Borowik szatański – charakterystyka i występowanie. Objawy zatrucia borowikiem szatańskim i pierwsza pomoc przy zatruciu

Borowik szatański nie nadaje się do spożycia pod żadną postacią, nawet po długotrwałej obróbce termicznej. Jest to spowodowane obecnością w nim toksycznych żywic, których ludzki przewód pokarmowy nie potrafi strawić. Dodatkowo zawiera niewielkie ilości innych trujących związków: muskaryny i bolesatyny. Jego owocniki można spotkać w lasach liściastych klimatu umiarkowanego w okresie pomiędzy lipcem a wrześniem. Bardzo dużo mówi się o tym, aby w trakcie grzybobrania uważać na owocniki borowika szatańskiego, ale do zatruć nim na szczęście nie dochodzi wcale często. 

Borowik szatański – charakterystyka, występowanie 

Owocniki borowika szatańskiego są dość duże, jego kapelusz mierzy nawet do 25 centymetrów średnicy. Młode okazy mają kapelusze szare, starsze szaro-oliwkowe. Pory pod kapeluszem są jasnożółte, później zmieniają kolor na pomarańczowy lub czerwony, aby ostatecznie u najstarszych osobników stać się brązowo-oliwkowe. Istotnym wyróżnikiem jest także to, że pod uciskiem palca stają się sinawe, niebieskie. Miąższ borowika szatańskiego jest biały, po przecięciu (tak jak jego pory) staje się niebieski. Jego trzon ma dość charakterystyczny, purpurowy kolor przez gęstą siateczkę, która pokrywa jego żółto-różowo-brązową nogę, u młodych osobników o kształcie cylindrycznym lub kulistym, a u starszych baryłkowatym. Młode okazy mają łagodny i przyjemny smak i zapach, a starsze wydzielają zapach padliny lub zgniłej cebuli.  

Gatunek ten rośnie w lasach Europy, Stanów Zjednoczonych i Maroku. Rośnie zazwyczaj w dobrze nasłonecznionych lasach liściastych, zazwyczaj w sąsiedztwie dębów lub buków, najchętniej na glebach wapiennych. Wbrew powszechnej opinii jest bardzo rzadki, jego gatunek uważa się za wymierający.

Borowik szatański a goryczak żółciowy – jak rozróżnić? 

Obydwa grzyby nie mają zastosowania kulinarnego w związku z tym, że borowik szatański jest trujący, a borowik żółciowy (goryczak żółciowy) pomimo że nie jest grzybem trującym, ma dość nieprzyjemny smak i wiele osób zalicza go więc do grupy grzybów niejadalnych. Młode owocniki tych dwóch gatunków wyglądają niemal identycznie – mają żółtawe trzony oraz żółte lub jasnobrązowe kapelusze, są także podobnej wielkości. Dojrzałe grzyby nieznacznie różnią się wyglądem, inne jest także miejsce ich występowania.  

Goryczak ma kapelusz o średnicy do maksymalnie kilkunastu centymetrów o kolorze jasnobrązowym. Rurki pod spodem mają kolor szaroróżowy lub brązowo-czerwony, można je łatwo oddzielić od miąższu. Miąższ goryczaka jest biały, a po uszkodzeniu barwi się na różowo.  

Borowik szatański a borowik szlachetny – jak rozróżnić? 

Borowik szlachetny od borowika szatańskiego odróżnia się przede wszystkim kolorem miąższu po przekrojeniu. Biały miąższ borowika szatańskiego robi się niebieski, a miąższ borowika szlachetnego pozostaje nadal biały. Obydwa grzyby mają podobny kształt oraz rozmiar, różnią się jednak kolorem. Kapelusz borowika szatańskiego ma kolor szary lub u dojrzałych grzybów szaro-oliwkowy, a u borowika szlachetnego początkowo są białe, a następnie brązowe. Rurki borowika szatańskiego oraz szlachetnego także są różne – u pierwszego są jasnożółte, a u dojrzałych grzybów pomarańczowe, czerwone a u starych grzybów oliwkowe, u prawdziwka szlachetnego początkowo białe lub kremowe, a następnie ciemnieją do żółto-oliwkowego lub oliwkowo-zielonego koloru.

Pory borowika szatańskiego, podobnie jak miąższ pod naciskiem, sinieją. Innego odcienia jest także trzon grzybów: borowik szatański ma trzon na górze żółty, niżej różowy a na dole brązowy i pokryty jest siateczką różowych lub purpurowych żyłek, co sprawia wrażenie że jest czerwono-różowy. Borowik szlachetny ma nóżkę jasną: białą, szaro-białą lub piaskową pokrytą siateczka o miałbym lub jasnobrązowym zabarwieniu. 

Objawy zatrucia borowikiem szatańskim 

Zawarte w nim związki powodują podrażnienie błony śluzowej układu trawiennego i wzmagają perystaltykę jelit – mogą pojawić się biegunki, wymioty, bóle brzucha. Poza dolegliwościami pokarmowymi często pojawiają się bóle głowy, zaburzenia widzenia, halucynacje i zaburzenia neurologiczne. Dodatkowo mogą dołączyć: rumień na twarzy, obfita potliwość oraz łzawienie oczu. Czasem także następuje spadek ciśnienia oraz zapaść. 

Pierwsza pomoc przy zatruciu borowikiem szatańskim 

W przypadku spożycia borowika szatańskiego jak najszybciej należy wywołać wymioty – nawet jeśli jeszcze nie pojawiły się objawy, ale zorientowaliśmy się, że grzyb nie był jadalny. Dzięki temu, istnieje szansa, że trujące związki nie zdążą się wchłonąć i nie przedostaną się do krwiobiegu.

Kolejnym krokiem jest obowiązkowe udanie się do lekarza, zabierając ze sobą resztki spożytego posiłku z grzybem, co w razie potrzeby pozwoli na zidentyfikowanie dokładnego typu trucizny. Nie wolno samodzielnie stosować kuracji odtruwających ani spożywać wody.