Bulimia – przyczyny, objawy, leczenie żarłoczności psychicznej

Wiele kobiet ma kłopoty z akceptacją swojej wagi. Mimo głodu, stosują diety i ćwiczą. Kiedy mają nad tym kontrolę i nie stanowi to sedna ich codziennego funkcjonowania, to nie ma większego problemu. Natomiast, kiedy jedzenie zaprząta myśli przez cały czas, a przy tym odczuwa się paraliżujący strach, to mamy do czynienia z zaburzeniami odżywiania się.

Zaburzenia odżywiania pojawiają się najczęściej u młodych osób w okresie dorastania, kiedy dbanie o własny wygląd i opinię rówieśników stają się wyjątkowo istotne. Ogromna ilość osób uważa, że jest to chęć zwrócenia na siebie uwagi, albo błahy problem który nie wymaga pomocy z zewnątrz. Prawda jest jednak zupełnie inna. Zaburzenia odżywiania, do który należy między innymi anoreksja i bulimia są klasyfikowane jako poważne problemy, zaburzenia psychiczne, w których nie wystarczy chcieć się zmienić, zacząć jeść czy przestać wymiotować, żeby być zdrowym. Konieczna jest specjalistyczna pomoc i wsparcie bliskich, w przeciwnym razie zaburzenia mogą mieć daleko idące konsekwencje zdrowotne.

Bulimia – czym jest?

Bulimia (łac. bulimia nervosa), inaczej nazywana żarłocznością psychiczną, to zaburzenie polegające na przeplataniu się dwóch okresów: objadania się i oczyszczania. Pierwszy z nich polega na zjadaniu dużej ilości jedzenia w relatywnie krótkim czasie. Chory traci kontrolę nad ilością spożywanego jedzenia na skutek niepohamowanego głodu. Drugi okres – oczyszczania – polega na wymuszaniu wymiotów, stosowaniu środków przeczyszczających lub odwadniających, wprowadzeniu intensywnych ćwiczeń lub okresowych głodówek – wszystko po to, aby nie przytyć po dużej ilości spożytego wcześniej jedzenia.

Bulimia jest zaburzeniem psychicznym, a osoby chore odczuwają często bez przerwy głód, nawet po posiłku. Wymioty powodują ulgę, ale szybko po niej pojawiają się wyrzuty sumienia, często kończące się kolejnymi restrykcjami żywieniowymi. Następnie pojawia się kolejny atak wilczego głodu, spożycie dużej iloci jedzenia i wszystko powtarza się ponownie. Zaburzenie to można określić jako błędne koło, gdzie jeden problem powoduje drugi, następnie kolejny i nie można przestać, wyjść z tej choroby.

Bulimia a anoreksja

Bulimia i anoreksja to dwie choroby należące do zaburzeń odżywiania. Obydwie charakteryzują się ograniczaniem kaloryczności przyjmowanego jedzenia i mocnym skupieniem się na obrazie własnego ciała. Główną różnicą pomiędzy nimi jest to, że osoby chorujące na anoreksję bardzo mocno ograniczają spożywanie pokarmów, dodatkowo często włączając środki przeczyszczające, odwadniające lub odchudzające, ale nie mają częstych etapów objadania się (pojawiają się sporadycznie lub nie pojawiają się wcale). W przypadku bulimii natomiast okresy intensywnego odchudzania się są pomiędzy etapami napadowego jedzenia, w trakcie którego chorzy są w stanie przyjąć jednorazowo nawet kilka, kilkanaście tysięcy kilokalorii.  

W następstwie tych napadów bulimicy, żeby nie przytyć, wymiotują, ograniczają kalorie, stosują podobnie jak osoby chorujące na anoreksję środki przeczyszczające, odwadniające i odchudzające. W trakcie ataków napadowego jedzenia chory w ogóle nad sobą nie panuje, nie może przestać jeść i traci nad sobą zupełnie kontrolę. Osoby chorujące na anoreksję zazwyczaj bardzo silnie kontrolują swój apetyt. U anorektyczek występuje zawsze niższa niż prawidłowa masa ciała i brak miesiączki, u osób chorujących na bulimię masa ciała najczęściej jest prawidłowa (może jednak być też niższa lub wyższa), a cykl menstruacyjny często jest normalny. Głód u osób chorujących na anoreksję jest zupełnie nieobecny, a u osób z bulimią często jest bardzo intensywny i powoduje napady objadania się.

Przyczyny bulimii

Wśród przyczyn bulimii wymienia się brak samoakceptacji oraz akceptacji wśród rówieśników. Często związane jest to z kreowaniem nierealnego obrazu ciała przez media, które szczególnie przybrało na sile w ostatnich kilkudziesięciu latach. Często bulimia zaczyna się tak jak anoreksja – nakładaniem na siebie restrykcji żywieniowych powodujących zbyt duży deficyt kaloryczny.

Według wielu źródeł powodem napadowego objadania się (a także bulimii) jest zbyt niska podaż kalorii, która powoduje, że organizm, w pewien sposób domagając się energii, zmusza osobę do zrekompensowania sobie tego dużą ilością jedzenia. Po takim epizodzie pojawiają się poczucie winy i zachowania mające zmniejszyć ilość zjedzonego jedzenia (wymioty, środki przeczyszczające, silny wysiłek fizyczny), co ponownie doprowadza do deficytu i zwiększa prawdopodobieństwo kolejnego napadu.

Innymi przyczynami bulimii może być także uszkodzenie ośrodka sytości w mózgu (chory wtedy spożywa duże ilości kalorii, nie czując wcale nasycenia). Zaburzenia mechanizmów samoregulacji oraz samokontroli również mogą skutkować spożywaniem jednorazowo dużej ilości jedzenia i w następstwie zachowań kompensujących. Z przyczyn środowiskowych nie sposób wymienić także konfliktów w rodzinie oraz emocjonalnego zaniedbywania dziecka w dzieciństwie.

Jak objawia się bulimia?

Bulimia psychiczna czasem przez długi czas może zupełnie nie zostać zauważona, ponieważ masa ciała chorego cały czas będzie utrzymywać się w normie. W związku z tym, że chory ukrywa swoją sytuację, należy zwrócić szczególną uwagę na jego otoczenie oraz wykonywane przez niego czynności.

Do zachowań i znaków ostrzegawczych można zaliczyć:

• zniknięcie dużych ilości jedzenia w krótkim czasie,
• puste opakowania po produktach spożywczych,
• korzystanie z toalety bezpośrednio po jedzeniu,
• wykonywanie intensywnych ćwiczeń fizycznych,
• czasem osoby chore izolują się społecznie,
• osoby z bulimią często są bardzo impulsywne i łatwo wchodzą w konflikty z innymi,
• osoby chore zazwyczaj bardzo mocno zabsorbowane są swoim wyglądem, swoje bardzo niską samoocenę,
• często bulimia łączy się także z depresją oraz lękiem.

Jak pomóc osobie z bulimią?

Pomimo tego, że nasza wiedza dotycząca zarówno otyłości, jak i zaburzeń odżywiania jest coraz bardziej obszerna, wśród populacji ciągle panuje przekonanie, że żeby schudnąć, wystarczy chcieć przestać jeść, że anoreksja jest wymysłem małych dziewczynek, a to, czy ktoś po zjedzeniu będzie wymiotować, zależy tylko od tego, czy chce to zrobić. Nic bardziej mylnego! Aby pomóc osobie chorującej na zaburzenia odżywiania, w tym także bulimię, konieczne jest na początku zrozumienie, że to nie jest wymysł, a choroba. Zaburzenie, które nie zależy tylko do tego, czy ktoś chce kompensować sobie spożyte posiłki (na przykład przez wymioty), czy nie.

Diagnostyka i leczenie bulimii

Kryteria pozwalające zdiagnozować bulimię opisane są w klasyfikacji chorób ICD-11 oraz klasyfikacji zaburzeń psychicznych DSM-5. W klasyfikacji ICD mowa jest o tym, że epizody przejadania się pojawiają w częstotliwości minimum raz w tygodniu, przez co najmniej miesiąc i napadom tym towarzyszy utrata kontroli nad ilością spożywanego jedzenia. Ilość ta znacząco przewyższa zapotrzebowanie kaloryczne danej osoby i wykracza ponad to, co standardowo by zjadła. Po atakach napadowego jedzenia występują zachowania kompensacyjne: wymioty, środki przeczyszczające, lewatywy lub nadmierny wysiłek fizyczny.

Leczenie osób chorujących na bulimię często trwa długo, nawet całe lata. Konieczne jest naprawienie relacji z jedzeniem, uregulowanie posiłków, dostarczenie odpowiedniej ilość składników odżywczych wraz z dietą, co pozwoli zapobiegać napadom wilczego głodu. W procesie leczenia zazwyczaj biorą udział psychoterapeuta (rekomendowana jest jako terapia pierwszego wyboru psychoterapia poznawczo-behawioralna) oraz dietetyk wykorzystujący w swojej pracy warsztat psychodietetyczny.

Czasem konieczny musi być także udział lekarza (nawet lekarza psychiatry). Jeśli masa ciała chorego nie jest prawidłowa, to dopiero na drugim planie (po odzyskaniu kontroli i naprawieniu relacji z jedzeniem) jest ewentualna redukcja kilogramów (jeśli masa ciała jest za niska, to zazwyczaj przy wprowadzeniu racjonalnej diety wraca do normy już wcześniej).

Bulimia – powikłania i rokowania

Osoby chorujące na bulimię częściej zapadają na depresję, zaburzenia lękowe czy inne uzależnienia. Ponadto bardzo często towarzyszą jej:

• odwodnienie i zaburzenia elektrolitowe, mogące wpływać na zaburzenia rytmu serca i wiążące się z bólami głowy oraz ogólnym złym samopoczuciem,
• powiększenie ślinianek,
• uszkodzenie szkliwa zębów oraz gardła i przełyku,
• zmiany skórne w obronie dłoni (związane z prowokowaniem wymiotów),
• zaparcia, biegunki i zaburzenia mikroflory jelitowej związane z używaniem środków przeczyszczających,
• zaburzenia cyklu miesiączkowania, problemy z płodnością,
• szara, ziemista cera,
• ciągłe uczucie głodu,
• pogorszenie relacji z bliskimi,
• izolacja społeczna.

Rokowania bulimii – jeśli tylko zastosowane zostanie odpowiednie wsparcie psychoterapeutyczne i dietetyczne – są dość dobre. U większości pacjentów dochodzi do poprawy w dość krótkim czasie, konieczne jest jednak kontynuowanie pracy terapeutycznej, aby zapobiegać podobnym sytuacjom w przyszłości. Zaburzenie to można skutecznie leczyć, a nawroty są dość rzadkie. Konieczne jest jednak naprawienie relacji z jedzeniem oraz nauczenie się radzenia sobie ze stresem.