Maprotylina, Maprotilinum - Zastosowanie, działanie, opis

Maprotylina należy do czteropierścieniowych leków przeciwdepresyjnych. Preparaty zawierające maprotylinę zostały zarejestrowane w terapii zaburzeń psychicznych u osób powyżej 18 roku życia z uwzględnieniem ciężkiej depresji oraz jej nawrotów.

Maprotylina, stosowana w terapii zaburzeń psychicznych, powinna być przyjmowana zgodnie z zaleceniem lekarskim, a przyjęty preparat należy popić stosowną ilością płynu. Leczenia maprotyliną nie należy przerywać gwałtownie, odstawienie leku powinno mieć charakter stopniowy.

Dawka dobowa maprotyliny jest zależna od masy ciała i wieku pacjenta, a także chorób współtowarzyszących i ogólnego stanu podczas leczenia. Ze względu opóźniony efekt działania — poprawa może nastąpić dopiero po kilku tygodniach leczenia — zaleca się, aby pacjenci przyjmujący maprotylinę byli objęci dodatkową obserwacją.

Ilość substancji czynnej mieści się w zakresie od 25 mg do 150 mg na dobę. Zazwyczaj dawka początkowa maprotyliny wynosi 25 mg, w trakcie terapii ilość leku można stopniowo zwiększać do uzyskania wymaganej skuteczności. Przekraczanie 150 mg maprotyliny podczas terapii depresji zwykle nie jest zalecane.

Schemat dawkowania leku należy dostosować indywidualnie do każdego pacjenta, szczególną uwagę należy zwrócić na osoby starsze i pacjentów w okresie czynnego wzrostu. W przypadku maprotyliny, zalecane są modyfikacje terapii w celu określenia najmniejszej skutecznej dawki substancji leczniczej.

Przyjmowanie maprotyliny jest przeciwwskazane w przypadku występującej nadwrażliwości na tę substancję czynną. Ograniczeniem w wykorzystaniu maprotyliny w terapii zaburzeń psychicznych jest również:

• ciężka niewydolność nerek;
• upośledzenie czynności wątroby;
• zaburzenie przewodnictwa mięśnia sercowego (głównie przypadki wydłużenia odstępu QT);
• zawał mięśnia sercowego;
• spadek progu drgawkowego u pacjentów cierpiących na alkoholizm lub zaburzenia neurologiczne;
• anuria (bezmocz), zatrzymanie moczu;
• jaskra z wąskim kątem przesączania.

Maprotylina może zwiększać wrażliwość skóry na promienie słoneczne. W celu ochrony przed podrażnieniami i oparzeniami zalecane jest osłonięcie skóry przed słońcem w trakcie terapii tą substancją czynną.

Podczas leczenia zaburzeń depresyjnych o różnej etiologii, istnieje zwiększone ryzyko pojawienia się u pacjenta zachowań samobójczych. Zagrożenie to jest znacznie zwiększone w początkowym etapie leczenia.
Prawdopodobieństwo wystąpienia skłonności samobójczych lub autoagresji wzrasta w przypadku pacjentów, u których odnotowano podobne incydenty w przeszłości, a także u pacjentów w wieku od 18 do 25 lat.
Pacjenci leczeni maprotyliną powinni być objęci obserwacją lekarską przez cały czas trwania terapii, szczególną ostrożność należy zachować w przypadku ustępowania choroby oraz podczas zwiększania dawki substancji czynnej.

Podczas wykorzystania maprotyliny w leczeniu innych zaburzeń psychicznych jak schizofrenia i zaburzeń afektywnych dwubiegunowych zaobserwowano przypadki pojawienia się objawów manii lub hipomanii. W razie zaostrzenia psychozy zalecane jest zmniejszenie dawki maprotyliny lub jej zupełne odstawienie i wdrożenie właściwego leczenia.

Należy zachować szczególną ostrożność w przypadku pacjentów ze zmniejszonym progiem drgawkowym. Ryzyko pojawienia się drgawek jest zwiększone podczas stosowania maprotyliny z lekami przeciwpsychotycznymi i benzodiazepinami. Prawdopodobieństwo wystąpienia drgawek może być zredukowane poprzez dostosowanie dawki w początkowym etapie leczenia.

Pacjenci z współtowarzyszącymi schorzeniami sercowo–naczyniowymi powinni zachować szczególną ostrożność podczas terapii z wykorzystaniem maprotyliny. Odnotowano rzadkie przypadki pojawienia się zaburzeń rytmu serca i migotania komór. Może być to związane z ryzykiem wydłużenia odstępu QT podczas przyjmowania maprotyliny.

W trakcie terapii maprotyliną odnotowano kilka przypadków spadku stężenia glukozy we krwi, pacjenci cierpiący na cukrzycę powinni zachować szczególna ostrożność podczas przyjmowania leku.

Zalecane jest zbadanie stężenia leukocytów w osoczu, jeśli w trakcie leczenia maprotyliną dojdzie do pojawienia się gorączki oraz bólu gardła.

Podczas leczenia z wykorzystaniem maprotyliny zalecane jest zachowanie ostrożności w innych przypadkach, takich jak:

• nadczynność tarczycy (wzrost prawdopodobieństwa zaburzeń ze strony układu sercowego);
• podeszły wiek (ryzyko niedrożności jelit i ciężkich zaparć);
• konieczność znieczulenia;
• występowania zaburzeń ze strony układu moczowego;
• zwiększone ciśnienie wewnątrz gałki ocznej;
• współwystępowanie guza chromochłonnego nadnerczy.

Maprotylina może również powodować suchość błon śluzowych, co może być przyczyną próchnicy czy uszkodzenia rogówki.

Nie należy stosować maprotyliny w przypadku trwającej jednocześnie terapii wykorzystującej inhibitory monoaminooksydazy.

Przeciwwskazane jest także przyjmowanie maprotyliny w przypadku wystąpienia zatrucia:

• innymi lekami psychotropowymi;
• alkoholem;
• substancjami nasennymi;
• barbituranami.

Substancja czynna może nasilać hamujący wpływ alkoholu etylowego na ośrodkowy układ nerwowy. Ponadto, alkohol może zwiększać ryzyko pojawienia się drgawek podczas leczenia z wykorzystaniem maprotyliny.

Maprotylina może wywoływać zawroty głowy, zaburzenia widzenia i senność. Z tego powodu lek, w przypadku niektórych pacjentów, ogranicza zdolność prowadzenia pojazdów i obsługę maszyn przez pacjenta.
W przypadku rozpoczęcia terapii maprotyliną zalecana jest ocena wpływu leku na pacjenta przed podjęciem aktywności związanej z prowadzeniem pojazdu.

W trakcie trwania leczenia z wykorzystaniem maprotyliny zalecane jest zmniejszenie ilości przyjmowanej kofeiny.

Jednoczesne przyjmowanie suplementów zawierających potas może wywołać przemijające podrażnienie przewodu pokarmowego. Istnieje również, w przypadku niektórych pacjentów, ryzyko pojawienia się krwawień. 

Bezpieczeństwo stosowania maprotyliny u kobiety ciężarnej nie zostało potwierdzone. Badania na zwierzętach nie wykazały toksycznego wpływu substancji czynnej na płód. Zgłaszano jednak pojedyncze przypadki pojawienia się u noworodka duszności, przyspieszenia akcji serca, spadku ciśnienia tętniczego, wzrostu temperatury ciała, drżeń mięśniowych.

Przyjmowanie maprotyliny podczas trwania ciąży jest możliwe jedynie po konsultacji z lekarzem, po wcześniejszej ocenie stosunku korzyści odniesionych przez matkę a ryzyka wystąpienia działań niepożądanych u płodu.

Badania potwierdziły, że cząsteczka maprotyliny może przenikać do mleka kobiety karmiącej. Stężenia zaobserwowane w pokarmie matki po kilku dniach terapii, przewyższały poziom substancji czynnej w osoczu matki.
Przyjmowanie maprotyliny podczas karmienia piersią nie jest zalecane, w przypadku wystąpienia konieczności przyjmowania leku należy skonsultować się z lekarzem. 

W przypadku przyjęcia zbyt dużej ilości substancji leczniczej istnieje ryzyko pojawienia się objawów ze strony ośrodkowego układu nerwowego i układu sercowo–naczyniowego.

Wśród objawów związanych z przedawkowaniem maprotyliny możemy wyróżnić:

• pobudzenie psycho–ruchowe;
• zaburzenia koordynacji;
• drgawki;
• senność i otępienie;
• spadek ciśnienia tętniczego;
• przyspieszenie rytmu serca;
• zaburzenia przewodnictwa.

W trakcie terapii istnieje ryzyko pojawienia się zaburzeń rytmu serca związanych z wydłużeniem odstępu QT, migotanie komór, niewydolność mięśnia sercowego, gorączka, zatrzymanie moczu, wymioty, zatrzymania akcji serca i zaburzenia oddechu.

Maprotylina wykazuje działanie antydepresyjne i lekkie działanie uspokajające. Przeciwdepresyjna aktywność cząsteczki maprotyliny jest związana z jej wpływem na zmniejszenie wychwytu zwrotnego noradrenaliny z przestrzeni synaptycznej. Substancja czynna może również blokować presynaptyczne receptory α₂. Rezultatem tego działania jest wzrost przekaźnictwa noradrenergicznego w ośrodkowym układzie nerwowym.
Działanie uspokajające działanie maprotyliny jest prawdopodobnie związane ze zdolnością do blokowania receptora histaminowego H₁, Wpływ maprotyliny na wychwyt zwrotny serotoniny jest niewielki.

Niektóre badania potwierdziły, że substancja czynna wydłuża czas trwania fazy REM u pacjentów cierpiących na depresję. 

Po podaniu doustnym substancja czynna wchłania się powoli i całkowicie (biodostępność na poziomie około 70%). Maksymalne stężenie w osoczu występuje około osiem godzin po przyjęciu doustnym. Stan stacjonarny zostaje uzyskany po około dwóch tygodniach leczenia.

Maprotylina występuje w połączenia z białkami osocza na poziomie około 90%. Substancja czynna trafia do płynu mózgowo–rdzeniowego i osiąga tam maksymalne stężenie na poziomie 13% stężenia obecnego w osoczu. 

Cząsteczka maprotyliny ulega metabolizmowi wątrobowemu z udziałem cytochromu CYP2D6. W biotransformacji substancji czynnej odgrywają rolę reakcje demetylacji, hydroksylacji i deaminacji. Głównym farmakologicznie czynnym metabolitem jest cząsteczka demetylomaprotyliny. W trakcie reakcji hydroksylacji powstaje 3–hydroksymaprotylina lub 2–hydroksymaprotylina. Część metabolitów ulega następnie reakcji sprzęgania z kwasem glukuronowym. 

Maprotylina jest wydalana z moczem i z kałem. Jedynie około 3% przyjętej dawki jest wydalane w postaci niezmienionej. Większość stanowią metabolity sprzężone z kwasem glukuronowym. Około 66% zastosowanej dawki maprotyliny zostaje wydalone z moczem, reszta znajduje się w kale.