PTSD – przyczyny, objawy, leczenie zespołu stresu pourazowego

Czym jest PTSD?

PTSD to zespół objawów dotykający bezpośrednio pacjenta, ale też bliskie mu osoby, będący reakcją organizmu na silnie stresogenne wydarzenie. Schorzenie zaliczane jest do zaburzeń nerwicowych, określanych też mianem lękowych. Często reakcja na ten silny bodziec zagraża życiu chorego. 

Kogo może dotyczyć PTSD?

PTSD to schorzenie psychiczne, które może dotyczyć każdego, lecz istnieją pewne czynniki predysponujące do wystąpienia zespołu stresu pourazowego. Wśród nich można wymienić:

• płeć żeńską,
• młody wiek w momencie traumy,
• zaburzenia zachowania w okresie dorastania i młodości,
• osobowość anankastyczną lub asteniczną (zależną),
• traumatyczne przeżycia w dzieciństwie,
• choroby psychiczne występujące w rodzinie,
• podatność genetyczną,
• epizody depresyjne w przeszłości,
• niższe wykształcenie i niższy poziom inteligencji.

Towarzysząca wyjściowo depresja lub zaburzenia lękowe mogą zwiększyć prawdopodobieństwo wystąpienia zespołu stresu pourazowego, a także spowodować jego cięższy przebieg.

PTSD – przyczyny

PTSD może być wywołane przez traumatyczne przeżycie, które dotyczyło bezpośrednio chorego (porwanie, gwałt, molestowanie, napad, wypadek komunikacyjny) lub pośrednio (zdarzenie dotyczące bliskich osób). Można również zauważyć, że czas działania czynnika stresowego ma znaczenie – im dłużej osoba chora była narażona na niebezpieczeństwo, lub im wyższe było ryzyko utraty życia, tym ryzyko wystąpienia PTSD jest większe.

Do prognostycznych cech wystąpienia PTSD można zaliczyć:

• nawracające wspomnienia,
• natrętne myśli,
• zaburzenia snu (najczęściej występują pod postacią bezsenności przewlekłej – w subiektywnej ocenie pacjenta problem trwa powyżej miesiąca), 
• koszmary senne o tematyce traumatycznego wydarzenia,
• izolacja od społeczeństwa,
• unikanie miejsc i sytuacji, które mogą nawiązywać do przebytej traumy.

PTSD – objawy

Objawy PTSD mogą obejmować:

• silny lęk,
• obniżenie nastroju, depresja,
• bezsenność, koszmary senne,
• zmęczenie,
• powracające obrazy traumatycznego zdarzenia,
• agresja, drażliwość,
• kłopoty z koncentracją,
• zaburzenia odżywiania,
• myśli i próby samobójcze.

Z klinicznego punktu widzenia PTSD wymaga różnicowania m.in. z depresją. Wiele zależy od chęci współpracy pacjenta. W skrajnych przypadkach, poprzez wystąpienie mechanizmu wyparcia, badany ukrywa przeszłość, maskując dobre samopoczucie co utrudnia rozpoznanie rozwijającego się schorzenia. 

Niekiedy pacjenci wraz z PTSD manifestują kryteria rozpoznania uporczywego bólu psychogennego. Ciężki i sprawiający cierpienie ból (przez min. 6 miesięcy i przez większość dni w sposób ciągły) jakiejkolwiek części ciała, którego przyczyn nie wyjaśnia żaden proces fizjologiczny lub zaburzenia somatyczne, a ból stale skupia uwagę pacjenta.

PTSD – leczenie

Im mniej nasilone zaburzenie, tym większa rola psychoterapii.  U pacjentów zmagających się z zespołami reakcji stresowych i kryzysowych sesje psychoterapii powinny być wdrożone jak najszybciej. Terapię powinno połączyć się z psychoedukacją. Istnieją wykwalifikowani terapeuci, którzy świetnie sobie radzą w pomocy pacjentom z tym schorzeniem. Bardzo ważnym elementem w procesie zdrowienia jest także wsparcie osób bliskich. 

Jeżeli psychoterapia nie przynosi pożądanych rezultatów, lekarz psychiatra może rozważyć stosowanie leków przeciwdepresyjnych. Lekami stosowanymi w PTSD są substancje z grupy SSRI (selektywne inhibitory zwrotnego wychwytu serotoniny), które pomagają poradzić sobie zarówno z depresją, jak i lękiem.  U większości pacjentów można całkowicie wyleczyć zespół stresu pourazowego po włączeniu odpowiedniej terapii. Niestety zdarza się, że PTSD może utrzymywać się przez wiele lat, gdy odnotowuje się oporność na leczenie. 

Dla każdego stanu psychicznego powodującego zakłopotanie i gorsze samopoczucie, najważniejsze jest nazwanie uczuć i emocji. Niezwykle istotna jest czujność osób tworzących bliskie więzi z chorym. Trzeba pamiętać, iż jest to tematyka niezwykle delikatna, a sama decyzja pacjenta o leczeniu, powrót do przeszłości podczas rozmowy z terapeutą, wymagają ogromnej siły i odwagi.