PTSD – przyczyny, objawy, leczenie zespołu stresu pourazowego

03.03.2021

PTSD (ang. posttraumatic stress disorder) większości osób kojarzy się z weteranami, nie wszyscy są świadomi, że jest to problem, który może dotknąć niemal każdego. Nawet do 25% osób po traumatycznym przeżyciu, takim jak napaść, wypadek, klęska żywiołowa, śmierć bliskiej osoby, może doznać zespołu stresu pourazowego. PTSD to zaburzenie psychiczne, które charakteryzuje się występowaniem szeregu objawów, m.in. lęku, depresji, zaburzeń snu, agresji, nadmiernej reakcji na bodźce, prowadzących do upośledzenia funkcjonowania w życiu codziennym.

Czym jest PTSD?

PTSD to zespół objawów dotykający bezpośrednio pacjenta, ale też bliskie mu osoby, będący reakcją organizmu na silnie stresogenne wydarzenie. Schorzenie zaliczane jest do zaburzeń nerwicowych, określanych też mianem lękowych. Często reakcja na ten silny bodziec zagraża życiu chorego.

W mózgach pacjentów z PTSD zaobserwowano zwiększoną aktywność układu limbicznego, przekaźnictwo noradrenergiczne i dopaminergiczne oraz mniejszy obszar hipokampa i jego aktywność.

Kogo może dotyczyć PTSD?

PTSD to schorzenie psychiczne, które może dotyczyć każdego, lecz istnieją pewne czynniki predysponujące do wystąpienia zespołu stresu pourazowego. Wśród nich można wymienić:

płeć żeńską,
młody wiek w momencie traumy,
zaburzenia zachowania w okresie dorastania i młodości,
osobowość anankastyczną lub asteniczną (zależną),
traumatyczne przeżycia w dzieciństwie,
choroby psychiczne występujące w rodzinie,
podatność genetyczną,
epizody depresyjne w przeszłości,
niższe wykształcenie i niższy poziom inteligencji.

Towarzysząca wyjściowo depresja lub zaburzenia lękowe mogą zwiększyć prawdopodobieństwo wystąpienia zespołu stresu pourazowego, a także spowodować jego cięższy przebieg.

PTSD – przyczyny

PTSD może być wywołane przez traumatyczne przeżycie, które dotyczyło bezpośrednio chorego (porwanie, gwałt, molestowanie, napad, wypadek komunikacyjny) lub pośrednio (zdarzenie dotyczące bliskich osób). Można również zauważyć, że czas działania czynnika stresowego ma znaczenie – im dłużej osoba chora była narażona na niebezpieczeństwo, lub im wyższe było ryzyko utraty życia, tym ryzyko wystąpienia PTSD jest większe.

Do prognostycznych cech wystąpienia PTSD można zaliczyć:

nawracające wspomnienia,
natrętne myśli,
zaburzenia snu (najczęściej występują pod postacią bezsenności przewlekłej – w subiektywnej ocenie pacjenta problem trwa powyżej miesiąca),
koszmary senne o tematyce traumatycznego wydarzenia,
izolacja od społeczeństwa,
unikanie miejsc i sytuacji, które mogą nawiązywać do przebytej traumy.

PTSD – objawy

Objawy zespołu stresu pourazowego mogą wystąpić od razu, częściej jednak pojawiają się dopiero po pewnym czasie od owego przeżycia. Brak zaaklimatyzowania w nowych realiach doskwiera po tygodniach, miesiącach lub latach.

Objawy PTSD mogą obejmować:

silny lęk,
obniżenie nastroju, depresja,
bezsenność, koszmary senne,
zmęczenie,
powracające obrazy traumatycznego zdarzenia,
agresja, drażliwość,
kłopoty z koncentracją,
zaburzenia odżywiania,
myśli i próby samobójcze.

Z klinicznego punktu widzenia PTSD wymaga różnicowania m.in. z depresją. Wiele zależy od chęci współpracy pacjenta. W skrajnych przypadkach, poprzez wystąpienie mechanizmu wyparcia, badany ukrywa przeszłość, maskując dobre samopoczucie co utrudnia rozpoznanie rozwijającego się schorzenia.

Niekiedy pacjenci wraz z PTSD manifestują kryteria rozpoznania uporczywego bólu psychogennego. Ciężki i sprawiający cierpienie ból (przez min. 6 miesięcy i przez większość dni w sposób ciągły) jakiejkolwiek części ciała, którego przyczyn nie wyjaśnia żaden proces fizjologiczny lub zaburzenia somatyczne, a ból stale skupia uwagę pacjenta.

PTSD – leczenie

W psychiatrii wyróżnia się dwie podstawowe metody leczenia PTSD: psychoterapię oraz farmakoterapię. W tej jednostce chorobowej podstawową metodą leczenia jest psychoterapia poznawczo-behawioralna, czyli oddziaływanie słowne i pozasłowne na psychikę, mające na celu uzyskanie poprawy stanu zdrowia psychicznego i fizycznego osoby chorej.

Im mniej nasilone zaburzenie, tym większa rola psychoterapii. U pacjentów zmagających się z zespołami reakcji stresowych i kryzysowych sesje psychoterapii powinny być wdrożone jak najszybciej. Terapię powinno połączyć się z psychoedukacją. Istnieją wykwalifikowani terapeuci, którzy świetnie sobie radzą w pomocy pacjentom z tym schorzeniem. Bardzo ważnym elementem w procesie zdrowienia jest także wsparcie osób bliskich.

Jeżeli psychoterapia nie przynosi pożądanych rezultatów, lekarz psychiatra może rozważyć stosowanie leków przeciwdepresyjnych. Lekami stosowanymi w PTSD są substancje z grupy SSRI (selektywne inhibitory zwrotnego wychwytu serotoniny), które pomagają poradzić sobie zarówno z depresją, jak i lękiem. U większości pacjentów można całkowicie wyleczyć zespół stresu pourazowego po włączeniu odpowiedniej terapii. Niestety zdarza się, że PTSD może utrzymywać się przez wiele lat, gdy odnotowuje się oporność na leczenie.

Dla każdego stanu psychicznego powodującego zakłopotanie i gorsze samopoczucie, najważniejsze jest nazwanie uczuć i emocji. Niezwykle istotna jest czujność osób tworzących bliskie więzi z chorym. Trzeba pamiętać, iż jest to tematyka niezwykle delikatna, a sama decyzja pacjenta o leczeniu, powrót do przeszłości podczas rozmowy z terapeutą, wymagają ogromnej siły i odwagi.

lek.

Katarzyna Gintowt-Juchniewicz

O Autorze

Absolwentka Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego z tytułem licencjata na kierunku ratownictwo medyczne. Studentka medycyny na VI roku Śląskiego Uniwersytetu Medycznego w Katowicach. Specjalista z zakresu karboksyterapii i mezoterapii igłowej. Koordynator International Medical Congress of Silesia 2017. Rejestratorka dawców komórek macierzystych Fundacji DKMS. Koordynator licytacji UNICEF Gala Sardinia 2019. Z doświadczeniem zdobytym podczas wymian i praktyk międzynarodowych programu ERASMUS oraz w pracy jako zabezpieczenie medyczne, ratownik wodny. Otwarta na nowe wyzwania, najlepiej czuje się w dynamicznym międzynarodowym środowisku. W swojej pracy cechuje się holistycznym podejściem do pacjenta, łączy wiedzę z zakresu wielu dziedzin medycyny, by stawiać właściwą diagnozę i dopasować odpowiednie leczenie.

Obserwuj

Inne publikacje autora

Cytologia – wskazania do badania cytologicznego. Jak interpretować wyniki cytologii szyjki macicy?

Przeczytane 4374 razy

5 min
Czytaj dalej
Endometrioza – przyczyny, objawy, diagnostyka, leczenie

Przeczytane 3726 razy

5 min
Czytaj dalej

CZYTAJ WIĘCEJ >

Twoje sugestie

Dokładamy wszelkich starań, aby podane zdjęcie i opis oferowanych produktów były aktualne, w pełni prawidłowe oraz kompletne. Jeśli widzisz błąd, poinformuj nas o tym.

Zgłoś uwagi

Polecane artykuły

Pieczenie, upławy i swędzenie kobiecych okolic intymnych? – to może być infekcja pochwy. Jak zabiegać i leczyć stany zapalne?

Upławy, pieczenie i swędzenie okolic intymnych to nie tylko uporczywe i często nawracające przypadłości, ale także objawy infekcji, która jeśli jest zaniedbana, może doprowadzić do niepłodności. Infekcje okolic intymnych mogą przydarzyć się kobiecie w każdym wieku, przed porodem, w trakcie ciąży i w połogu. Czy istnieje jedna uniwersalna odpowiedź na pytanie – jak skutecznie wyleczyć i zapobiegać zakażeniom pochwy? Otóż nie, nie istnieje. Można jednak postępować zgodnie z pewnymi wskazówkami, dzięki którym nawet w oparciu o domowe sposoby na infekcje intymne możliwe jest złagodzenie tych najbardziej dokuczliwych objawów. Więcej infmacji na ten temat znajduje się w niniejszym artykule.
Czytaj dalej
Suche utonięcia – czym są? W jaki sposób objawia się zespół post-immersyjny?

Z pozoru niegroźne zachłyśnięcie się płynem, może być niezwykle niebezpieczne, czego potwierdzeniem mogą być dane statystyczne, które wskazują, że około 15% wszystkich utonięć stanowią tzw. suche utonięcia, do których wystarczy naprawdę niewielka ilość wody. Dry drowning definiowane jest jako problem z oddychaniem, występujący po dostaniu się wody do dróg oddechowych. Jak chronić dziecko przed groźnym obrzękiem płuc oraz co robić, kiedy po zabawie w wodzie zauważymy, że nasze dziecko jest wyjątkowo apatyczne i osłabione? Odpowiedzi znajdują się w poniższym artykule.
Czytaj dalej
Sparaliżowany po udarze mężczyzna „przemówił” dzięki nowatorskiej neuroprotezie mowy

Problemy z mową i komunikacją po udarze występują często w przypadku tego urazu mózgu. Anartria, czyli zespół zaburzeń oddechowo-fonacyjno-artykulacyjnych występujący właśnie w tym przypadku jest wywołany uszkodzeniami ośrodków i/lub dróg unerwiających aparat mowy. Przez wiele lat problem ten był nierozwiązywalny, a metody komunikacji osoby chorej opierały się jedynie na literowaniu. Obecne rozwiązanie polega na generowaniu płynnych komunikatów, które pozwalają na tworzenie całych zdań w oparciu o 50 słów. Na czym polega nowatorska metoda z wykorzystaniem neuroprotezy? Odpowiedź znajduje się w artykule.
Czytaj dalej
Czym jest zespół Ushera? Badanie niemieckich naukowców daje nowe spojrzenie na patologię choroby

Zespół Ushera to choroba dziedziczona genetycznie od obojga rodziców. Oznacza to, że zarówno matka, jak i ojciec przekazują dziecku po jednej kopii wadliwego genu, co tylko w takiej konfiguracji będzie skutkowało wystąpieniem tzw. głuchoto-ślepoty. Obecny stan wiedzy nie pozwala na doraźne leczenie tej choroby z użyciem środków farmakologicznych, a jedynie kompensacje wady słuchu z użyciem implantu ślimakowego. Najnowsze wyniki badań naukowych pozwalają jednak dostrzec światełko w tunelu, ponieważ jak donoszą niemieccy naukowcy, właśnie odkryto patologiczny mechanizm molekularny, prowadzący do rozwoju choroby, a to w przyszłości może pozwolić na opracowanie skutecznej metody leczenia zespołu Ushera, z wykorzystaniem np. terapii genowej.
Czytaj dalej
Jakie choroby mogą wywołać bakterie Salmonella? W jaki sposób dochodzi do zakażenia?

Salmonella to rodzaj bakterii gram-ujemnych, należących do rodziny Enterobacteriaceae, które żyją w jelitach ludzi i zwierząt. Są najczęstszą przyczyną biegunek, ale też wielu innych dotkliwych dolegliwości. Głównym źródłem infekcji jest skażona wydalinami żywność i woda, ale można zarazić się nimi też przez bezpośredni kontakt z nosicielem. Dowiedz się, jakie są objawy salmonellozy. W jaki sposób dochodzi do zakażenia? Jak można temu zapobiec?
Czytaj dalej
Liszajec zakaźny – przyczyny, objawy, leczenie. Jak można zapobiec zarażeniu?

Liszajec zakaźny jest bakteryjną chorobą skóry wywoływaną przez zakażenie paciorkowcami lub gronkowcami. Cechuje się wysoką zakaźnością dla otoczenia. Charakterystycznym objawem liszajca zakaźnego jest obecność pęcherzyków oraz żółtawych, miodowych strupów. Jak się go leczy?
Czytaj dalej
Czy „latające kleszcze” mogą zagrażać ludziom? W jaki sposób się przed nimi chronić?

Strzyżaki sarnie obecne w polskich lasach, potocznie zwane „latającymi kleszczami”, to pasożyty, które żerują głównie na dzikich zwierzętach, ale zdarza się, że tymczasowo, także ludziach. Podobnie jak kleszcze, żywią się krwią, nie są jednak pajęczakami. Ukąszenia strzyżyków są wyjątkowo bolesne i mogą być niebezpieczne dla alergików. Te stawonogi mogą być wektorem, który przenosi różne chorobotwórcze drobnoustroje.
Czytaj dalej
Cytyzyna – pogromca nałogu nikotynowego ukryty w tabletkach na rzucenie palenia? Jak działa, skutki uboczne, przeciwwskazania

Cytyzyna to alkaloid (ma pochodzenie roślinne) pobudzający układ nerwowy w sposób podobny do nikotyny. Występuję w nasionach łac. Laburnum anagyroides, czyli złotokapu. Od wielu lat jest wykorzystywana jako substancja czynna w preparatach na rzucenie palenia. Działa podobnie jak nikotyna, niemniej tworzy silniejsze niż ona połączenia z receptorami nikotynowymi w mózgu. Liczne badania kliniczne nad cytyzyną potwierdziły, że pomaga ona rzucić palenie osobom decydującym się na ten krok, którym towarzyszy również wysoki poziom motywacji. Czy kobiety w ciąży i mamy karmiące mogą brać tabletki na rzucenie palenia z cytyzyną, czy terapię można zakończyć wcześniej i czy cytyzyna jest bardziej skuteczna od żywicy nikotynowej? Odpowiedzi na te pytania znajdują się w niniejszym artykule.
Czytaj dalej