Drapacz lekarski — na apetyt, niestrawność i wzdęcia
Występuje pod wieloma nazwami, takimi jak: bernardynek, turecki czubek czy oset błogosławiony. Ta ostatnia to dosłowne tłumaczenie nazwy łacińskiej, którą nadano ze względu na jego liczne właściwości prozdrowotne cenione już w starożytności.
Spis treści
- Drapacz lekarski – zastosowanie i wskazania
- Drapacz lekarski – wygląd, pochodzenie, morfologia
- Drapacz lekarski – działanie, właściwości, skład
- Drapacz lekarski – stosowanie i dawkowanie
- Drapacz lekarski – interakcje z lekami i ziołami
- Drapacz lekarski – skutki uboczne, przedawkowanie
- Leki zawierające drapacz lekarski
- Suplementy i wyroby medyczne zawierające drapacz lekarski
- Działanie
- Postacie i formy
- Substancje aktywne
- Surowiec
Drapacz lekarski – zastosowanie i wskazania
Ziele drapacza stosuje się w stanach nieżytowych przewodu pokarmowego. Surowiec wskazany jest w leczeniu dyspepsji, czyli niestrawności. Stymuluje wydzielanie śliny, soków trawiennych i żółci. Zwiększa apetyt i poprawia perystaltykę jelit oraz działa wiatropędnie. Wykorzystywany jest również w terapii schorzeń skórnych na tle zaburzeń przemiany materii, takich jak trądzik, czyraczność lub stany zapalne skóry. Roślina zwiększa wydalanie moczu i reguluje przemianę materii. Działa dobroczynnie na błony śluzowe żołądka i jelit. Ziele polecane jest także osobom wycieńczonym chorobą i w okresie rekonwalescencji.
W medycynie ludowej wierzono, że drapacz lekarski czyści krew, uspokaja nerwy i wykazuje działanie moczopędne. W związku z tym leczono nim pacjentów z chorobami wątroby, trzustki i nerek. Wskazany był również w leczeniu raka, a także hipochondrii i histerii. W czasie epidemii dżumy ziele było używane jako lek przeciwko „morowemu powietrzu”. Zalecano go w przypadku malarii i odry. Stosowano go również u matek karmiących na zwiększenie laktacji oraz na regulację cykli miesięcznych.
Drapacz lekarski – wygląd, pochodzenie, morfologia
Drapacz lekarski (Cnicus benedictus L.) jest rośliną należącą do rodziny astrowatych (Asteraceae, syn. Compositae). Występuje pod wieloma nazwami, takimi jak: bernardynek, turecki czubek czy oset błogosławiony. Ta ostatnia to dosłowne tłumaczenie nazwy łacińskiej, którą nadano ze względu na jego liczne właściwości prozdrowotne, cenione już w starożytności.
Drapacz lekarski wyglądem przypomina oset. W swojej morfologii posiada łodygę o powierzchni zielonej, czerwono nabiegłej i podłużnie bruzdowanej. Pokryta jest ona odstającymi i lepkim włoskami. Roślina posiada dwa rodzaje liści w zależności od ich położenia. Liście przyziemne są podłużnie lancetowate, ogonkowe i osiągają długość do 30 centymetrów. Z kolei liście górne są jajowate, bezogonkowe i zdecydowanie mniejsze. Blaszki liściowe są na brzegach kolczasto ząbkowane, a każdy wycinek jest zakończony kolcem. Dodatkowo charakterystycznym jest to, że liście są obustronnie obficie owłosione, a po ich dolnej stronie widoczny jest silnie uwypuklony nerw główny. Kwiaty drapacza lekarskiego są żółte, zebrane w koszyczki do 2 centymetrów szerokości i do 3 centymetrów długości. Owoce są podłużne, jasnobrunatne, posiadające jasne szczeciny.
Drapacz lekarski występuje głównie w krajach śródziemnomorskich oraz w Azji Mniejszej. Uprawiany jest także w Europie − w tym w Polsce − w celu pozyskiwania z niego surowca do celów leczniczych. Surowiec stanowią górne części pędów nadziemnych. Zbiera się je w czasie kwitnienia rośliny i suszy w suszarniach lub w warunkach naturalnych.
Drapacz lekarski – działanie, właściwości, skład
W skład chemiczny ziela drapacza lekarskiego wchodzą laktony seskwiterpenowe typu germakranu jak knicyna (od 0,2% do 0,7%). Knicyna stanowi gorzki składnik drapacza. Wykazuje działanie cytostatyczne i bakteriostatyczne. W środowisku kwaśnym, takim jak sok żołądkowy, związek rozpada się do nieaktywnych produktów. Ziele zawiera również poliacetyleny, które warunkują przeciwbakteryjne właściwości surowca. Dodatkowo surowiec bogaty jest w flawonoidy, triterpeny, olejki eteryczne oraz związki mineralne, takie jak sole magnezu, potasu i wapnia. Składniki surowca zwiększają wydzielanie śliny, soku żołądkowego, trzustkowego, jelitowego i żółci. Substancje czynne regulują także wypróżnianie. Wykazują też właściwości moczopędne i pomagają w tworzeniu rozpuszczalnych w wodzie połączeń z toksycznymi metabolitami. Ułatwia to ich wydalanie wraz z moczem. Ziele drapacza ma również słabe właściwości przeciwwirusowe, między innymi przeciw wirusowi półpaśca.
Drapacz lekarski – stosowanie i dawkowanie
Maksymalne dawki dobowe ziela drapacza wynoszą od 4 gramów do 6 gramów surowca, z którego sporządza się napary lub odwary. Przetwory stosuje się odpowiednio w nieżytach przewodu pokarmowego 30 minut przed jedzeniem, a między posiłkami ze względu na działanie metaboliczne. Drapacz lekarski nie jest wskazany pacjentom z chorobą wrzodową żołądka lub dwunastnicy oraz z nadkwaśnością. Nie ma danych dotyczących bezpieczeństwa stosowania drapacza w okresie ciąży i karmienia piersią. W związku z powyższym nie zaleca się przyjmowania w tym czasie zioła bez konsultacji z lekarzem. Zewnętrznie ziele drapacza stosuje się w postaci okładów na skórę w przypadku trądziku, wysypki alergicznej czy stanu zapalnego.
Drapacz lekarski – interakcje z lekami i ziołami
Nie są znane interakcje ziela drapacza z innymi ziołami. Nie zaleca się przyjmowania surowca z lekami zobojętniającymi, ponieważ drapacz stymuluje wydzielanie soków żołądkowych. W związku z tym może osłabić działanie preparatów, które ograniczają ich produkcję w żołądku.
Drapacz lekarski – skutki uboczne, przedawkowanie
Przyjmowanie większych dawek ziela drapacza może wywoływać działania niepożądane, takie jak biegunki, kolki, nudności i wymioty. Przedawkowanie drapacza może powodować także podrażnienie nerek. Możliwe są również reakcje alergiczne u osób uczulonych na rośliny z rodziny Asteraceae.
Leki zawierające drapacz lekarski
Działanie
- moczopędne (diuretyczne) (zwiększa objętość wydalanego moczu)
- przeciwwirusowe
- przeciwzapalne
- wspomaga trawienie tłuszczów, białek i cukrów
- zwiększa łaknienie (apetyt)
- reguluje przemianę materii
Postacie i formy
- susz
- napar
- odwar
- kapsułka
- płyn doustny
Substancje aktywne
- flawonoidy
- olejki eteryczne
- triterpeny
- związki mineralne
- poliacetyleny
- laktony seskwiterpenowe
Surowiec
- ziele