Citalopram, Citalopramum - Zastosowanie, działanie, opis

Citalopram jest stosowany w terapii depresji i w zapobieganiu nawrotom epizodów depresji, a także w leczeniu napadów lęku z agorafobią (lęk przed przebywaniem na otwartej przestrzeni, w miejscach publicznych itp.) lub bez agorafobii.

Dawka stosowana w leczeniu zależna jest od jednostki chorobowej, wieku, chorób towarzyszących (zaburzona praca nerek, niewydolność wątroby) itp.
Citalopram przyjmuje się doustnie, niezależnie od posiłków i pory dnia.
Dawka zwykle stosowana (dobowa) u osób dorosłych to 20 mg. Nie należy przekraczać maksymalnej dawki dobowej 60 mg. W grupie pacjentów z zespołem lęku napadowego zaleca się rozpoczęcie leczenia od dawki 10 mg w pierwszym tygodniu terapii.
Brak danych potwierdzających bezpieczeństwo i skuteczność stosowania citalopramu u dzieci i młodzieży poniżej 18 roku życia.
 

Przeciwwskazaniem są nadwrażliwość na citalopram i wydłużony odstęp QT w wywiadzie.

Stosowanie citalopramu u dzieci i młodzieży nie jest wskazane ze względu na zwiększone ryzyko nasilenia myśli i zachowań samobójczych. Ryzyko samookaleczeń i myśli samobójczych dotyczy każdej grupy wiekowej. Należy uprzedzić o ryzyku myśli samobójczych osoby opiekujące się pacjentem. Każde niepokojące spostrzeżenia powinny być skonsultowane z lekarzem. Szczególną ostrożność należy zachować na początku terapii, w trakcie zmiany dawki i do czasu uzyskania znaczącej remisji choroby.
W grupie pacjentów z zespołem lęku napadowego może dojść do paradoksalnego nasilenia lęku. Objaw ten ustępuje zwykle w ciągu dwóch tygodni leczenia. W celu zminimalizowania ryzyka paradoksalnego nasilenia objawów choroby zalecane jest przyjmowanie małej dawki początkowej.
Ryzyko wystąpienia hiponatremii podczas stosowania citalopramu dotyczy zwłaszcza osób w wieku podeszłym.
U pacjentów obserwowano wzrost pobudliwości i niepokój ruchowy, zwłaszcza w pierwszych tygodniach terapii.
W przypadku stosowania citalopramu w chorobie dwubiegunowej przejście w fazę maniakalną wskazuje na konieczność zaprzestania przyjmowania leku.
Należy zachować szczególną ostrożność w przypadku osób, u których w przeszłości występowały drgawki, ponieważ drgawki są jednym z działań niepożądanych leków przeciwdepresyjnych. Pacjenci ze stabilną postacią padaczki powinni być pod stałą kontrolą, natomiast u osób z niestabilną padaczką należy unikać citalopramu.
W przypadku diabetyków konieczne może być dostosowanie dawek insuliny i/lub leków przeciwcukrzycowych, ze względu na wahania poziomu cukru we krwi podczas stosowania citalopramu.
Łączenie citalopramu z lekami wpływającymi na krzepliwość krwi może nasilać działanie przeciwzakrzepowe i zwiększać ryzyko krwawień.
Efekt odstawienny po przerwaniu stosowania citalopramu objawia się silnym bólem głowy, nudnościami, wymiotami, drgawkami, zaburzeniami snu i zaburzeniami czuciowymi. Celem uniknięcia wystąpienia wymienionych objawów lek należy odstawiać stopniowo przez okres co najmniej dwóch tygodni lub miesięcy (w zależności od indywidualnych potrzeb pacjenta).
Kolejną grupą pacjentów, na którą należy zwrócić szczególną uwagę są osoby, u których zaobserwowano wydłużenie odstępu QT w trakcie leczenia citalopramem na skutek wzrostu we krwi stężenia metabolitu (didemetylocytalopramu). U pacjentów z zaburzeniami czynności wątroby lub z chorobami serca w wywiadzie należy zalecić regularne wykonywanie badania EKG.

Citalopramu nie należy stosować jednocześnie z lekami z grupy inhibitorów monoaminooksydazy (np. moklobemid). Takie połączenie prowadzi do wystąpienia tzw. zespołu serotoninowego, który objawia się hipertermią (wzrost temperatury całego ciała), sztywnością, drgawkami, splątaniem, krańcowym pobudzeniem, a w ostateczności może doprowadzić do śpiączki. Terapię citalopramem można rozpocząć dopiero po upływie 14 dni od odstawienia nieodwracalnych inhibitorów monoaminooksydazy i co najmniej jeden dzień po odstawieniu odwracalnych inhibitorów monoaminooksydazy. Inhibitory monoaminooksydazy można rozpocząć stosować po upływie 7 dni od przyjęcia ostatniej dawki citalopramu.
Przeciwwskazane jest łączenie citalopramu z linezolidem (takie połączenie jest możliwe, pod warunkiem dostępu do sprzętu przeznaczonego do ścisłego monitorowania ciśnienia tętniczego krwi).
Citalopramu nie należy łączyć z pimozydem.
Lek nie powinien być stosowany jednocześnie z lekami wydłużającymi odstęp QT, takimi jak leki przeciwpsychotyczne (pochodne fenotiazyny, haloperidol), trójpierścieniowe leki przeciwdepresyjne, leki przeciwarytmiczne (klasy IA i III), niektóre leki przeciwbakteryjne (np. fluorochinolony), leki stosowane w leczeniu malarii (halofantryna), a także niektóre leki przeciwhistaminowe (astemizol, mizolastyna).

Pomimo braku potwierdzenia interakcji citalopramu z alkoholem, nie zaleca się łączenia alkoholu z lekami z grupy selektywnych inhibitorów wychwytu zwrotnego serotoniny.

Citalopram jako substancja psychoaktywna może opóźniać reakcję, zmniejszać koncentrację i wpływać na ocenę sytuacji w ruchu drogowym. Citalopram wymaga zachowania szczególnej ostrożności i indywidualnej obserwacji wpływu leku na zdolność prowadzenia pojazdów.

Ziele dziurawca (Hypericum perforatum) wpływa na częstość występowania działań niepożądanych citalopramu.

Z dostępnych danych wynika, że citalopram nie zwiększa ryzyka wystąpienia wad wrodzonych. Stosowanie citalopramu w ciąży nie jest wykluczone, ale należy zachować szczególną ostrożność, zwłaszcza w ostatnim trymestrze i tuż przed porodem, ponieważ obserwowano u noworodków objawy, takie jak: zwiększona drażliwość, zaburzenia snu, uporczywy płacz, zmniejszone napięcie mięśni, zaburzenia oddychania, drżenia itp. Stosowanie citalopramu w ciąży może prowadzić do wystąpienia zespołu przetrwałego nadciśnienia płucnego noworodka.

Citalopram przenika do mleka kobiecego (około 5% dawki). U dzieci obserwowano jedynie niewielkie działania niepożądane, lecz nie można wykluczyć ryzyka ciężkich objawów, dlatego zaleca się przerwanie karmienia piersią, jeżeli stosowanie citalopramu jest konieczne.

Wśród objawów przedawkowania citalopramu można wyróżnić tachykardię (częstoskurcz), drgawki, senność, wydłużenie odcinka QT, śpiączkę, drżenia, niedociśnienie tętnicze, zatrzymanie serca, nudności, wymioty, zespół serotoninowy, bradykardię, zawroty głowy, pobudzenie. Inne objawy towarzyszące przyjęciu zbyt dużej dawki leku to blok odnogi pęczka Hissa, nadciśnienie tętnicze, czy rozszerzenie źrenic.

Niedobór serotoniny powoduje obniżenie nastroju i rozwój depresji. Citalopram hamuje wychwyt zwrotny serotoniny na skutek blokowania aktywności transportera serotoninowego, co prowadzi do nasilenia przekaźnictwa serotoninowego. Wzrost stężenia serotoniny w szczelinie synaptycznej powoduje korzystne pobudzenie receptorów postsynaptycznych, ale także aktywuje autoreceptory presynaptycze, które hamują uwalnianie serotoniny z zakończeń nerwowych i tym samym przyczyniają się do opóźnienia wystąpienia efektów terapeutycznych. Po około 2-3 tygodniach leczenia autoreceptory presynaptyczne stają się mniej wrażliwe, przez co następuje wzmożona neurotransmisja serotoninergiczna i wzrasta skuteczność terapeutyczna. Citalopram w minimalnym stopniu oddziałuje na inne typu transporterów i receptorów.

Citalopram dobrze wchłania się z przewodu pokarmowego, bez względu na to, czy lek jest przyjęty razem z pokarmem czy bez pokarmu. Dostępność biologiczna leku wynosi 80%.

Citalopram i jego główne metabolity ulegają wiązaniu z białkami osocza w mniej niż 80%. Objętość dystrybucji (hipotetyczna objętość płynów ustrojowych, w której lek, po równomiernym rozmieszczeniu, osiągałby takie samo stężenie jak we krwi) wynosi 12-17 l/kg.

Citalopram jest metabolizowany w wątrobie przy udziale enzymów CYP2C19 i w mniejszym stopniu przy udziale CYP3A4 oraz CYP2D6. Główne metabolity citalopramu to demetylocitalopram, didemetylocitalopram, N-tlenek citalopramu, a także nieaktywna deaminowana pochodna kwasu propionowego. Aktywne metabolity słabiej hamują wychwyt zwrotny serotoniny w porównaniu do związku macierzystego.

Citalopram wydalany jest głównie z kałem w żółci (85%), w drugiej kolejności z moczem (15%). Okres półtrwania citalopramu wynosi ok. 1,5 dnia. W moczu znajduje się około 12-23% dawki leku w postaci niezmienionej. U osób w wieku powyżej 65 lat okres półtrwania może ulec wydłużeniu do 3,75 dnia, co ma związek ze spowolnionym metabolizmem w tej grupie pacjentów. U pacjentów z zaburzeniami czynności wątroby okres półtrwania citalopramu może być dwukrotnie dłuższy.