Czym są antydepresanty i kiedy je stosować?

Depresja to wciąż temat tabu, którego ludzie się wstydzą. Uważa się, że można ją ukryć, nikt jej nie zauważy i często minie z czasem oraz bez pomocy innych osób. Niestety, w większości przypadków tak nie jest. Depresja to choroba, która wymaga pomocy specjalistów oraz silnego wsparcia osób z najbliższego otoczenia. W leczeniu jej stosuje się m.in. antydepresanty oddziałujące na nastrój i sposób zachowania.

Nie ma żadnego zestawu cech, który wskazywałyby, że depresja u kogoś wystąpi lub nie. Choroba ta dotyczy zarówno ludzi młodych, jak i starszych, bogatych oraz biednych. To również przyczyna tragedii osobistych, która utrudnia wykonywanie nawet najprostszych codziennych czynności. Z pomocą przychodzą leki antydepresyjne, które wpływają na samopoczucie i zachowanie. Pozwalają one również normalnie funkcjonować na co dzień. Nie są to jednak leki powszechnie dostępne. 

Rodzaje antydepresantów – podział leków przeciwdepresyjnych

Aby rozpocząć leczenie depresji, w pierwszej kolejności powinno się zrozumieć podłoże jej występowania. Zwykły smutek nią nie jest, ale przewlekle występujące stany pogorszonego nastroju – mogą już kwalifikować się do niej. Po rozpoznaniu depresji, specjalista zadecyduje o rodzaju leczenia, np. farmakoterapii przy pomocy leków przeciwdepresyjnych. 

Ze względu na mechanizm działania i budowę chemiczną wyróżnia się następujące grupy antydepresantów:

Inhibitory wychwytu zwrotnego neuroprzekaźników − hamują wychwyt zwrotny m.in. serotoniny, noradrenaliny, dopaminy w ośrodkowym układzie nerwowym, a dokładniej w szczelinach synaptycznych. Poprzez to zwiększa się stężenie tych związków, co powoduje poprawę stanu chorego. Należą do nich:

• trójpierścieniowe leki przeciwdepresyjne − np. klomipramina, amitryptylina, imipramina, doksepina, opipramol,  
• czteropierścieniowe leki przeciwdepresyjne – np. maprotylina,
• inhibitory wychwytu zwrotnego serotoniny i noradrenaliny – np. wenlafaksyna, duloksetyna,
• inhibitory wychwytu zwrotnego noradrenaliny – np. reboksetyna,
• selektywne inhibitory zwrotnego wychwytu serotoniny − np. fluoksetyna, fluwoksamina, paroksetyna, sertralina, citalopram, escitalopram,
• inhibitory wychwytu zwrotnego noradrenaliny i dopaminy – np. bupropion i amineptyna.

Leki o receptorowych mechanizmach działania:

• antagonisty receptora α₂ – np. mianseryna,
• inhibitory wychwytu serotoniny, blokujące receptor serotoninowy 5HT2 – np. trazodon i nefazodon,
• antagonisty receptorów adrenergicznych – np. mirtazapina.

Inhibitory monoaminooksydazy:

• odwracalny inhibitor monoaminooksydazy typu A – np. moklobemid,
• nieodwracalne inhibitory monoaminooksydazy – np. fenelzyna, tranylcypromina.

Leki o innych mechanizmach działania:

• zwiększenie wychwytu zwrotnego serotoniny – np. tianeptyna,
• agonista receptorów melatonergicznych oraz antagonista receptorów serotoninowych – np. agomelatyna,
• prekursor acetylocholiny – np. deanol,
• inhibitor wychwytu zwrotnego serotoniny i częściowy agonista receptora serotoninowego – np. wilazodon,
• inhibitor wychwytu zwrotnego serotoniny i modulator receptorów serotoninowych – np. wortioksetyna.

Leki antydepresyjne i ich skuteczność

Dobrą praktyką badań naukowych jest konfrontowanie skuteczności działania leków z substancją kontrolną – często jest to lek referencyjny (inna substancja czynna o dobrze udokumentowanym i poznanym działaniu) lub neutralne placebo. Pozwala to również porównać efekt leczniczy i odnieść go do zamierzonego działania terapeutycznego. Wykazano, że wiele leków przeciwdepresyjnych ma skuteczność porównywalną lub nieznacznie większą niż placebo. Oznacza to, że samo pozytywne myślenie przynosi korzyść terapeutyczną w postaci poprawy stanu chorego. Dużą siłę działania, o wiele większą niż placebo, wykazano w stosunku do amitryptyliny, mirtazapiny, wenlafaksyny, paroksetyny, sertraliny, fluoksetyny, citalopramu czy reboksetyny – leki te faktycznie zmieniają procesy fizjologiczne. Pozytywnie wpływają na poziom hormonów odpowiedzialnych za powstawanie depresji, a poprzez to –  oddziałują na nastrój oraz funkcjonowanie mózgu.

Depresja może dotknąć każdego – nie zwlekaj z wizytą do specjalisty

Pomimo tego, że o depresji w przestrzeni publicznej nie mówi się dużo, to od kilkunastu lat sami chorzy oraz ich rodziny starają się złamać tabu i zapoznać społeczeństwo z zagadnieniem depresji. Występuje ona coraz częściej jako problem, którego chory stara się pokonać, niż coś co należy ukrywać. Ważnym warunkiem w wyeliminowaniu depresji z naszego życia jest chęć wyleczenia się. W tym celu potrzebna jest obserwacja samego siebie. Możemy zaprosić do pomocy kogoś bliskiego, aby uzyskać obiektywny ogląd sytuacji. Jeśli to nie przyniesie rezultatów, należy zgłosić się do lekarza – najpierw pierwszego kontaktu, który z dużym prawdopodobieństwem skieruje nas do specjalisty: psychologa lub psychiatry. Skuteczność leczenia depresji, przy właściwej diagnozie, odpowiednim dobraniu leków oraz przestrzeganiu zaleceń lekarskich wynosi od 50 do 70%.

Leki na depresję: tylko za zgodą i pod kontrolą lekarza

Depresja nie jest słabością. To choroba, którą da się kontrolować przy pomocy odpowiednich leków. Antydepresanty są jednym ze środków, które umożliwiają powrót do pełni zdrowia. Niestety, pacjenci często rezygnują z ich przyjmowania, ze względu na uciążliwe działania niepożądane (np. splątanie, zawroty głowy, zaburzenia równowagi, zmniejszony apetyt) oraz jednoczesny brak efektów leczenia. Nie jest to jednak dobry sposób na walkę z chorobą. O czym warto pamiętać przy stosowaniu leków przeciwdepresyjnych? Przede wszystkim nie wolno przyjmować, ani odstawiać ich na własną rękę. Leki na depresję powinny być stosowane według ścisłych zaleceń lekarskich. Antydepresanty to nie magiczne pigułki, które po jednej dawce niwelują efekty choroby. Pierwsze rezultaty leczenia pojawiają się po czasie (zwykle po 10-28 dniach).