u których nie włączono jeszcze do leczenia metotreksat.

Preparat z abataceptem stosowany jest w łuszczycowym zapaleniu stawów, u osób u których wykazano niezadowalającą odpowiedź na leczenie innymi lekami przeciwreumatycznymi modyfikującymi przebieg choroby oraz u pacjentów którzy nie muszą być dodatkowo leczeni ogólnoustrojowo, ze względu na łuszczycowe zmiany skórne. Ponadto abatacept w skojarzeniu z innymi lekami stosowany jest w czynnym wielostawowym młodzieńczym idiopatycznym zapaleniu stawów o nasileniu umiarkowanym lub ciężkim. Stosowany jest od 6 roku życia, u pacjentów u których wykazano niezadowalającą odpowiedź na leczenie innymi lekami przeciwreumatycznymi modyfikującymi przebieg choroby.

Preparat z abataceptem podawany jest wyłącznie dożylnie. Czas podania preparatu powinien wynosić 30 minut.

Zwykle stosowana dobowa dawka abataceptu jest zależna od postępu choroby, wieku, jednostki chorobowej oraz masy ciała. Czas trwania całej terapii, schemat leczenie, zastosowanie leczenia skojarzonego jest zależne od postępu choroby oraz jej przebiegu. Na podstawie odpowiedzi klinicznej oraz przebiegu choroby lekarz prowadzący dostosowywuje odpowiednie leczenie oraz dawkę substancji czynnej.

Standardowa dobowa dawka medykamentu to około 10 mg na kilogram masy ciała. U osób przekraczających 100 kg dawka dobowa nie powinna przekraczać 1000 mg. Po zastosowaniu pierwszej dawki należy powtórzyć proces podania leku odpowiednio po 2 oraz 4 tygodniach. Kolejne dawki preparatu podaje się już po kolejnych 4 tygodniach.

Przeciwwskazaniami do stosowania abataceptu są nadwrażliwość na zażywaną substancję macierzystą, posocznica, zakażenia oportunistyczne oraz inne postacie ciężkich i niekontrolowanych zakażeń.

Należy zachować szczególną ostrożność podczas pierwszego podania medykamentu na możliwość wystąpienia reakcji anafilaktycznej lub rzekomoanafilaktycznej, która może powodować zagrożenie życia. Podczas wystąpienia takiej reakcji alergicznej należy jak najszybciej przerwać leczenie i postępować zgodnie z odpowiednimi wytycznymi.

Należy zachować ostrożność podczas planowych szczepieniach ochronnych żywą szczepionką, ponieważ odstęp pomiędzy zakończonym leczeniem abataceptem, a możliwym szczepieniem to okres 3 miesięcy.

Kobiety w okresie rozrodczym podczas stosowania preparatu powinny stosować antykoncepcję, a także przez czas do 14 tygodni po zastosowaniu ostatniej dawki medykamentu.

Podczas stosowania preparatu istnieje ryzyko powstania procesów autoimmunizacyjnych, toteż mogą wystąpić zaostrzenia chorób autoimmunologicznych.

Należy zachować ostrożność podczas stosowania leku u pacjentów w podeszłym wieku, ze względu na zwiększoną tendencję do zachorowań na nowotwory złośliwe oraz wystąpienia zakażeń.

Badania na zwierzętach pokazują, że stosowanie abataceptu może zwiększać częstość wystąpienia nowotworów piersi oraz chłoniaków. Ponadto zalecane jest wykonywanie okresowych badań skóry u wszystkich pacjentów, a w szczególności u osób, u których możliwe jest wystąpienie raka skóry, ze względu na wcześniejsze obserwowane nieczerniakowe nowotwory skóry.

Przed zastosowaniem produktu z abataceptem należy wykonań badania sprawdzające występowanie gruźlicy, utajonej gruźlicy oraz wirusowemu zapaleniu wątroby. Stosowanie medykamentu wiąże się z zwiększoną częstotliwością wystania gruźlicy jako efekt uboczny zastosowanej terapii oraz aktywacją wirusowego zapalenia wątroby typu B. Dlatego tak ważne są badania potwierdzające brak wymienionych chorób.

Należy przerwać leczenie w momencie występowania postępującej leukoencefalopatii wieloogniskowej.

Stosowanie abataceptu wiąże się z częstymi zakażeniami, ze względu na mechanizm działanie leku. W związku z tym podczas stosowania pojawiają się ciężkie przypadki takie jak zapalenia płuc czy też posocznica. Przed leczeniem lekarz prowadzący powinien przeprowadzić skrupulatny wywiad dotyczący występowania częstych zakażeń, a szczególności nawracających zakażeń u pacjentów. Jeżeli podczas leczenie nastąpiło nowe zakażenia, pacjent powinien być pod ścisła kontrolą lekarza prowadzącego.  

Nie zalecane jest stosowanie jednocześnie abataceptu z inhibitorami TNF, ze względu na zwiększone ryzyko działań niepożądanych m.in. przechodzenie ciężkich zakażeń. Leczenie pacjentów za pomocą inhibitorów TNF bez skojarzenia go z abataceptem, zmniejszyło ilość zakażeń, w związku z tym nie powinno się łączyć tych preparatów. Wskazane jest używanie jednego z podanych medykamentów.

Nie należy podawać jednocześnie preparatu z abataceptem z immunomodulacyjnymi oraz immunosupresyjnymi środkami biologicznymi, ponieważ może powodować to zwiększenie działanie substancji macierzystej na osłabiony układ immunologiczny.

Nie należy prowadzić pojazdów mechanicznych i obsługiwać maszyn w przypadku wystąpienia działań niepożądanych takich jak zawroty głowy, utrudnione widzenie czy też mniejsza ostrość widzenia w trakcie stosowania abataceptu.

Nie zalecane jest podawanie żywej szczepionki w trakcie oraz po leczeniu abataceptem przez okres 3 miesięcy od zakończenia leczenia lekiem. Jest to związane ze potencjalnie mniejszą skutecznością odpowiedzi immunologicznej zastosowanej szczepionki.

Badania na zwierzętach wykazały niewielkie zmiany funkcjonowania układu immunologicznego. Brak jest natomiast danych dotyczących leczenia abataceptem w okresie ciąży. Mimo to nie należy stosować abataceptu podczas ciąży, chyba że lekarz prowadzący zdecyduje że stan kliniczny chorej kobiety jest na tyle poważny, żeby włączyć to leczenie.

Brak jest badań klinicznych potwierdzających możliwość występowania abataceptu w mleku matek karmiących. Jednak wykazano, że substancja czynna jest obecna u samic szczurów. Nie należy zatem karmić piersią w trakcie leczenia oraz do 14 tygodni po podaniu ostatniej dawki medykamentu, ze względu na potencjalnie zagrożenie dla noworodka.

Stosowanie abataceptu niesie za sobą możliwość wystąpienia działań niepożądanych. Do bardzo często występujących należą głównie zakażenie górnych dróg oddechowych. U pacjentów mogą pojawić się takie dolegliwości jak zapalenia tchawicy, zatok, błony śluzowej gardła oraz nosa.

Do objawów po zastosowaniu medykamentu mogą pojawić się często takie dolegliwości jak bóle oraz zawroty głowy, kaszel, zmęczenie, osłabienie organizmu, wysypka na skórze, nadciśnienie tętnicze oraz podwyższenie ciśnienia. Często spotykane są też zakażenia dolnych dróg oddechowych, głównie zapalenia oskrzeli. Mogą pojawić się także zakażenia dróg moczowych, zapalenia płuc, wystąpienie grypy,  opryszczka wargowa, a nawet półpasiec. Często zdarzają się zaburzenia żołądkowo-jelitowe, a pacjenci skarżą się na występowanie wymiotów, bólów brzucha, biegunek, nudności, owrzodzeń jamy ustnej, dyspepsji, a także aftowych zapaleń jamy ustnej. Podczas badania czynności wątroby może pojawić się nieprawidłowy wynik aktywności aminotransferaz, który może być zwiększony.

 Z częstotliwością niezbyt częstą obserwuje się występowanie objawów grypopochodnych, bóle stawów, bóle kończyn, zakażenie mieśniowo-szkieletowe, wystąpienie kataru, odmiedniczkowego zapalenia nerek, zwiększenia masy ciała, obfitych krwawień miesiączkowych albo zupełny brak miesiączki. Niezbyt często pojawia się także migrena, zawroty głowy, parestezje, lęk, depresja, zaburzenia snu, a nawet bezsenność. Spotykane są zapalenia błony śluzowej żołądka, leukopenia, trombocytopenia, wystąpienie uścisku w gardle, świszczącego oddechu, skurcz oskrzeli, duszności, zaostrzenia chorób układu oddechowego, w tym przewlekłej obturacyjnej choroby płuc. Podczas stosowania leku może dojść do wystąpienia raka podstawnokomórkowego oraz brodawczaka skóry, a także grzybice paznokci, zakażenia uszu i zębów, posocznica oraz ropnie skóry. Niezbyt często obserwuje się zaburzenia narządu wzroku w tym mniejszą ostrość, zapalenie spojówki oraz zespół suchego oka. Zaburzenia naczyniowo-sercowe charakteryzują się niezbyt częstym działaniem niepożądanym podczas stosowania preparatu z abataceptem, należą do nich wystąpienia tachykardii lub bradykardii, kołatania serca, zapalenia naczyń, zaczerwieniania skóry głównie twarzy, niedociśnienie oraz zmniejszenie ciśnienia tętniczego oraz gwałtowne uderzenia gorąca. Do ostatnich efektów ubocznych z taka częstotliwością należą zaburzenia tkanki podskórnej oraz skóry. Obserwuje się pojawienie łysienia, nadmiernej potliwości, rumieniu, łuszczycy, pokrzywki, trądziku, suchości oraz świądu skóry, a także skłonności do tworzenia się siniaków.

Do działań niepożądanych klasyfikowanych jako rzadko występujące zalicza się zapalenie narządów miednicy mniejszej, zakażenia jelit oraz żołądka. Ponadto mogą wystąpić takie dolegliwości jak gruźlica, chłoniak, bakteriemie, rak płaskonabłonkowy i nowotwór złośliwy płuc.

Przeprowadzano badania podając do 50 mg na kilogram masy ciała abataceptu i nie stwierdzono działania toksycznego.  

Abatacept jest pierwszym lekiem zaliczanym do selektywnych modulatorów kostymulacji. Jest to białko fuzyjne, które zostało zrekombinowane do odpowiedniej formy. Zbudowane jest z zewnątrzkomórkowej domeny antygenu 4, związanego z ludzkim cytotoksycznym limfocytem T oraz z zmodyfikowaną częścią Fc ludzkiej immunoglobuliny IgG₁. Mechanizm działania substancji czynnej polega na hamowaniu aktywacji limfocytów T, podobnie jak zachodzi to za pomocą naturalnie występującego białka CTLA4, który za pomocą negatywnego sprzężenia zwrotnego dezaktywuje limfocyty T. Abatacept poprzez wiązanie się z białkami CD80 oraz CD86 powoduje blokowanie interakcji z receptorem CD28 na zasadzie podobnej jak białko CTLA4. Efektem tego jest dezaktywacja limfocytów T, czyli hamowanie jego aktywacji. Blokada integracji białek hamuje ponowne dostarczenie sygnału kostymulującego, które wymagane jest do optymalnego aktywowania komórek T. Cały skomplikowany mechanizm działania powoduje zahamowanie autoimmunologicznej aktywacji limfocytów T, który jest skorelowany z występowaniem reumatoidalnego zapalenia stawów.

Stężenie maksymalne po podaniu pojedynczej dawki 10 mg na kilogram masy ciała zdrowym osobom wynosi 292 mcg/ml, natomiast pacjentom z reumatoidalnym zapalaniem stawów stężenie maksymalne w osoczu jest równe 295 mcg/ml. Biodostępność substancji czynnej po podaniu podskórnym jest równa 78,6%. Objętość dystrybucji zależna jest od drogi podania oraz występowania choroby i mieści się w zakresie 0,07-0,11 litra na kilogram masy ciała.

Drogą eliminacji abataceptu są mocz oraz kał poprzez filtrację kłębuszkową zachodzącą w nerkach. Ponadto to substancja czynna wydalana jest wraz z żółcią.