Paroksetyna, Paroxetinum - Zastosowanie, działanie, opis

Paroksetyna została zarejestrowana w leczeniu zaburzeń psychicznych, do których należy również depresja. Jest ona stosowana w celu łagodzenia ciężkich epizodów depresyjnych. 
Paroksetyna znalazła również zastosowanie w terapii:

• szeroko pojętych zaburzeń lękowych;
• zaburzeń obsesyjno–kompulsyjnych;
• zespołu stresu pourazowego;
• lęku uogólnionego;
• nerwicy społecznej;
• epizodów lęku napadowego związanego z towarzyszącą agorafobią lub bez niej.

Paroksetyna jest stosowana w postaci tabletek doustnych. Lek należy przyjmować o stałej porze dnia (najlepiej rano) razem z posiłkiem. Tabletkę należy popić duża ilością wody, nie rozgryzając jej wcześniej. Schemat dawkowania powinien zostać dostosowany indywidualnie do pacjenta ze względu na jego wiek, masę ciała i obecność chorób współistniejących.

Wykorzystanie paroksetyny w leczeniu ciężkich epizodów depresyjnych zakłada wykorzystanie dawek mieszczących się w zakresie od 20 mg do 50 mg substancji czynnej. Poprawa może wystąpić dopiero po upłynięciu dwóch tygodni, a cała kuracja nierzadko trwa około sześciu miesięcy. 

W trakcie terapii zaburzeń lękowych z często występującymi napadami lęku, zalecana dawka dobowa paroksetyny to od 10 mg do 60 mg substancji czynnej. W celu ograniczenia napadów lęku na początku leczenia rekomendowane jest stosowanie mniejszej ilości substancji leczniczej. Czas trwania terapii wynosi zazwyczaj kilka miesięcy ale może ulec wydłużeniu.

Schemat leczenia zaburzeń obsesyjno–kompulsyjnych zakłada stosowanie od 20 mg do 60 mg paroksetyny na dobę. Ustąpienie objawów może wystąpić dopiero po kilku miesiącach leczenia. 

W przypadku leczenia zespołów fobii społecznej, stresu pourazowego oraz lęku uogólnionego zalecana dawka dobowa paroksetyny wynosi od 20 mg do 50 mg substancji czynnej. 

Podczas każdej terapii paroksetyną dawka substancji czynnej powinna być zwiększana stopniowo. Również przerywanie leczenia nagle nie jest zalecane. Paroksetynę należy odstawiać, zmniejszając jej dawkę co tydzień. W trakcie trwania leczenia zalecane jest monitorowanie jego skuteczności. 

Dawkowanie substancji leczniczej powinno zostać dostosowane w przypadku osób w podeszłym wieku oraz współistniejącej niewydolności nerek lub wątroby. 

Przyjmowanie paroksetyny jest przeciwwskazane w przypadku występowania nadwrażliwości na tę substancję czynną. 

Podczas leczenia zaburzeń psychicznych o różnej etiologii, istnieje zwiększone ryzyko pojawienia się u pacjenta myśli i zachowań samobójczych. Jest to szczególnie widoczne w początkowym okresie terapii. 
Pacjenci z tzw. grupy ryzyka (przejawiający wcześniej zachowania samobójcze) powinni być objęci monitoringiem podczas rozpoczynania leczenia lub w trakcie zwiększania dawki paroksetyny. Myśli samobójcze mogą ulegać nasileniu we wczesnych etapach terapii i ustępują jedynie w momencie uzyskania remisji. Ze względu na czas trwania leczenia zaburzeń depresyjnych i innych zaburzeń psychicznych, szczególnie ważna jest właściwa opieka nad pacjentem. 

Podczas terapii lekiem z grupy SSRI może dojść do wystąpienia nadmiernej utraty krwi z powodu nasilonych krwawień w obrębie przewodu pokarmowego, skóry lub dróg rodnych. Substancja czynna nasila działanie doustnych leków przeciwzakrzepowych, co również przyczynia się do pojawienia się krwawień. Ponadto, paroksetyna może spowodować spadek stężenia sodu w organizmie. 

Należy zachować ostrożność podczas wykorzystania paroksetyny w leczeniu zaburzeń psychicznych u pacjentów, którzy doświadczyli wystąpienia napadów padaczkowych w przeszłości. Istnieje ryzyko wystąpienia drgawek w trakcie leczenia.

W niektórych przypadkach zgłaszano wystąpienie groźnego dla życia zespołu serotoninowego (szczególnie w połączeniu z innymi lekami). Odnotowano wystąpienie takich objawów jak:

• pobudzenie psychiczne przechodzące w manię, majaczenie, splątanie, agresję lub śpiączkę;
• podwyższenie temperatury ciała (hipertermia);
• nagłe zmiany czynności życiowych;
• zesztywnienie mięśni;
• drgawki;
• mimowolne ruchy mięśni.

W trakcie trwania kuracji paroksetyną istnieje możliwość wystąpienia niepokoju i pobudzenia psychoruchowego. Objawy występują częściej podczas pierwszych dni lub tygodni leczenia. 

Leki z grupy SSRI mogą powodować zaburzenia czynności seksualnych, które czasem utrzymują się nawet po odstawieniu substancji czynnej. 

Nie potwierdzono bezpieczeństwa stosowania substancji czynnej u dzieci i młodzieży poniżej 18 roku życia. W przypadku wdrożenia terapii paroksetyną u osoby nieletniej należy liczyć się ze zwiększonym ryzykiem zachowań agresywnych oraz pojawieniem się myśli samobójczych w tej grupie wiekowej. 

Terapię paroksetyną należy przerwać gdy rozpoczyna się faza manii.

Należy zachować szczególną ostrożność w przypadku stosowania paroksetyny u osób cierpiących na cukrzycę. Zaburzenia w przewodnictwie serotoninowym mogą spowodować wahania stężenia glukozy w osoczu oraz konieczność dostosowania dawki leków przeciwcukrzycowych. 

Podczas stosowania leku u pacjentów z niewydolnością wątroby lub nerek może wystąpić konieczność dostosowania dawki substancji leczniczej. 

Leczenia paroksetyną nie powinno się przerywać nagle. Podczas niekontrolowanego odstawienia substancji czynnej istnieje prawdopodobieństwo wystąpienia: biegunki, szumów usznych, pobudzenia psychoruchowego, lęków, bezsenności i dziwnych marzeń sennych, drżeń mięśniowych, wymiotów, a także kołatania serca i zaburzeń widzenia. 

Wykorzystanie paroksetyny w terapii jest możliwe dwa tygodnie po zakończeniu leczenia w którym stosowano nieodwracalne inhibitory monoaminooksydazy oraz dzień po odstawieniu moklobemidu lub linezolidu.  Podczas łączenia leków z tych grup istnieje możliwość pojawienia się zaburzeń określanych mianem zespołu serotoninowego. 

Przeciwwskazane jest również jednoczesne stosowanie paroksetyny, pimozydu i tiorydazyny. Podczas terapii tymi dwiema substancjami występuje zwiększone prawdopodobieństwo wydłużenia odstępu QT i pojawienia się zaburzeń rytmu serca. 

Ryzyko pojawienia się objawów zespołu neuroleptycznego takich jak senność, spadek ciśnienia tętniczego, gorączka.

Substancja czynna:	Grupa farmakoterapeutyczna:
Klomipramina (Clomipramine)	TLPD - trójpierścieniowe leki przeciwdepresyjne
Klozapina (Clozapine)	neuroleptyki atypowe
Olanzapina (Olanzapine)	neuroleptyki atypowe

Możliwość wystąpienia zaburzeń rytmu serca oraz zespołu serotoninowego.

Substancja czynna:	Grupa farmakoterapeutyczna:
Lewometadon (Levomethadone)	agoniści receptora opioidowego
Metadon (Methadone)	agoniści receptora opioidowego

Prawdopodobieństwo nasilenia działania leków przeciwzakrzepowych. Ryzyko pojawienia się krwawień.

Substancja czynna:	Grupa farmakoterapeutyczna:
Acenokumarol (Acenocoumarol)	leki przeciwzakrzepowe - antagoniści witaminy K
Apiksaban (Apixaban)	leki przeciwzakrzepowe - inhibitory czynnika Xa
Klopidogrel (Clopidogrel)	leki przeciwzakrzepowe - inhibitory agregacji płytek
Warfaryna (Warfarin)	leki przeciwzakrzepowe - antagoniści witaminy K

Nasilenie działania ropinirolu, możliwość pojawienia się działań niepożądanych.

Substancja czynna:	Grupa farmakoterapeutyczna:
Ropinirol (Ropinirole)	agoniści receptorów dopaminowych

Zwiększone ryzyko pojawienia się działań niepożądanych.

Substancja czynna:	Grupa farmakoterapeutyczna:
Almotryptan (Almotriptan)	tryptany - selektywni agoniści receptora serotoninowego 5-HT1
Arypiprazol (Aripiprazol) (Aripiprazole)	neuroleptyki atypowe
Eletryptan (Eletriptan)	tryptany - selektywni agoniści receptora serotoninowego 5-HT1
Frowatryptan (Frovatriptan)	tryptany - selektywni agoniści receptora serotoninowego 5-HT1
Naratryptan (Naratriptan)	tryptany - selektywni agoniści receptora serotoninowego 5-HT1
Ryzatryptan (Rizatriptan)	tryptany - selektywni agoniści receptora serotoninowego 5-HT1
Sumatryptan (Sumatriptan)	tryptany - selektywni agoniści receptora serotoninowego 5-HT1

Możliwość wystąpienia nadmiernej senności, zaburzeń ciągłości snu, nadmiernego wyciszenia.

Substancja czynna:	Grupa farmakoterapeutyczna:
Alprazolam (Alprazolam)	BZD - benzodiazepiny
Bromazepam (Bromazepam)	BZD - benzodiazepiny
Diazepam (Diazepam)	BZD - benzodiazepiny
Estazolam (Estazolam)	BZD - benzodiazepiny
Lorazepam (Lorazepam)	BZD - benzodiazepiny
Midazolam (Midazolam)	BZD - benzodiazepiny
Nitrazepam (Nitrazepam)	BZD - benzodiazepiny

Ryzyko wystąpienia zespołu serotoninowego spowodowanego nadmiernym wzrostem poziomu serotoniny w mózgu.

Substancja czynna:	Grupa farmakoterapeutyczna:
Amitryptylina (Amitriptyline)	TLPD - trójpierścieniowe leki przeciwdepresyjne
Buspiron (Buspirone)	leki przeciwlękowe wpływające na przekaźnictwo serotoninergiczne
Dapoksetyna (Dapoxetine)	SSRI - selektywne inhibitory wychwytu zwrotnego serotoniny
Dekstrometorfan (Dextromethorphan)	substancje przeciwkaszlowe działające ośrodkowo
Dihydroergotamina (Dihydroergotamine)	inne substancje przeciwmigrenowe
Doksepina (Doxepin)	TLPD - trójpierścieniowe leki przeciwdepresyjne
Duloksetyna (Duloxetine)	SNRI - inhibitory wychwytu zwrotnego noradrenaliny i serotoniny, bez działania na receptory
Ergotamina (Ergotamine)	alkaloidy sporyszu
Fluoksetyna (Fluoxetine)	SSRI - selektywne inhibitory wychwytu zwrotnego serotoniny
Linezolid (Linezolid)	inne leki przeciwbakteryjne
Maprotylina (Maprotiline)	substancje przeciwdepresyjne o innym mechanizmie działania
Metoklopramid (Metoclopramide)	prokinetyki o zróżnicowanym mechanizmie działania
Milnacypran (Milnacipran)	SNRI - inhibitory wychwytu zwrotnego noradrenaliny i serotoniny, bez działania na receptory
Moklobemid (Moclobemide)	IMAO - inhibitory monoaminooksydazy
Oksykodon (Oxycodone)	agoniści receptora opioidowego
Pentazocyna (Pentazocine)	substancje o działaniu agonistyczno-antagonistycznym na receptory opioidowe
Petydyna (Pethidine)	agoniści receptora opioidowego
Rasagilina (Rasagiline)	IMAO - inhibitory monoaminooksydazy
Rysperydon (Risperidone)	neuroleptyki atypowe
Safinamid (Safinamide)	IMAO - inhibitory monoaminooksydazy
Selegilina (Selegiline)	IMAO - inhibitory monoaminooksydazy
Tramadol	agoniści receptora opioidowego
Trazodon (Trazodone)	SARI - selektyne inhibitory wychwytu zwrotnego serotoniny, dodatkowo blokujące receptor dla serotoniny
Wenlafaksyna (Venlafaxine)	SNRI - inhibitory wychwytu zwrotnego noradrenaliny i serotoniny, bez działania na receptory
Węglan litu (Lithium carbonate)	neuroleptyki atypowe
Wortioksetyna (Vortioxetine)	substancje przeciwdepresyjne o innym mechanizmie działania
Haloperidol (Haloperidol)	neuroleptyki klasyczne - pochodne butyrofenonu

Ryzyko pojawienia się zaburzeń rytmu serca, zaburzeń koordynacji, sztywności mięśniowej, gorączki.

Substancja czynna:	Grupa farmakoterapeutyczna:
Citalopram (Citalopram)	SSRI - selektywne inhibitory wychwytu zwrotnego serotoniny
Escitalopram (Escitalopram)	SSRI - selektywne inhibitory wychwytu zwrotnego serotoniny
Sertralina (Sertraline)	SSRI - selektywne inhibitory wychwytu zwrotnego serotoniny

Możliwość wystąpienia zaburzeń rytmu serca.

Substancja czynna:	Grupa farmakoterapeutyczna:
Cerytynib (Ceritinib)	inhibitory kinazy białkowej
Lapatynib (Lapatinib)	inne leki przeciwnowotworowe
Pazopanib (Pazopanib)	inhibitory kinazy białkowej
Propafenon (Propafenone)	leki przeciwarytmiczne - klasa I
Tetrabenazyna (Tetrabenazine)	leki hamujące wytwarzanie noradrenaliny

Zwiększone prawdopodobieństwo pojawienia się drgawek.

Substancja czynna:	Grupa farmakoterapeutyczna:
Amifamprydyna (Amifampridine)	inne substancje działające na układ nerwowy
Atomoksetyna (Atomoxetine)	substancje psychostymulujące i nootropowe
Bupropion (Bupropion)	NDRI - inhibitory wychwytu zwrotnego noradrenaliny i dopaminy

Ryzyko pojawienia się senności, nadmiernego wyciszenia, zaburzeń koordynacji.

Substancja czynna:	Grupa farmakoterapeutyczna:
Dimetynden (Dimetindene)	antagoniści receptorów histaminowych H1 z działaniem ośrodkowym
Metokarbamol (Methocarbamol)	inne substancje stosowane w zaburzeniach układu mięśniowo-szkieletowego
Perampanel (Perampanel)	inne leki przeciwpadaczkowe
Rotygotyna (Rotigotine)	agoniści receptorów dopaminowych

Istnieje zwiększone ryzyko zaburzeń rytmu serca.

Substancja czynna:	Grupa farmakoterapeutyczna:
Amiodaron (Amiodarone)	leki przeciwarytmiczne - klasa III
Bedakilina (Bedaquiline)	substancje stosowane w leczeniu gruźlicy
Eliglustat (Eliglustat)	VARIA / INNE
Moksyfloksacyna (Moxifloxacin)	fluorochinolony
Efedryna (Ephedrine)	agoniści receptorów alfa- i beta-adrenergicznych

Zwiększone ryzyko pojawienia się podrażnień i krwawień z przewodu pokarmowego.

Substancja czynna:	Grupa farmakoterapeutyczna:
Aceklofenak (Aceclofenac)	NLPZ hamujące silniej COX-2 niż COX-1
Acemetacyna (Acemetacin)	NLPZ hamujące nieswoiście COX-1 i COX-2 oraz paracetamol
Cilostazol (Cilostazol)	leki przeciwzakrzepowe - inhibitory agregacji płytek
Deksibuprofen (Dexibuprofen)	NLPZ hamujące nieswoiście COX-1 i COX-2 oraz paracetamol
Deksketoprofen (Dexketoprofen)	NLPZ hamujące nieswoiście COX-1 i COX-2 oraz paracetamol
Etorykoksyb (Etoricoxib)	NLPZ hamujące wybiórczo COX-2 - koksyby
Flurbiprofen (Flurbiprofen)	NLPZ hamujące nieswoiście COX-1 i COX-2 oraz paracetamol
Ibuprofen (Ibuprofen)	NLPZ hamujące nieswoiście COX-1 i COX-2 oraz paracetamol
Indometacyna (Indomethacin)	NLPZ hamujące nieswoiście COX-1 i COX-2 oraz paracetamol
Ketoprofen (Ketoprofen)	NLPZ hamujące nieswoiście COX-1 i COX-2 oraz paracetamol
Diklofenak (Diclofenac)	NLPZ hamujące nieswoiście COX-1 i COX-2 oraz paracetamol

Ryzyko wystąpienia nadmiernego spadku ciśnienia tętniczego i zaburzeń rytmu serca.

Substancja czynna:	Grupa farmakoterapeutyczna:
Metoprolol (Metoprolol)	antagoniści receptorów beta-1 i beta-2 adrenergicznych
Sotalol (Sotalol)	antagoniści receptorów beta-1 i beta-2 adrenergicznych

Możliwość zatrzymania wody w organizmie oraz spadku stężenia sodu w organizmie.

Substancja czynna:	Grupa farmakoterapeutyczna:
Desmopresyna (Desmopressin)	wazopresyna i analogi

Możliwość spadku stężenia glukozy we krwi.

Substancja czynna:	Grupa farmakoterapeutyczna:
Gliklazyd (Gliclazide)	doustne leki przeciwcukrzycowe - pochodne sulfonylomocznika
Glikwidon (Gliquidone)	doustne leki przeciwcukrzycowe - pochodne sulfonylomocznika
Glimepiryd (Glimepiride)	doustne leki przeciwcukrzycowe - pochodne sulfonylomocznika
Nateglinid (Nateglinide)	doustne leki przeciwcukrzycowe - INNE
Repaglinid (Repaglinide)	doustne leki przeciwcukrzycowe - glinidy
Glibenklamid (Glibenclamide)	doustne leki przeciwcukrzycowe - pochodne sulfonylomocznika

Zmniejszenie siły działania przeciwnowotworowego tamoksyfenu.

Substancja czynna:	Grupa farmakoterapeutyczna:
Tamoksyfen (Tamoxifen)	SERM - selektywne modulatory receptora estrogenowego

Zmniejszenie siły działania paroksetyny, ryzyko niepowodzenia terapii.

Substancja czynna:	Grupa farmakoterapeutyczna:
Darunawir (Darunavir)	inhibitory proteazy HIV
Rytonawir (Ritonavir)	inhibitory proteazy HIV

Nasilenie działania paroksetyny, ryzyko wystąpienia działań niepożądanych.

Substancja czynna:	Grupa farmakoterapeutyczna:
Metylofenidat (Methylphenidate)	NDRI - inhibitory wychwytu zwrotnego noradrenaliny i dopaminy
Mirabegron (Mirabegron)	agoniści receptorów beta-3 adrenergicznych

Nie stwierdzono znaczącego wpływu pożywienia na proces wchłaniania paroksetyny.

Jednoczesne przyjmowanie alkoholu podczas terapii paroksetyną nie jest zalecane. W niektórych przypadkach odnotowano cięższe w przebiegu przedawkowanie substancji czynnej przy równoczesnym przyjęciu dużych ilości alkoholu.

Badania nie potwierdziły bezpośredniego wpływu substancji leczniczej na zdolność prowadzenia pojazdów i obsługę maszyn.
Jednak w przypadku stosowania leków psychotropowych zawsze zalecane jest zachowanie ostrożności podczas wystąpienia konieczności prowadzenia pojazdu.

Ziele dziurawca może nasilać działanie inhibitorów wychwytu zwrotnego noradrenaliny, do których należy paroksetyna, co z kolei odpowiada za zwiększenie ryzyka wystąpienia działań niepożądanych w trakcie leczenia.

Stosowanie paroksetyny przez kobiety w ciąży jest możliwe jedynie w wyraźnej konieczności, pod ścisłą kontrolą lekarską.
Przed podjęciem decyzji o zastosowaniu paroksetyny podczas ciąży konieczna jest ocena stosunku korzyści ze stosowania leku przez matkę do ryzyka wystąpienia opisanych objawów u noworodka.
Substancja czynna może spowodować wystąpienie u noworodka zespołu nadciśnienia płucnego. U noworodków, których matki przyjmowały paroksetynę w końcowym trymestrze ciąży odnotowano występowanie problemów oddechowych, sinicy, drgawek mięśniowych, senności, ciągłego płaczu, napadów padaczkowych, wahań temperatury, spadku stężenia glukozy w osoczu. 

Niektóre badania sugerują zwiększone ryzyko wykształcenia wad układu sercowo–naczyniowego u dziecka, którego matka przyjmowała paroksetynę w końcowym trymestrze ciąży.

Przyjmowanie paroksetyny podczas karmienia piersią jest możliwe jedynie pod ścisła kontrolą lekarską. Substancja czynna może przenikać do mleka matki karmiącej. Poziom paroksetyny w osoczu jest zazwyczaj niewielki lub wręcz niewykrywalny, a jej działanie na noworodka nie zostało stwierdzone.

Badania przeprowadzone na zwierzętach potwierdziły toksyczny wpływ paroksetyny na rozmnażanie. Zaobserwowano zmniejszenie jakości nasienia, które jest prawdopodobnie odwracalne u człowieka.

Paroksetyna jest lekiem o szerokim indeksie terapeutycznym. W trakcie przedawkowania substancji leczniczej istnieje ryzyko nasilenia działań niepożądanych, a także pojawienia się gorączki i skurczy mięśniowych. W trakcie terapii skojarzonej zgłaszano także pojedyncze przypadki śpiączki oraz zaburzeń rytmu serca. 

Sposób działania paroksetyny na organizm nie został jeszcze w pełni opisany. Substancja lecznicza wykazuje niewielką aktywność w kierunku receptorów α i β-adrenergicznych, histaminergicznych.
Działanie paroksetyny polega na zmniejszeniu wychwytu zwrotnego serotoniny, zwiększając w ten sposób przekaźnictwo serotoninergiczne. Dzięki temu lek zwiększa częstotliwość pobudzenia receptora serotoninowego 5HT_1A.

Substancja czynna wykazuje niewielki wpływ na receptory muskarynowe. Mniejszy wpływ cholinolityczny leku ogranicza występowanie działań niepożądanych.

Poprzez poprawę przekaźnictwa serotonergicznego paroksetyna stabilizuje nastrój i poprawia jakość snu. Niektóre źródła wskazują na możliwość wykorzystania leku w zaburzeniach depresyjnych niewrażliwych na inne leczenie.

Paroksetyna jest szybko wchłaniana z przewodu pokarmowego. Całkowita biodostępność substancji czynnej wynosi od 30% do 60%, szeroki zakres biodostępności jest związany z tzw. efektem pierwszego przejścia przez wątrobę, który jest zależny od cech osobniczych.
Stan stacjonarny zostaje utworzony po minimum siedmiu dniach terapii, a maksymalne stężenie w osoczu występuje po upłynięciu od 2 do 8 godzin.

Substancja czynna występuję w połączeniach z białkami na poziomie około 95%.
Badania potwierdziły zdolność przenikania cząsteczki paroksetyny do mleka matki oraz przez łożysko.

Paroksetyna ulega efektowi pierwszego przejścia w wątrobie, metabolizm cząsteczki odbywa się z udziałem cytochromu P450, a dokładniej podjednostek CYP2D6 i CYP3A4.
Dalsze przemiany metabolitów paroksetyny uwzględniają reakcje sprzęgania z kwasem glukuronowym i siarkowym.

Ponad 60% zastosowanej dawki zostało zaobserwowane w moczu. Pozostała część jest wydalana z kałem. Jedynie 3% dawki substancji czynnej jest eliminowane w postaci niezmienionej.
Paroksetyna posiada długi okres półtrwania, który w zależności od zmienności osobniczej wynosi około 24 godzin.