Doksepina, Doxepinum - Zastosowanie, działanie, opis

Doksepina jest pochodną dibenzoksepiny, należącą do leków przeciwdepresyjnych o budowie trójpierścieniowej. Stosowana jest w stanach depresyjnych z lękiem i niepokojem w przebiegu różnego rodzaju psychoz m. in. w depresji inwolucyjnej oraz w fazie depresyjnej w przebiegu choroby afektywnej dwubiegunowej. Doksepinę stosuje się także w terapii depresji i stanów lękowych w przebiegu chorób somatycznych i chorób organicznych, w zespołach depresyjno-lękowych w przebiegu choroby alkoholowej oraz w zaburzeniach nerwicowych przebiegających z objawami depresji i lęków. 

Dawkowanie doksepiny zależy od nasilenia choroby, stanu klinicznego pacjenta, a także jego reakcji na lek. 

Maksymalna dawka doksepiny wynosi 300 mg na dobę. Maksymalna dawka jednorazowa to 100 mg i podawana jest ona zwykle przed snem. 

Pacjentom cierpiącym na bezsenność, a także osobom, które czują senność w ciągu dnia, należy tak podzielić dawki, aby jej największa część podawana była wieczorem. Po uzyskaniu efektu terapeutycznego dawkowanie doksepiny można odpowiednio zmniejszać. Jednak jej działanie przeciwdepresyjne może nie być widoczne do 2 - 3 tygodni od rozpoczęcia leczenia.

Doksepina nie powinna być stosowana u dzieci poniżej 12 roku życia, ze względu na brak danych o bezpieczeństwie stosowania w tej grupie wiekowej.

U pacjentów w podeszłym wieku zalecane jest stosowanie mniejszych dawek leku, zwykle skuteczną dawka jest 30-50 mg na dobę.

Aby uniknąć podrażnienia żołądka doksepina powinna być przyjmowana razem z pokarmem, nawet jeżeli przyjmowana jest wieczorem.

Przeciwwskazaniem do stosowaniem doksepiny jest nadwrażliwość na substancję czynną oraz inne trójpierścieniowe leki przeciwdepresyjne. Lek nie może być również podawany w przypadku wystąpienia manii, w jaskrze, w ciężkich chorobach wątroby, a także u osób ze  skłonnościami do zatrzymywania moczu. Leczenie doksepiną jest przeciwwskazane u kobiet karmiących piersią.

Przy stosowaniu doksepiny, zwłaszcza przy dawkowaniu jeden raz na dobę, należy zachować szczególną ostrożność u pacjentów z innymi chorobami współistniejącymi, a także przyjmujących inne leki, zwłaszcza te o działaniu przeciwcholinergicznym.

Szczególną uwagę należy zwrócić na dawkowaniu u pacjentów w podeszłym wieku, gdyż ta grupa chorych jest szczególnie narażona na wystąpienie działań niepożądanych takich jak pobudzenie, splątanie czy niedociśnienie ortostatyczne. Ustalając dawkę początkową leku, należy obserwować reakcję pacjenta, natomiast aby osiągnąć właściwą reakcję kliniczną wystarcza zazwyczaj podanie połowy dawki podtrzymującej. 

Przy stosowaniu doksepiny może pojawić się nasilona reakcja na alkohol, a także uczucie senności.

W przypadkach zwiększonych objawów psychoz, bądź też wystąpienia manii należy koniecznie zmniejszyć stosowaną dawkę doksepiny, a w niektórych przypadkach może być konieczne włączenie neuroleptyku.

Przy stosowaniu doksepiny należy zachować szczególną ostrożność u pacjentów z ciężkimi zaburzeniami sercowo-naczyniowymi, takimi jak blok serca, arytmia, a także świeży zawał mięśnia sercowego.

Szczególną ostrożność należy zachować u pacjentów z zaburzeniami nerek lub wątroby, a także u pacjentów z napadami padaczkowymi w wywiadzie.

Pacjenci leczeni doksepiną powinni znajdować się pod ścisłą obserwacją lekarza, ze względu na możliwość wystąpienia myśli i prób samobójczych, również w początkowej fazie powrotu do zdrowia. Wzrost ryzyka wystąpienia prób samobójczych może również wystąpić u pacjentów, którzy stosują doksepinę z innych wskazań, aniżeli depresja. Ścisłą obserwację pacjentów należy prowadzić szczególnie u tych osób, u których myśli, bądź próby samobójcze występowały przed rozpoczęciem leczenia doksepiną.  

W przypadku jakiejkolwiek zmiany dawki leku, bądź na początku leczenia pacjenci powinni być poddani wnikliwej obserwacji, a każdorazowa zmiana zachowania, nasilenie myśli, bądź wystąpienie prób samobójczych powinny być bezwzględnie zgłaszane do lekarza.

Należy zachować ostrożność u pacjentów z łagodnym rozrostem gruczołu prostaty, ze względu na możliwość zatrzymania moczu.

Doksepiny nie należy łączyć z inhibitorami MAO (monoaminooksydazy). Nie należy jej również stosować, jeżeli inhibitory MAO były stosowane w ciągu ostatnich 2 tygodni.

Przy równoczesnym stosowaniu doksepiny i spożywaniu etanolu może dojść do nasilonej reakcji na alkohol oraz pojawienia się nadmiernego uspokojenia i senności u pacjenta. Donoszono również o śmiertelnych przypadkach w przypadku łączenia leku z alkoholem.

U części pacjentów doksepina może powodować senność oraz wydłużać czas reakcji, dlatego nie powinna być stosowana przez osoby, które prowadzą pojazdy, a także obsługują maszyny.

Doksepina może być stosowana u kobiet w ciąży, jedynie w przypadku, kiedy w ocenie lekarza korzyści wynikające z leczenia przewyższają ryzyko zagrożenia dla płodu. Doksepina przenika przez łożysko, jednak dotychczas przeprowadzone badania nie wykazały szkodliwego jej wpływu na płód. 

Stosowanie doksepiny jest bezwzględnie przeciwwskazane w okresie karmienia piersią, ponieważ przenika ona do mleka matki. Odnotowywano bezdech i senność u dzieci, które karmione były piersią przez matki stosujące doksepinę. 

W przypadku lekkiego stanu klinicznego przy przedawkowaniu doksepiny może pojawić się senność, otępienie, nieostre widzenie oraz suchość błony śluzowej jamy ustnej.

W niektórych przypadkach może jednak wystąpić stan kliniczny ciężki, który może objawiać się sennością, niedociśnieniem tętniczym, depresją oddechową, śpiączką, niemiarowością pracy serca oraz tachykardią. Tym objawom może towarzyszyć zatrzymanie moczu, zmniejszenie perystaltyki przewodu pokarmowego, hipertermia lub hipotermia, nadciśnienie tętnicze, rozszerzenie źrenic oraz wzmożone odruchy ścięgniste. 

Istnieją udokumentowane przypadki śmiertelnego przedawkowania samej doksepiny, bądź w połączeniu z innymi lekami lub alkoholem. 

Doksepina należy do grupy trójpierścieniowych leków przeciwdepresyjnych. Wykazuje działanie przeciwlękowe, uspokajające oraz słabą aktywność przeciwdepresyjną. Mechanizm działania leku jest wciąż nie do końca poznany, ale wydaje się, że przede wszystkim jest on związany z hamowaniem wychwytu zwrotnego w synapsach noradrenaliny, a w mniejszym stopniu również serotoniny. Doksepina jest również selektywnym inhibitorem receptora histaminowego H1 i α1-adrenergicznego oraz nieselektywnie blokuje receptory muskarynowe.

Doksepina jest dobrze wchłaniana z przewodu pokarmowego. Maksymalne stężenie osiągane jest po 2-4 godzinach po podaniu.

Doksepina wiąże się z białkami osocza w ok. 76%.

Doksepina w ok. 55%-87% ulega efektowi pierwszego przejścia w wątrobie (ilość leku, który trafia do krążenia ogólnego jest zmniejszona przez metabolizm wątrobowy). W wyniku tej reakcji powstaje główny aktywny metabolit leku - demetylodoksepina. Zarówno doksepina jak i demetylodoksepina ulegają dalszym przemianom metabolicznym na drodze N-oksydacji, hydroksylacji oraz sprzęgania z kwasem glukuronowym.

Doksepina wydalana jest głównie z moczem w postaci metabolitów w formie wolnej lub skoniugowanej. Okres półtrwania dla doksepiny wynosi 8-24 h (średnio 17 h) oraz 33–80 h (średnio 51 h) dla demetylodoksepiny.