Likopen a depresja – co mówią najnowsze wyniki badań?

Wyniki badań opublikowane w czasopiśmie „Food Science & Nutrition” wskazują na przeciwdepresyjne właściwości likopenu, którego najbardziej powszechnym źródłem są pomidory, ale także inne czerwone owoce.

1. Likopen – potencjalny antydepresant?
2. Co to jest BDNF?
3. Likopen w leczeniu depresji
4. Czym jest likopen?
5. Jak dawkować likopen?

Likopen – potencjalny antydepresant?

Likopen, czyli naturalny związek występujący w roślinach, może mieć działanie przeciwdepresyjne. Nowe badanie opublikowane 22 stycznia w „Food Science & Nutrition” opisuje, w jaki sposób likopen wpływa na funkcjonowanie mózgu, przeciwdziałając objawom depresji.

Analizy przeprowadzono na myszach, u których celowo wzbudzono przewlekły stres, żeby wywołać zachowania (objawy) podobne do tych występujących w depresji. W wyniku tego działania badacze zaobserwowali u zwierząt upośledzenie regionu hipokampu, czyli obszaru mózgu, który odpowiada m.in. za regulację mechanizmów związanych z pamięcią i nastrojem.

Kolejnym krokiem było wdrożenie terapii polegającej na podaniu myszom likopenu, dzięki któremu zaobserwowano zmniejszenie upośledzenia hipokampu, a także poprawę zachowania zwierząt (odwrócenie zachowań podobnych do depresyjnych). Próbując wyjaśnić mechanizm, który stoi za tym efektem, badacze z Chin odkryli m.in., że likopen wzmacnia ekspresję kluczowego dla zdrowia mózgu białka BDNF, która u pacjentów z depresją jest zaburzona.

Co to jest BDNF?

BDNF to neurotroficzny czynnik pochodzenia mózgowego (ang. Brain-Derived Neurotrophic Factor). Jest to białko wydzielane przez neurony, które należy do substancji określanej jako czynnik wzrostu nerwów. Odgrywa kluczową rolę w plastyczności synaptycznej, neurogenezie i przeżyciu neuronów. Jego niedobór jest silnie powiązany z depresją i innymi zaburzeniami psychicznymi.

Rola BDNF w depresji

1. Zmniejszony poziom BDNF w depresji: Badania pokazują, że u osób cierpiących na depresję poziom BDNF w hipokampie i korze przedczołowej jest obniżony, co może prowadzić do osłabienia neuroplastyczności i degeneracji neuronów. Upośledzona plastyczność synaptyczna może powodować objawy depresyjne takie jak anhedonia czy zaburzenia poznawcze. Badania naukowców z Chin wskazują, że likopen podany myszom łagodził zaburzenie plastyczności synaptycznej i odwracał zachowania podobne do depresji.
2. Zwiększenie BDNF jako mechanizm działania leków przeciwdepresyjnych: Leki przeciwdepresyjne (np. SSRI, SNRI) oraz terapie takie jak psychoterapia czy aktywność fizyczna zwiększają poziom BDNF, co może sprzyjać regeneracji neuronów i poprawie funkcjonowania mózgu.
3. Związek ze stresem i kortyzolem: Przewlekły stres i podwyższony poziom kortyzolu hamują produkcję BDNF, co może przyczyniać się do rozwoju depresji.
4. Ćwiczenia fizyczne i dieta jako naturalne sposoby podnoszenia BDNF: Regularna aktywność fizyczna, zdrowa dieta (bogata w kwasy omega-3, kurkuminę czy polifenole) oraz odpowiednia ilość snu mogą zwiększać poziom BDNF i tym samym wspomagać walkę z depresją.

Likopen w leczeniu depresji

Obecnie terapia depresji opiera się przede wszystkim na stosowaniu środków farmakologicznych. Leki te często „potrzebują czasu”, aby zaczęły działać, a ich zażywanie może powodować wystąpienie skutków ubocznych. Wszystkie te aspekty prowadzą do podejmowania wzmożonych prac nad nowymi opcjami terapeutycznymi, wśród których znajdują się także naturalne ekstrakty roślinne, często w literaturze opisywane jako bezpieczniejsze w stosowaniu.

Dzięki wspomnianym właściwościom antyoksydacyjnym likopen wspomaga zdrowie serca (m.in. obniża poziom złego cholesterolu LDL, pomaga regulować ciśnienie krwi, zmniejsza ryzyko rozwoju miażdżycy), może również zmniejszyć ryzyko rozwoju nowotworów (np. raka prostaty, piersi, płuc i żołądka), ponieważ pomaga w neutralizacji wolnych rodników, które uszkadzają DNA komórek. Ponadto chroni skórę przed szkodliwym promieniowaniem UV, pomaga dbać o wzrok (chroni np. przed zwyrodnieniem plamki żółtej), a także wspiera układ odpornościowy (m.in. pomaga zredukować stany zapalne w organizmie).

Czym jest likopen?

Likopen to pigment (barwnik) z grupy karotenoidów. Nadaje roślinom czerwony, pomarańczowy lub różowy kolor.

Najwięcej likopenu znajduje się w:

• pomidorach i przetworach pomidorowych (sosy, koncentraty, keczup),
• arbuzach,
• grejpfrutach (czerwonych),
• papai,
• dzikiej róży,
• guawie.

Jak dawkować likopen?

Nie ma oficjalnych zaleceń dotyczących dziennego spożycia likopenu, ale badania sugerują, że 5–15 mg dziennie może przynosić korzyści zdrowotne.

Oto przykłady produktów bogatych w likopen i jego zawartość na 100 g:

• koncentrat pomidorowy – ok. 42 mg,
• sos pomidorowy – ok. 15 mg,
• surowe pomidory – ok. 3 mg,
• arbuz – ok. 4–5 mg,
• czerwony grejpfrut – ok. 1,8 mg,
• papaja – ok. 1,8 mg.

Jak widać, przetworzone produkty pomidorowe zawierają więcej przyswajalnego likopenu niż surowe pomidory. Wynika to z faktu, że obróbka cieplna pomidorów (gotowanie, pieczenie) zwiększa przyswajalność likopenu. Spożywanie likopenu z tłuszczami (np. z oliwą z oliwek) wspomaga jego wchłanianie, ponieważ jest on rozpuszczalny w tłuszczach.

Na rynku dostępne są także suplementy diety, które zawierają likopen. Środki te nie zastąpią zdrowej i zbilansowanej diety, mogą jedynie stanowić jej uzupełnienie. Występują najczęściej w dawkach 10–20 mg i zaleca się je stosować wraz z posiłkiem zawierającym tłuszcze. Zażywanie zbyt dużej ilości likopenu (powyżej 50 mg/dzień) może powodować przebarwienia skóry, co jednak zdarza się bardzo rzadko.