Alprostadyl, Alprostadilum - Zastosowanie, działanie, opis

Alprostadyl ze względu na swoje działanie rozszerzające naczynia krwionośne jest wskazany w leczeniu impotencji i zaburzeń wzwodu u mężczyzn o różnej etiologii (neurogennej, naczyniopochodnej, psychogennej i mieszanej).

Substancję podaje się również w okresie przedoperacyjnym u noworodków z wrodzonymi wadami serca, w celu uzyskania tymczasowej drożności przewodu tętniczego Botalla, co jest niezbędne do utrzymania przy życiu dziecka do momentu zabiegu kardiochirurgicznego. Wśród wspomnianych wad serca można wymienić: atrezję zastawki pnia płucnego lub zastawek trójdzielnej, dwudzielnej, tetralogię Fallota czy przerwanie ciągłości łuku aorty.

Alprostadyl stosuje się w terapii choroby zarostowej tętnic obwodowych w III i IV stadium według klasyfikacji Fontaine’a u pacjentów przed zabiegiem rewaskularyzacji lub po nieudanym zabiegu rewaskularyzacji.

Alprostadyl stosuje się zewnętrznie u mężczyzn w celu wywołania erekcji oraz w podaniu dożylnym lub dotętniczym u noworodków.

Dawka stosowana w leczeniu zależna jest od jednostki chorobowej, wieku, masy ciała, chorób towarzyszących (zaburzona praca nerek, niewydolność wątroby).

Alprostadyl w postaci kremu po odpowiednim przeszkoleniu przez personel medyczny może być stosowany przez samego pacjenta. Po nałożeniu kremu jego działanie rozwija się w ciągu 5-60 minut i trwa średnio 1-2 godziny. Krem nie powinien być aplikowany częściej niż 2-3 razy w tygodniu. Nie należy stosować leku częściej niż co 24 godziny.

Początkowa dawka leku w postaci kremu wynosi najczęściej 300 μg. Krem wprowadza się do ujścia cewki moczowej, po uprzednim oddaniu moczu.

Dawka początkowa alprostadylu podawanego w iniekcji donaczyniowej wynosi średnio 0,05 do 0,1 μg/kg mc./min. Po uzyskaniu odpowiedniego efektu farmakologicznego dawkę leku zmniejsza się do najmniejszej skutecznej dawki alprostadylu. Preferowaną drogą podania leku jest infuzja do dużego naczynia żylnego. Alprostadyl można podawać także w pobliżu ujścia przewodu tętniczego poprzez cewnik umieszczony w tętnicy pępkowej.

Alprostadylu nie mogą stosować osoby nadwrażliwe na tę substancję czynną. Lek w postaci kremu jest przeciwwskazany dla mężczyzn cierpiących na choroby predysponujące do występowania priapizmu (bolesnego i długotrwałego wzwodu członka). Są to niedokrwistość sierpowatokrwinkowa lub nosicielstwo genu niedokrwistości sierpowatokrwinkowej, małopłytkowość, nadkrwistość, szpiczak mnogi i białaczka. Dodatkowo alprostadylu w kremie nie można stosować przy istniejących nieprawidłowościach w budowie anatomicznej prącia (skrzywienie prącia, spodziectwo) oraz w razie występowania zapalenia cewki moczowej i/lub żołędzia prącia. Leku nie powinni używać pacjenci dla których podejmowanie aktywności seksualnej jest niewskazane ze względu na istniejące schorzenia sercowo-naczyniowe i mózgowo-naczyniowe.

Pozajelitowo alprostadylu nie mogą stosować kobiety w ciąży i karmiące piersią. Lek jest przeciwwskazany w przypadku występowania ciężkich chorób układu oddechowego (przewlekła obturacyjna choroba płuc, żylno- okluzyjna choroba płuc, nacieki na płucach), u osób ze skłonnością do krwawień, w przypadku chorób serca (niewydolność serca III i IV klasa wg NYHA, arytmia, niestabilna choroba niedokrwienna serca,  zwężenie i/lub  niedomykalność zastawki mitralnej i/lub aortalnej, obrzęk płuc). Terapia alprostadylem nie może być prowadzona w trakcie 6 miesięcy po przebyciu zawału mięśnia sercowego.

Jednym z możliwych działań niepożądanych alprostadylu w postaci kremu na prącie jest priapizm, czyli bolesny wzwód prącia trwający ponad 4 godziny. W przypadku jego wystąpienia konieczny jest kontakt z lekarzem, ponieważ priapizm może doprowadzić do trwałego uszkodzenia tkanek prącia.

Należy zachować ostrożność podczas stosowania miejscowego alprostadylu u pacjentów z niewydolnością wątroby i nerek. Brak jest badań farmakokinetyki leku u tych osób.

Aby uniknąć działań niepożądanych leku u partnerek seksualnych pacjentów stosujących krem z alprostadylem zalecane jest używanie prezerwatyw. Należy pamiętać o tym, że lek nie chroni przed chorobami przenoszonymi drogą płciową. Dodatkowo brak jest badań dotyczących kobiet w ciąży i karmiących piersią, których partnerzy używają kremu z alprostadylem.

Pacjenci w podeszłym wieku, stosujący leki na nadciśnienie tętnicze są bardziej narażeni na spadek ciśnienia i pojawiające się zawroty głowy, omdlenia.

Osoby stosujące leki przeciwpłytkowe oraz alprostadyl w postaci kremu są bardziej narażone na możliwość wystąpienia krwawień z cewki moczowej i krwiomoczu.

Jednoczesne zastosowanie alprostadylu i leków z grupy inhibitorów fosfodiesterazy typu 5 (np. sildenafil, wardenafil) zwiększa ryzyko działań niepożądanych ze strony układu sercowo-naczyniowego. Należy zachować ostrożność.

Podczas dożylnego podawania alprostadylu u noworodków odnotowywano przypadki bezdechu. Ze względów bezpieczeństwa zaleca się stały dostęp do sprzętu przeznaczonego do prowadzenia oddechu wspomaganego oraz stały pomiar ciśnienia tętniczego krwi.

Alprostadyl może powodować przerost części odźwiernikowej żołądka u noworodków i niemowląt, stąd konieczna jest obserwacja prawidłowości pasażu żołądkowego u pacjentów.

Alprostadyl wywiera umiarkowany wpływ na zdolność obsługiwania pojazdów mechanicznych, w tym samochodów. W przypadku zastosowania leku w postaci kremu pacjent powinien unikać prowadzenia samochodu przez okres 60-120 minut, kiedy to ryzyko ewentualnych działań niepożądanych (zawrotów głowy, omdleń) jest największe.

Alprostadyl może wpływać na poziom glukozy we krwi powodując hipoglikemię (rzadkie działanie niepożądane) oraz hipokaliemię (częste działanie uboczne leku).

Dotychczas przebadano wpływ alprostadylu w kremie na szczelność prezerwatyw lateksowych (lek nie wpływa na ich jakość). Brak jest badań dotyczących interakcji alprostadylu i  prezerwatyw wykonanych z innych materiałów.

Alprostadyl jest przeciwwskazany w czasie ciąży. Pacjentki zażywające lek muszą stosować skuteczne metody antykoncepcji. Badania z wykorzystaniem zwierząt laboratoryjnych wykazały embriotoksyczność leku.

Alprostadyl jest przeciwwskazany u kobiet karmiących piersią. Stosowanie kremu z alprostadylem na prącie partnerów seksualnych kobiet karmiących piersią jest niezalecane. Nie wiadomo jaka ilość substancji leczniczej przenika do mleka matki.

Badania z wykorzystaniem zwierząt laboratoryjnych wykazały zanik kanalików nasiennych w jądrach królików po miejscowej aplikacji alprostadylu na żołądź prącia.

Po aplikacji alprostadylu w postaci kremu częstymi działaniami niepożądanymi są pieczenie prącia, ból, obrzęk, świąd i dyskomfort prącia, rumień prącia, nasilony wzwód. Może pojawić się uczucie mrowienia i pulsowania w prąciu oraz ból w obrębie cewki moczowej. Niezbyt częstymi działaniami alprostadylu aplikowanego miejscowo są przeczulica, zwężenie cewki moczowej i zapalenie dróg moczowych, wysypka w obrębie dróg płciowych, ból moszny, sztywność prącia i priapizm. Działania niepożądane o charakterze ogólnym to niedociśnienie tętnicze, omdlenia i zawroty głowy, a także bóle kończyn. U partnerek mężczyzn stosujących alprostadyl może pojawić się uczucie pieczenia w obrębie pochwy i zapalenie sromu oraz pochwy.

Podanie pozajelitowe alprostadylu wiąże się z możliwością wystąpienia zaburzeń rytmu serca (bradykardia, tachykardia), niedociśnienia tętniczego, zaburzeń elektrolitowych (hipokaliemia). Do częstych działań niepożądanych alprostadylu zalicza się rozszerzenie podskórnych naczyń krwionośnych, biegunki oraz bezdech. Rzadziej mają miejsce niedrożność żołądka i przerost błony śluzowej żołądka, hipoglikemia, wyrośla kostne i kruchość naczyniowa. 

Objawami przedawkowania alprostadylu są spadek ciśnienia tętniczego krwi, omdlenia oraz zaburzenia rytmu serca (tachykardia). Ponadto przyjęcie zbyt dużej dawki leku może spowodować zaburzenia ze strony przewodu pokarmowego (nudności, wymioty), nadmierne pocenie się i bladość powłok skórnych.

Przedawkowanie alprostadylu w postaci kremu stosowanego do ujścia cewki moczowej może stać się przyczyną prapizmu, czyli długotrwałego (ponad 4 godziny) i bolesnego wzwodu.

Alprostadyl, czyli prostaglandyna E1 działa rozluźniająco na mięśnie gładkie naczyń krwionośnych oraz zwieracze przedwłośniczkowe przez co powoduje rozszerzenie tych struktur. Powoduje zwiększenie przepływu krwi w płucach i układzie ogólnoustrojowym niemowląt. Lek zwiększa dopływ tlenu do tkanek i poprawia zaburzone mikrokrążenie w tkankach. Ponadto alprostadyl hamuje agregację erytrocytów i podnosi zdolność odkształcania się erytrocytów. Udowodniono, że substancja lecznicza wpływa na płytki krwi powodując blokowanie ich agregacji, uwalniania przez trombocyty zawartości ziarnistości komórkowych oraz hamuje zmiany kształtu płytek. Alprostadyl wpływa hamująco na procesy tworzenia komórek mięśniówki naczyń krwionośnych i syntezę cholesterolu w obrębie monocytów, a także blokuje aktywację neutrofili zmniejszając uszkodzenie tkanek objętych procesami zapalnymi.

Bezwzględna biodostępność alprostadylu nie została określona badaniami. Maksymalne stężenie metabolitów leku w surowicy krwi po zastosowaniu kremu z alprostadylem odnotowano po godzinie od aplikacji.                                

Alprostadyl wiąże się w osoczu krwi głównie z albuminami (około 81%) oraz z frakcją alfa-globuliny IV-4 (w 55%).

Po aplikacji leku w obrębie ujścia cewki moczowej prącia mężczyzn alprostadyl przenika szybko do ciała gąbczastego i ciał jamistych poprzez krążenie oboczne. Część dawki dostaje się do krążenia żylnego w obszarze miednicy.

Alprostadyl ulega szybkim przemianom metabolicznym, dlatego musi być podawany w sposób ciągły. Lek ulega reakcjom oksydacji w płucach (około 80% podanej dawki). Głównymi metabolitami alprostadylu są 15-keto-PGE1, PGE0(13,14-dihydro-PGE1) i 15-keto-PGE0 powstające na skutek utleniania grupy hydroksylowej przy atomie węgla C¹⁵ oraz redukcji podwójnego wiązania atomów węgla między C 13 i 14.

Alprostadyl w postaci metabolitów jest eliminowany głównie z moczem (około 90% dawki) oraz z kałem. W ciągu doby 92% leku zostaje wydalone z organizmu.