Bupropion, Bupropionum - Zastosowanie, działanie, opis

Bupropion jest stosowany do leczenia dużych epizodów depresji. Lek jest wykorzystywany w terapii uzależnienia od tytoniu, jako farmakologiczne wsparcie dla osób zmotywowanych do zaprzestania palenia papierosów. Natomiast w połączeniu z naltreksonem, substancję stosuje się jako element leczenia nadwagi i otyłości (wraz z odpowiednią dietą oraz wysiłkiem fizycznym) u osób dorosłych.

Poza wskazaniami (off-label) związek wykorzystywany jest do leczenia ADHD u pacjentów powyżej 18 roku życia ze współistniejącą chorobą efektywną dwubiegunową. W przeciwieństwie do tradycyjnych leków stymulujących stosowany w leczeniu ADHD, bupropion nie destabilizuje nastroju, co zmniejsza ryzyko wywołania epizodu maniakalnego.

Bupropion może być stosowany niezależnie od posiłku bądź z posiłkiem. Związek nie powinien być przyjmowany wieczorem ze z względu na ryzyko wystąpienia problemów z zaśnięciem, jeśli natomiast związek przyjmowany jest dwa razy dziennie przerwa między poszczególnymi dawkami powinna wynosić 8 godzin. W przypadku gdy lek wykorzystywany jest w leczeniu uzależnienia od tytoniu, terapia trwa zwykle od 7 do 9 tygodni. Natomiast terapia przeciwdepresyjna nie powinna być krótsza niż 6 miesięcy.

Zwykle stosowane dawki dobowe u osób dorosłych: od 150 mg do 300 mg na dobę.

U osób z niewydolnością wątroby zaleca się stosowanie niższych dawek leku ze względu na zmiany w farmakokinetyce bupropionu. Podobnie postępowanie rekomenduje się pacjentom z zaburzoną funkcją nerek, gdyż może dochodzić do kumulacji leku oraz jego aktywnych metabolitów w organizmie.

Przeciwwskazaniem do stosowania bupropionu jest występowanie reakcji nadwrażliwości na lek. Nie należy stosować również kilku leków zawierających bupropion jednocześnie gdyż ryzyko pojawienia się drgawek w trakcie leczenia jest ściśle zależne od dawki.

Ponadto nie należy rozpoczynać terapii związkiem gdy u pacjenta występują drgawki bądź skłonność do napadów drgawkowych oraz u osób, które mają zdiagnozowane nowotwory centralnego układu nerwowego. Ze względu na ryzyko pojawienia się drgawek, bupropionu nie należy stosować u pacjentów, u których miało miejsce nagłe odstawienie leków (np. benzodiazepin) bądź alkoholu.

Przeciwwskazaniem do leczenia bupropionem są również zaburzenia łaknienia w wywiadzie (jadłowstręt czy bulimia) oraz marskość wątroby.

Podczas terapii bupropionem mogą wystąpić reakcje nadwrażliwości o łagodnym nasileniu (pokrzywka, świąd) do stanów zagrażających życiu (zespół Stevensa-Johnsona, rumień wielopostaciowy, wstrząs anafilaktyczny). Jeśli pojawi się nadwrażliwość na związek, leczenie trzeba natychmiast zakończyć. Należy również pamiętać, że nadwrażliwość na bupropion może mieć charakter nawracający lub opóźniony (istnieje możliwość rozwinięcia reakcji nawet po zakończeniu terapii). Dlatego leczenie kortykosteroidami czy związkami przeciwhistaminowymi musi trwać odpowiednio przez długi okres.

Nie należy stosować większej dawki bupropionu niż zalecana, gdyż podczas terapii lekiem mogą wystąpić napady padaczkowe, które są zależne od dawki (im wyższa dawka tym większe prawdopodobieństwo wystąpienia napadu). Przed podjęciem leczenia u pacjentów powino być oszacowane prawdopodobieństwo wystąpienia drgawek. Osoby predysponowane do pojawienia się napadów padaczkowych to pacjenci, którzy są uzależnieni od alkoholu, przyjmują leki obniżające próg drgawkowy (np. leki przeciwmalaryczne, przeciwpsychotyczne, przeciwdepresyjne, teofilina, tramadol, steroidy, leki przeciwalergiczne I generacji), chorują na cukrzycę i przyjmują leki hipolipemizujące, stosują leki na zaburzenia łaknienia oraz doświadczyli poważnego urazu twarzoczaszki. Jeśli przed rozpoczęciem leczenia oraz w jego trakcie, pacjenci doświadczą napadu padaczki, terapia bupropionem powinna być przerwana.

Osoby chore na depresję mogą doświadczać myśli samobójczych oraz przejawiać zachowania suicydalne. Ryzyko ich pojawienia wzrasta na początku leczenia związkami przeciwdepresyjnymi. W trakcie terapii bupropionem należy obserwować pacjentów pod kątem pogorszenia się ich stanu klinicznego i niezwłocznie kontaktować się z lekarzem prowadzącym w razie wystąpienia niepokojących objawów (szczególnie u osób poniżej 25 roku życia).

Chorzy cierpiący na chorobę afektywną dwubiegunową mogą rozwinąc stan maniakalny lub objawy psychozy w trakcie monoterapii bupropionem.

Należy zachować ostrożność w trakcie łącznego podawania związku i terapii elektrowstrząsami.

Obserwacje kliniczne pokazują, że bupropion wykazuje niski potencjał uzależniający.

Podczas leczenia substancją donoszono o pojawieniu się ciężkiego nadciśnienia tętniczego. Zjawisko to występowało zarówno u pacjentów chorujących na nadciśnienie w wywiadzie oraz u osób z prawidłowymi wartościami ciśnienia krwi. W trakcie terapii należy regularnie kontrolować parametry ciśnienia tętniczego.

Badania nad bezpieczeństwem bupropionu w leczeniu depresji jest ograniczona u osób ze schorzeniami sercowo-naczyniowymi. Mimo, że lek był dość dobrze tolerowany u pacjentów z chorobą niedokrwienną serca, zaleca się zachowanie ostrożności w tej grupie pacjentów.

Bupropion jest inhibitoram CYP2D6, może nasilać działania niepożądanie leków metabolizowanych przez ten izoenzym. Aby uniknąć reakcji farmakokinetycznych nie należy podawać związków metabolizowanych przez CYP2D6. 

Terapii związkiem u pacjentów poniżej 18 roku życia obarczona jest zwiększonym ryzykiem wystąpienia mysli i zachowań samobójczych.

U osób z zaburzeniami funkcji wątroby (nawet postaciami łagodnymi) mogą wystąpić zmiany w metabolizmie leku. Należy obserwować tą grupę pacjentów pod kątem nasilenia działań niepożądanych.

Pacjenci z niewydolnością nerek są narażeni na kumulację bupropionu i jego metabolitów w organizmie, dlatego dawki leku powinny być ustalane indywidualne przy zachowaniu ostrożności w trakcie leczenia bupropionem.

Nie należy przyjmować bupropionu podczas leczenia inhibitorami monoaminooksydazy oraz 14 dni po zakończeniu terapii tą grupą leków.

W związku z tym, że bupropion jest stosowany w kilku wskazaniach, należy upewnić się, czy nie zażywa się się kilku leków zawierających substancję jednocześnie. Ryzyko wystąpienia drgawek mogących pojawić się w trakcie terapii, wzrasta proporcjonalnie do przyjmowanej dawki leku.

Spożywanie alkoholu w trakcie terapii lekiem, może nasilać jego działanie depresyjne na ośrodkowy układ nerwowy, jak również powodować wzrost ryzyka pojawienia się niepożądanych działań neuropsychiatrycznych. Ponadto, alkohol pity zwłaszcza w dużych stężeniach, może zmieniać farmakokinetykę bupropionu i prowadzić do szybszego uwalniania postaci o uwalnianiu zmodyfikowanym.

Bupropion może powodować zawroty głowy oraz zaburzenia koordynacji, które mogą wywierać negatywny wpływ na zdolność prowadzenia pojazdów oraz obsługiwania maszyn. Pacjenci przyjmujący lek powinni zachować ostrożność podczas wykonywania powyższych czynności.

Łączne stosowanie bupropionu oraz nikotynowej terapii zastępczej w formie plastrów transdermalnych, może prowadzić do wzrostu ciśnienia krwi.

Wyniki badań na zwierzętach nie wskazują na szkodliwy wpływ bupropionu na rozwój zarodka lub płodu. Podczas stosowania leku u kobiet będących w pierwszym trymestrze ciąży, nie zaobserwowano wzrostu pojawienia się malformacji oraz innych wad rozwojowych u ich dzieci. Terapia związkiem u kobiet ciężarnych powinna być rozpoczęta po oszacowaniu stosunku korzyści dla przyszłej matki względem potencjalnego ryzyka zdrowotnego dla zarodka bądź płodu.

Decyzję o stosowaniu bupropionu podczas ciąży podejmuje lekarz.

Bupropion przenika do mleka kobiecego w niewielkiej ilości. Jego najwyższe ilości w mleku kobiet pojawiają się po 2-4 godzinach od zażycia doustnego. Badane poziomy stężeń substancji w osoczu osesków był bardzo niskie lub nawet niewykrywalne. Jednakże odnotowano przypadki wystąpienia drgawek u dzieci kobiet stosujących lek w czasie karmienia piersią.

Zaleca się stosowanie bezpieczniejszych leków przeciwdepresyjnych podczas laktacji. Leczenie bupropionem w czasie karmienia piersią, powinno być wdrożone po rozważeniu korzyści do ryzyka zdrowotnego dla dziecka.

Decyzję o stosowaniu bupropionu podczas laktacji podejmuje lekarz.

Podczas stosowania wielokrotnie wyższych dawek leku niż te terapeutyczne, oprócz nasilenia działań niepożądanych, mogą wystąpić drgawki, utrata przytomności, a także groźne dla życia zaburzenia  przewodzenia oraz zaburzenia rytmu mięśnia sercowego prowadzące do zatrzymania akcji serca. Odnotowano kilka przypadków zgonu po przedawkowaniu bupropionu.

Bupropion jest przedstawicielem leków przeciwdepresyjnych, nieselektywnie hamującym wychwyt zwroty noradrenaliny oraz dopaminy.

Mechanizm działania leku nie jest do końca poznany. Wiadomo jednak, że cząsteczka hamuje enzymy transportujące neuroprzekaźniki katecholaminowe w przestrzeni synaptycznej. Bupropion inhibuje transporter DAT oraz NET, blokując odpowiednio doneuronalny przepływ dopaminy i w mniejszym stopniu noradrenaliny. Właściwości te powodują wzrost stężenia powyższych neroprzekaźników w przestrzeni synaptycznej i odpowiadają za efekt przeciwdepresyjny substancji. Cząsteczka jest również niekompetycyjnym blokerem receptora nikotynowego, co pozwala na wykorzystanie związku w terapii uzależnienia od wyrobów tytoniowych.

Bupropion nie wpływa w istotny klinicznie sposób na wychwyt zwrotny czy powinowactwo wobec serotoniny, receptorów adrenergicznych alfa₁, alfa₂ czy muskarynowych M₁ oraz histaminowych H_1.

Stopień wchłaniania substancji nie jest znany, natomiast badania stężenia bupropionu w moczu sugerują, że może on wynosić nawet ponad 80%. Pokarm nie wpływa na biodostępność leku w sposób istotny klinicznie.

Stężenie maksymalne bupropionu, po podaniu doustnym w formulacji o natychmiastowym uwalnianiu, jest osiągane w ciągu 1,5 godziny. Z kolei pik koncentracji w osoczu po zażyciu tabletek o zmodyfikowanym uwalnianiu pojawia się po 3 godzinach, a w przypadku stosowania form o spowolnionym uwalnianiu po 5 godzinach od zażycia.

Bupropion oraz jego czynne metabolity wiążą się z białkami osocza w umiarkowanym stopniu, sama cząsteczka łączy się w największej ilości, bo w ponad 80%. Lek jest szeroko dystrybuowany w organizmie, przenika przez łożysko i do mleka kobiecego. Związek pokonuje także barierę krew-mózg.

Bupropion jest metabolizowany w wątrobie. Posiada trzy aktywne metabolity: hydroksybupropion (wykazujący najwyższą aktywność) oraz treohydrobupropion i erytrohydrobupropion. W przemiany wątrobowe związku, w dużym stopniu zaangażowana jest izoforma CYP2B6. Natomiast bupropion oraz hydroksybupropion są inhibitorami izoenzymu CYP2D6 (mimo, że nie są metabolizowane przez tą izoformę), należy więc pamiętać o możliwości zajścia interakcji farmakokinetycznych przy jednoczesnym podawaniu leków metabolizowanych przez CYP2D6.

U pacjentów z ciężką niewydolnością wątroby zaobserwowano dużo wyższe stężenia leku w osoczu, w tej grupie osób istnieje wysokie ryzyko kumulacji leku w organizmie.

Metabolity bupropionu wydalane są głównie przez nerki, niewielka część wraz z kałem. Okres półtrwania bupropionu wynosi około 24 godziny, hydroksybupropionu zaś 20 godzin, pozostałych dwóch aktywnych metabolitów powyżej 30 godzin.

Proces wydalania u pacjentów z zaburzeniami funkcji nerek jest mniej efektywny. Istnieje możliwość kumulacji metabolitów bupropionu w organizmie.