Kompulsywne jedzenie – objawy i skutki. Jak leczyć napadowe objadanie się?

Jedzenie jest jedną z funkcji fizjologicznych każdego żywego organizmu. W dzisiejszym świecie, kiedy zyskaliśmy nieograniczony dostęp do pożywienia, zyskało ono jednak znacznie więcej funkcji. Jest bardzo ważnym elementem kultury i życia społecznego. Towarzyszy większości ważnych i celebrowanych wydarzeń. Pokazuje status społeczny i czasem pozwala pokazać kontrolę. Często odpowiada za rozładowanie złych emocji takich jak smutek czy złość, a nawet niekiedy wręcz stanowi nagrodę za dobre zachowanie od najmłodszych lat życia. W związku z tymi wszystkimi zmianami i innymi funkcjami przypisywanymi jedzeniu zostały wyodrębnione na przestrzeni ostatnich kilkudziesięciu lat zaburzenia odżywiania. Są nimi różne utrwalone formy nieprawidłowych zachowań związanych z jedzeniem. Wymieniamy wśród nich m.in. anoreksję psychiczną, bulimię psychiczną, napadowe (kompulsywne) objadanie się oraz mniej znane zaburzenia, takie jak na przykład pica (zjadanie rzeczy niejadalnych) czy zaburzenia przeżuwania. 

Kompulsywne jedzenie – czym jest? Jak się objawia? 

Kompulsywne objadanie się (inaczej nazywane napadowym objadaniem się, ang. binge eating disorder, w skrócie BED) to pewnego rodzaju uzależnienie behawioralne. Polega ono na spożywaniu w niekontrolowany sposób dużych ilości jedzenia, bardzo często bogatego w tłuszcze oraz cukry proste. Nie towarzyszą mu ani wymiotowanie, ani stosowanie środków przeczyszczających (jak w bulimii). Kompulsywne objadanie się związane jest z pewnego rodzaju wymknięciem się spod kontroli relacji z jedzeniem. Zaburzenie to wpływa na zdrowie nie tylko fizyczne (powodując otyłość i choroby dietozależne), ale oddziałuje także na kondycję psychiczną.

Kompulsywne jedzenie – przyczyny 

Bezpośrednie przyczyny kompulsywnego objadania się nie zostały do tej pory do końca określone. Wiadome jednak jest, że składa się na występowanie tego zaburzenia wiele czynników. Do najważniejszych z nich należą: 

• zbyt duże restrykcje żywieniowe (zbyt restrykcyjna dieta), 
• nieregularne jedzenie, które zaburza wrażliwość na głód i sytość, przez co utrudnia tzw. intuicyjne jedzenie, 
• zbyt wysoka aktywność fizyczna, 
• nierealny wzorzec kulturowy idealnej sylwetki, 
• niezadowolenie z własnego ciała i depresja, 
• zły nastrój, ospałość, 
• niskie poczucie kontroli nad jedzeniem, ochota na słodycze, 
• otyłość wczesnodziecięca, 
• zaburzenia nastroju u rodziców oraz nadużywanie przez nich substancji psychoaktywnych, 
• uszkodzenie układu ośrodkowej regulacji apetytu (głównie ośrodka sytości), 
• zaburzenia neurochemiczne (na przykład nadmierne wydzielanie kortyzolu w odpowiedzi na stres). 

Skutki kompulsywnego jedzenia 

Osoby napadowo objadające się mają także fałszywe poczucie władzy albo obniżone poczucie własnej wartości. Często znajdują się w złym stanie psychicznym spowodowanym ciągłym brakiem kontroli nad jedzeniem i stałym przybieraniem kilogramów. Chorzy odczuwają do siebie nienawiść, złość i smutek. Zaburzenie oraz nadmierna masa ciała mogą odpowiadać także za izolację i wykluczenie społeczne.

Nie można nie wspomnieć także o stricte fizycznych skutkach ataków objadania się: problemy żołądkowo-jelitowe związane ze zbyt intensywnym obciążeniem przewodu pokarmowego (zespół jelita drażliwego, refluks, zgaga, biegunki i zaparcia), senność, ospałość, perforację, a nawet pęknięcie żołądka. Dodatkowo, źle zbilansowana dieta przy częstych atakach odpowiada za pogorszenie stanu skóry i występowanie trądziku. 

Leczenie kompulsywnego jedzenia

Osoby z zaburzeniami odżywiania powinny zostać otoczone kompleksową opieką: lekarza, dietetyka i psychoterapeuty. Niestety, w Polsce nadal bardzo mało jest ośrodków zajmujących się chorymi mającymi problem z relacją z jedzeniem. Często stosowana jest psychoterapia, czasem wraz z farmakoterapią (między innymi leki przeciwdepresyjne, SSRI, topiramat).  

Opieka lekarza wiąże się z leczeniem współistniejących chorób wynikających z otyłości – konieczne może być zaangażowanie wielu specjalistów: kardiologa, gastroenterologa, nefrologa, endokrynologa i innych. Bardzo ważna jest także praca dietetyczna oraz psychodietetyczna z pacjentem – konieczna jest edukacja żywieniowa, dopasowanie odpowiedniej kaloryczności i znalezienie kompromisu pomiędzy rekomendowanym a wcześniejszym sposobem żywienia pacjenta. W skrajnych przypadkach może być wprowadzana krótka hospitalizacja. Najczęściej stosowaną terapią w zaburzeniach odżywiania, w tym także kompulsywnym objadaniu się, jest terapia poznawczo-behawioralna, ale kluczowa powinna być indywidualizacja kompleksowego podejścia do osoby chorej.