Teikoplanina, Teicoplaninum - Zastosowanie, działanie, opis

Teikoplanina jest antybiotykiem o umiarkowanie szerokim spektrum działania. Lek znalazł zastosowanie w terapii infekcji wywoływanych przez bakterie Gram–dodatnie.
Substancja czynna znalazła zastosowanie w leczeniu:

• szpitalnego lub pozaszpitalnego zapalenia płuc;
• infekcji kości lub stawów;
• bakteriemii;
• infekcyjnego stanu zapalnego wsierdzia;
• biegunki i stanu zapalnego jelita grubego w przebiegu zakażenia Clostridium difficile;
• infekcji skóry;
• powikłanych zakażeń tkanek miękkich;
• infekcji otrzewnej spowodowanej długotrwałą dializą otrzewnową.

Substancja czynna może być wykorzystywana w profilaktyce okołooperacyjnej niektórych zabiegów ortopedycznych. 

Teikoplanina może być stosowana jednocześnie z innymi antybiotykami, jeśli jest to konieczne w celu wyeliminowania drobnoustrojów.

Dawka teikoplaniny podczas terapii jest zależna od wieku pacjenta, stanu narządów oraz od rodzaju i nasilenia infekcji.

Schemat dawkowania substancji czynnej jest skomplikowany i uwzględnia stosowanie dawek nasycających i podtrzymujących.
Lek, zależnie od rodzaju występującej infekcji, należy stosować początkowo w dawkach nasycających wynoszących od 12 mg/kg masy ciała do 24 mg/kg masy ciała na dobę. Dawkę nasycającą należy podać od trzech do pięciu razy, drogą domięśniową lub dożylną. Terapia podtrzymująca uwzględnia stosowanie leku w dawce od 6 mg/kg masy ciała do 12 mg/kg masy ciała na dobę.

Podanie doustne jest zalecane w przypadku pacjentów cierpiących na infekcję jelita grubego wywołanego przez Clostridium difficile. Zalecana dawka dobowa leku mieści się w zakresie od 100 mg do 200 mg substancji leczniczej.

Kuracja teikoplaniną nie powinna trwać dłużej niż 28 dni. Po podaniu wszystkich dawek nasycających należy co siedem dni monitorować stężenie substancji leczniczej w osoczu z wykorzystaniem wysokosprawnej chromatografii cieczowej lub immunofluorescencji w świetle spolaryzowanym.

Dawka nasycająca teikoplaniny w przypadku noworodków wynosi 16 mg/kg masy ciała, terapia podtrzymująca uwzględnia stosowanie leku w dawce 8 mg/kg masy ciała.
W przypadku dzieci w wieku powyżej drugiego miesiąca życia każda dawka nasycająca powinna wynosić 10 mg/kg masy ciała dziecka, iniekcja powinna zostać powtórzona trzykrotnie. Dawka podtrzymująca mieści się w zakresie od 6 mg/kg masy ciała do 8 mg/kg masy ciała dziecka.

Dawka podtrzymująca teikoplaniny może wymagać dostosowania w przypadku pacjentów cierpiących na zaburzenia czynności nerek.

Stosowanie substancji leczniczej jest przeciwwskazane w przypadku pojawienia się nadwrażliwości na teikoplaninę. 

Podczas przyjmowania teikoplaniny może dojść do wystąpienia groźnej dla życia reakcji anafilaktycznej, która prowadzi do rozwoju wstrząsu anafilaktycznego. Podczas stosowania leku obserwowano również wystąpienie reakcji skórnych o różnym nasileniu z uwzględnieniem toksycznego martwiczego oddzielenia naskórka (zespół Lyella) lub zespołu Stevensa–Johnsona. 

U niektórych pacjentów istnieje ryzyko spadku liczby płytek krwi podczas leczenia. Ze względu na możliwość wystąpienia małopłytkowości rekomendowane jest wykonanie morfologii krwi. 

U pacjentów z zaburzoną czynnością nerek, należy zachować szczególną ostrożność podczas terapii teikoplaniną. Ze względu na ryzyko uszkodzenia nerek w trakcie leczenie zalecane jest uważne monitorowanie pacjenta (szczególnie podczas kuracji uwzględniającej stosowanie innych leków nefrotoksycznych).

Należy zachować szczególną ostrożność w przypadku terapii pacjentów z nadwrażliwością na wankomycynę w wywiadzie. Istnieje prawdopodobieństwo wystąpienia krzyżowej reakcji nadwrażliwości prowadzącej do wstrząsu anafilaktycznego i zgonu. 

W trakcie infuzji substancji czynnej istnieje prawdopodobieństwo pojawienia się zespołu czerwonego człowieka charakteryzującego się obrzękiem naczynioruchowym, pokrzywką, rumieniem, przyspieszeniem akcji serca. U niektórych pacjentów zmniejszenie objawów następowało po zmniejszeniu szybkości wlewu. 

Podczas podawania dawki nasycającej istnieje ryzyko pojawienia się działań niepożądanych. Należy uważnie obserwować pacjenta w trakcie podawania pierwszych zwiększonych dawek leku.

Długotrwałe stosowania teikoplaniny może doprowadzić do nadmiernego rozwoju drobnoustrojów opornych na jej działanie. 

Podczas przyjmowania teikoplaniny istnieje ryzyko upośledzenia słuchu. W trakcie kuracji odnotowano przypadki głuchoty i szumów usznych. W przypadku osób zgłaszających objawy ze strony narządu słuchu zalecane jest staranne obserwowanie pacjenta. Szczególną ostrożność należy zachować w przypadku przyjmowania kilku leków charakteryzujących się znaczną neurotoksycznością lub szkodliwym wpływem na słuch. 

Nie zaleca się stosowania teikoplaniny w monoterapii infekcji wywołanej przez patogeny o niepotwierdzonej wrażliwości na antybiotyk. Przed rozpoczęciem podawania leku należy rozważyć możliwość zastosowania standardowego leczenia przeciwbakteryjnego. 

Teikoplanina może wywierać nieznaczny wpływ na zdolność prowadzenia pojazdów i obsługi maszyn. Pacjenci, u których lek spowodował wystąpienie lekkich zawrotów lub bólu głowy nie powinni podejmować aktywności wymagających koordynacji ruchowo–wzrokowej.

Brak wystarczających dowodów na bezpieczeństwo terapii teikoplaniną u kobiet ciężarnych. Testy na zwierzętach potwierdziły ryzyko poronienia lub zwiększenia śmiertelności noworodków podczas terapii teikoplaniną.

Stosowanie leku w okresie ciąży nie jest zalecane. Substancja lecznicza może spowodować uszkodzenia nerek lub zaburzenia prawidłowej funkcji ucha środkowego u płodu.

Prawdopodobieństwo transferu substancji leczniczej do mleka matki karmiącej jest niewielkie ze względu na wysoki stopień wiązania leku z białkami osocza, brak wchłaniania teikoplaniny po podaniu doustnym oraz wysoką wartość masy cząsteczkowej leku.

Nie można jednak całkowicie wykluczyć możliwości przenikania teikoplaniny do mleka matki. Stosowanie leku w okresie laktacji jest możliwe po wcześniejszej analizie stosunku korzyści odniesionych z leczenia przez matkę i ryzyka pojawienia się działań niepożądanych u dziecka.

Podczas terapii teikoplaniną istnieje prawdopodobieństwo pojawienia się zaburzeń o różnej częstotliwości występowania. Należą do nich:

• często – świąd, gorączka, rumień, ból, wysypka;
• bardzo często – spadek ilości białych krwinek lub płytek krwi w osoczu, eozynofilia, ból lub zawroty głowy, nadwrażliwość na lek (w tym reakcja anafilaktyczna), szumy uszne, zaburzenia słuchu, stan zapalny żył, biegunka, nudności, skurcz oskrzeli, wzrost poziomu kreatyniny w osoczu;
• rzadko – zespół czerwonego człowieka, ropień;
• zaburzenia o nieznanej częstotliwości występowania – neutropenia, drgawki, zespół DRESS (polekowa reakcja z towarzyszącą eozynofilią), wstrząs anafilaktyczny, nadmierna kolonizacja bakteriami niewrażliwymi na działanie leku, zespół Stevensa–Johnsona, zespół Lyella, niewydolność nerek, dreszcze, obrzęk naczynioruchowy, pokrzywka. 

W przypadku znacznego przedawkowania substancji leczniczej odnotowano możliwość wystąpienia pobudzenia psychoruchowego. 

Działanie przeciwbakteryjne teikoplaniny polega na łączeniu się cząsteczki leku z resztami D–alanylo–D–alaniny i zahamowaniu syntezy peptydoglikanów – substancji niezbędnych do prawidłowego wytworzenia elementów ściany komórkowej.

Do drobnoustrojów wrażliwych na działanie teikoplaniny zaliczamy głównie beztlenowe i tlenowe gatunki bakterii Gram–dodatnich, takie jak:

• Clostridium difficile;
• Corynebacterium jeikeium;
• Staphylococcus aureus;
• Peptostreptococcus spp.;
• Streptococcus pneumoniae;
• Streptococcus dysgalactiae subsp. equisimilis;
• Streptococcus pyogenes;
• Enterococcus faecalis;
• Enterococcus faecium;
• Staphylococcus epidermidis;
• Staphylococcus hominis;
• Streptococcus agalactiae;
• Staphylococcus haemolyticus.

Niektóre szczepy bakterii charakteryzują się występowaniem naturalnej lub nabytej oporności na teikoplaninę.
Mechanizm nabywania oporności przez niektóre szczepy gronkowców polega na zwiększeniu syntezy prekursorów mureiny, które łączą się z teikoplaniną.
W przypadku bakterii z rodzaju Enterococcus powstawanie oporności na antybiotyk jest związane z modyfikacją końcowej części D–alanino–D–alaniny łańcucha aminokwasowego w cząsteczce prekursora mureiny na D–alanino–D–mleczan, w wyniku czego zmniejsza się powinowactwo leku do fragmentu prekursora.

Maksymalne stężenie substancji czynnej w osoczu po podaniu domięśniowym występuje po upływie około dwóch godzin. Biodostępność leku podanego drogą domięśniową wynosi około 90%.

Teikoplanina po podaniu doustnym nie wchłania się z powierzchni układu pokarmowego.

Substancja lecznicza występuje w osoczu w postaci połączonej z albuminami na poziomie około 90%. Teikoplanina słabo przekracza barierę krew–mózg. Obecność leku potwierdzono w tkance kostnej, płucach oraz sercu.

Teikoplanina jednie w niewielkim stopniu ulega biotransformacji w organizmie. W wyniku reakcji hydroksylacji powstają dwa główne metabolity, które stanowią około 3% zastosowanej dawki.

Eliminacja teikoplaniny polega głównie na wydaleniu niezmienionej substancji czynnej z moczem (około 80% dawki) oraz w mniejszym stopniu z kałem (około 2.7% dawki).