Klomifen, Clomifenum - Zastosowanie, działanie, opis

Klomifen stosowany jest w leczeniu niepłodności spowodowanej brakiem owulacji u kobiet.

Klomifen stosuje się doustnie.

Dawka stosowana w leczeniu zależna od jednostki chorobowej, reaktywności (wrażliwości) jajników, dnia cyklu miesiączkowego, obecności miesiączki czy schorzeń dodatkowych jak zespół policystycznych jajników (dawka początkowa powinna być tutaj mniejsza ze względu na ryzyko hiperstymulacji).

Dawki zwykle stosowane (dobowe) u osób dorosłych: od (25) 50 mg do 100 mg.

Klomifenu nie stosuje się w przypadku występowania nadwrażliwości na tę substancję. Przeciwskazany jest również w przypadku: 

• choroby wątroby, zaburzonej czynności tego narządu;
• okresu ciąży;
• nowotworów hormonozależnych;
• zaburzenia czynności nadnerczy i tarczycy;
• niedoczynności przysadki - postaci pierwotnej;
• torbiel jajnika (z wyjątkiem PCOS), krwawienia z macicy o nieznanej przyczynie;
• zaburzenia widzenia;
• u kobiet po menopauzie, u pacjentek z dysgenezją jajników.

Stosowanie tego leku może wiązać się ze zmianą w wynikach testów wątrobowych - przed zastosowaniem leków zawierających klomifen zaleca się wykonanie badań wątroby. W trakcie przyjmowania klomifenu istotne jest regularne badanie jajników.

Klomifen w leczeniu niepłodności jest stosowany gdy stężenie gonadotropiny w moczu jest m.in. poniżej dolnej granicy prawidłowego poziomu.

Klomifenu nie powinno się stosować gdy doszło do zmian torbielowatych jajników, ich powiększenia.

Podczas leczenie mogą wystąpić trudności z określeniem czasu owulacji, możliwe jest również wystąpienie niewydolności ciałka żółtego (zalecane jest podawanie progesteronu po zapłodnieniu).

Skuteczność klomifenu - jego zdolności do wywołania owulacji jest związane z endogennym poziomem estrogenów. Zmniejszony poziom estrogenów nie oznacza, że klomifen nie zadziała.

W przypadku pierwotnej niewydolności jajników / przysadki leczenie klomifenem może okazać się nieskuteczne.

Podczas leczenia zaburzeń owulacji należy wziąć pod uwagę inne jej potencjalne przyczyny jak np. zaburzenia tarczycy czy nadnerczy. Klomifen nie zastępuje swoistego dla zaburzeń owulacji wywołanymi innymi zaburzeniami.

W przypadku braku owulacji i hiperprolaktynemii nie stosuje się zwykle klomifenu.

Stosowanie klomifenu może wiązać się z wystąpieniem OHSS - zespołu hiperstymulacji jajników. Może on wystąpić po leczeniu cyklicznym lub gdy klomifen jest stosowany z gonadotropinami.

Aby uniknąć powiększenia jajników należy stosować najmniejszą skuteczną dawkę klomifenu. Gdy wystąpią bóle brzucha / bóle w obrębie miednicy / zwiększenie obwodu brzucha należy zasięgnąć porady lekarza i wykluczyć m.in. powiększenie jajników czy wytworzenie torbieli. Kobiety z PCOS mogą mocniej reagować na standardowe dawki. Zmiany związane z jajnikami zwykle cofają się samoistnie po zaprzestaniu leczenia.

Stosowanie klomifenu może wiązać się z wystąpieniem zaburzeń widzenia jak plamki, błyski, mroczki iskrzące, niewyraźne widzenie. Zmiany te są zwykle odwracalne; nieodwracalne zaburzenia wzroku są związane m.in. ze stosowaniem większych dawek. W przypadku wystąpienia jakichkolwiek zaburzeń wzroku należy przeprowadzić konsultację z okulistą. Jeśli wystąpią takie objawy należy również zrezygnować z prowadzenia samochodu.

Klomifen może być przyczyną zwiększonego poziomu triglicerydów we krwi - szczególnie, gdy występuje hiperlipidemia w wywiadzie rodzinnym lub występowała już wcześniej.

Stosowanie Klomifenu może wiązać się ze zwiększonym ryzykiem ciąży mnogiej i ciąży ektropowej (jajowodowej, jajnikowej). Mogą występować również ciąże mnogie pozamaciczne i wewnątrzmaciczne.

Klomifen stosowany w leczeniu owulacji z towarzyszącymi mięśniakami macicy może prowadzić do dalszego ich powiększenia.

Przewlekłe stosowanie klomifenu może wiązać się ze zwiększonym ryzykiem raka jajnika.

Ryzyko poronień i wad rozwojowych może wystąpić w ciąży niezależnie czy owulacja wystąpiła naturalnie czy była stymulowana klomifenem. W pewnym przypadkach może dojść do wystąpienia wad rozwojowych w tym zaburzeń w obrębie cewy nerwowej.

Stosowanie klomifenu może wiązać się z wystąpieniem zaburzeń widzenia - zarówno w trakcie jak i po zakończeniu cyklu leczenia tą substancją.

Wśród objawów można wymienić:

• niewyraźne widzenie,
• "zamazanie" obrazu,
• mroczki, błyski, plamki.

Objawy te mogą niekorzystnie wpłynąć na zdolność prowadzenia samochodu, obsługiwania maszyn czy wykonywania czynności wymagającej zwiększonej uwagi czy przy zmiennym oświetleniu (mocne, jasne światło może nasilać te objawy). Nasilenie tych zaburzeń może wiązać się ze zwiększeniem dawki klomifenu.

Klomifen jest przeciwwskazany do stosowania w okresie ciąży.

Obserowano wady rozwojowe u dzieci, których matki miały owulację stymulowaną klomifenem.

Przed każdym podaniem cyklu klomifenu należy wykluczyć ciążę np. z wykonaniem testu ciążowego jak również należy stwierdzić występowanie owulacji w trakcie każdego cyklu leczenie klomifenem.

Klomifen może hamować wydzielanie mleka. Nie jest wiadome, czy przenika do mleka matki.

Nasilenie działań niepożądanych zależne jest od czasu leczenie i dawek stosowanych. Gdy stosowane są zalecane dawki, to skutki uboczne nie są zbyt nasilone i nie mają zwykle wpływu na leczenie.

Dane związane z przedawkowaniem klomifenu są ograniczone. Większe przyjęcie klomifenu towarzysza nastepujace objawy:

• wymioty, nudnosci;
• napadowe zaczerwienienie w obrębie twarzy, objawy naczyniorychowe (uderzenia gorąca);
• zaburzenia widzenia jak mroczki iskrzące, zmniejszona ostrość widzenia, błyski;
• powiększenie jajników z bólem brzucha/podbrzusza.

Klomifen to pochodna stilbenu i mieszanina racemiczna dwóch izomerów (cis-zuklomifen, trans-enklomifen). Wykazuje on aktywność agonistyczną i antagonistyczną dla estrogenu w zależności od tkanki docelowej. Jest zaliczany również do modulatora receptora estrogenowego, jest niesteroidowym stymulantem owulacji. Posiada działanie estrogenne i antyestrogenne (na receptor podwzgórza, co wzmaga produkcję gonadotropin w drodze sprzężenia zwrotnego).

Klomifen może prowadzić do wielokrotnej owulacji i zwiększać szansę poczęcia bliźniąt czy innej ciąży mnogiej.

Klomifen może działać na receptory estrogenowe w obrębie podwzgórza, przysadki, jajnika, endometrium, pochwy i szyjki macicy. Może konkurować z estrogenem o wiązanie się z receptorem estrogenowym.

Klomifen stymuluje przedowulacyjny wzrost gonadotropin (w pierwszej kolejności przysadkowych), hormonu folikulotropowego (FSH) i hormonu luteinizującego (LH), kolejno steroidogenezę, folikulogenezę, które wpływają na wzrost pęcherzyka jajnikowego i wzrost stężenia estradiolu w krążeniu. Wzrost stężenia gonadotropin może wynikać ze stymulacji osi podwzgórzowo-przysadkowej lub zmniejszenia hamującego wpływu estrogenów na oś podwzgórzowo-przysadkową.

Klomifen nie posiada działania progestagenowego, androgennego, antrandrogennego i nie zakłóca funkcjonowania osi przysadka-nadnercza czy przysadka-tarczyca.

Klomifen jest dobrze wchłaniany z przewodu pokarmowego.

Klomifen ulega metabolizmowi wątrobowemu.

Klomifen jest wydalany głównie z kałem. Charakteryzuje się długim okresem półtrwania - w ciągu 5 dni wydalane jest ok. 50% dawki (głównie z kałem). Wykrywalność klomifenu w kale wynosi 6 tygodni. Klomifen i jego metabolity mogą być wydzielane powoli z zamkniętej puli krążenia jelitowo-wątrobowego.

Okres półtrwania izomeru cis jest dłuższy niż izomeru trans. Okres półtrwania klomifenu wynosi 5-7 dni.