
Kuracje ziołowe — czy zawsze są bezpieczne?
Zioła lecznicze są stosowane bardzo często. Ziołolecznictwo skuteczne jest zarówno w niegroźnych stanach chorobowych, jak i w przejściowych dolegliwościach. Zioła mogą być stosowane w monoterapii lub pełnić funkcję pomocniczą w kuracji lekami syntetycznymi. Należy jednak pamiętać, że lek roślinny to też lek i trzeba rozważyć bezpieczeństwo jego stosowania.
Fakt, że lek jest pochodzenia naturalnego, nie jest równoznaczne z tym, że można go używać bezkarnie.
Przedawkowanie
Leki syntetyczne wprowadzane są do obrotu po wieloletnich testach i próbach, a ich dawka jest ustalana w zależności od wieku i masy ciała pacjenta. Procedura ta, niestety, nie dotyczy suplementów diety oraz tradycyjnych leczniczych produktów roślinnych. Nie oznacza to, że można je stosować bez ograniczeń. Niektóre osoby kontynuują leczenie ziołami przez miesiące lub lata, co w perspektywie długoterminowej może być szkodliwe dla ich zdrowia. Np. zbyt duże spożycie herbaty z lipy może zwiększać ryzyko odwodnienia, z tego względu, że posiada właściwości napotne i moczopędne. Pokrzywa z jednej strony ułatwia usuwanie toksyn z organizmu, ale z drugiej stosowana zbyt długo lub w ilościach znacznie przewyższających dzienne dawki może skutkować zbyt dużym ubytkiem wraz z moczem mikro- i makroelementów niezbędnych do prawidłowego funkcjonowania organizmu.
Toksyczność ziół
Rośliny mogą wytwarzać jednocześnie i toksyny, i substancje zdrowotne. Niekontrolowane spożycie ziół jest przyczyną pojawienia się objawów spowodowanych przez gromadzenie się w organizmie toksycznych składników w nich zawartych. Pięknie wyglądająca konwalia majowa była niegdyś stosowana powszechnie, dzisiaj zdecydowanie rzadziej. Zawiera glikozydy, których działanie pobudzające na serce jest wykorzystywane w kardiologii, jednak spożyte w nadmiarze mogą działać toksycznie. Objawem zatrucia glikozydami nasercowymi są wymioty, oszołomienie, oddawanie moczu ze zbyt dużą częstotliwością. W przypadku dziecka, którego organizm charakteryzuje się większą wrażliwością w porównaniu do osoby dorosłej, zjedzenie zbyt dużej ilości liści lub jagód konwalii może być przyczyną śmierci.
Wyciąg z konwalii wchodzi w skład kropli stosowanych przez osoby starsze przy w początkowym okresie niewydolności serca. Produkt jest dostępny bez recepty, a osoby go kupujące bardzo często nie zdają sobie sprawy z ryzyka, jakie niesie za sobą nadmierne ich stosowanie. Napar z zalecanej ilości ziela naparstnicy purpurowej przyrządzony na filiżankę wody sprawia, że serce kurczy się mocniej, więcej krwi wyrzucanej jest do krwiobiegu, a tym samym zmniejszają się obrzęki, co widać szczególnie na nogach. Dwu-, trzykrotne zwiększenie dawki może jednak spowodować nieprzyjemne dolegliwości ze strony układu pokarmowego (skurcze jelit, wymioty, biegunka) oraz układu sercowo-naczyniowego (osłabienie tętna, zaburzenia pracy serca).
Wszystkie surowce pochodzenia roślinnego z przeznaczeniem do użytku przez człowieka muszą spełniać ściśle określone standardy w celu zapewnienia bezpieczeństwa ich stosowania. Aby kuracja ziołowa była bezpieczna, stosowane zioła muszą być dobrej jakości i pochodzić z pewnego źródła. Dlatego należy je kupować wyłącznie w aptekach i sklepach zielarskich, gdzie leki roślinne przechowywane są w odpowiednich warunkach. Zioła stosowane w herbatkach powinny być wolne od jakichkolwiek (nawet śladowych) ilości nawozów mineralnych oraz substancji stosowanych do ochrony roślin przed szkodnikami. Jeżeli nie znamy się na ziołach, nie należy ich samemu zbierać. Trzeba uważać na miętę polej, która wyglądem przypomina miętę pieprzową. Ze względu na zawartość olejku eterycznego jest klasyfikowana do roślin trujących. Ciężkie zatrucie może być przyczyną uszkodzenia wątroby, niewydolności nerek oraz problemów z krzepnięciem krwi.
Interakcje ziół z lekami syntetycznymi
Istnieje wiele substancji zawartych w ziołach, które wchodzą w interakcje z lekami syntetycznymi, zarówno tymi sprzedawanymi na receptę, jak i tymi bez recepty. Z najczęściej stosowanych ziół szczególną uwagę należy zwrócić na dziurawiec zwyczajny, miłorząb japoński i żeń-szeń. Dziurawiec stosowany jest w terapiach poprawiających nastrój. Alkoholowe wyciągi z dziurawca mogą znacznie obniżać skuteczność antykoncepcji. Z kolei w połączeniu z lekami przeciwmigrenowymi dziurawiec może doprowadzić do zwielokrotnienia działań niepożądanych, do których zaliczamy gorączkę, zbyt wysokie ciśnienie, przyspieszone tętno, uczucie niepokoju oraz bezsenność. Miłorząb japoński oraz żeń-szeń wchodzą w interakcje z lekami przeciwkrzepliwymi poprzez nasilenie ich działania. U osób z zaburzeniami krzepnięcia krwi również spożywanie preparatów żurawinowych wpływa negatywnie na procesy krzepnięcia. Powszechnie stosowanego rumianku nie można łączyć z lekami przeciwpadaczkowymi, ponieważ wzmaga to ich działanie uspokajające, co może doprowadzić nawet do śpiączki.
Reakcje alergiczne
Osoby cierpiące na alergię pokarmową muszą również uważać na odpowiedni dobór ziół i przypraw. A to dlatego, że niektóre składniki samodzielnie bądź na skutek reakcji krzyżowej ze składnikami innych roślin mogą wywoływać reakcje alergiczne. Przyprawy i zioła o największym potencjale alergizującym to: anyż, koper włoski, czosnek, kolendra, oregano i pieprz zielony. Niektóre składniki ziół i przypraw mogą wywoływać łagodne reakcje alergiczne, ale są i takie, które prowadzą nawet do wystąpienia wstrząsu anafilaktycznego.
Badania przeprowadzone w Austrii dowodzą, że w anyżu, kuminie, kolendrze i koprze włoskim występują alergeny identyczne z profiliną, które mogą powodować reakcję alergiczną typu natychmiastowego z udziałem przeciwciał klasy IgE. Najważniejsze symptomy uczulenia to: swędzenie, obrzęk i pieczenie warg, dziąseł, podniebienia i języka, składające się na zespół alergii jamy ustnej.
Zasady bezpiecznej ziołoterapii
Aby uniknąć niebezpieczeństw związanych z terapią ziołami, należy przestrzegać kilku zasad: stosować zioła zgodnie z ich przeznaczeniem, zawsze używać ich zgodnie z instrukcją załączoną na opakowaniu, a w razie wystąpienia skutków ubocznych natychmiast odstawić zażywane zioła. Osoby, które stosują przewlekle leki przepisane przez lekarza, np. na nadciśnienie, zaburzenia poziomu cukru, choroby serca, przed zastosowaniem leków roślinnych powinny skonsultować się z lekarzem.