Borowik szatański – charakterystyka. Jak poznać objawy zatrucia?
Katarzyna Turek-Kawecka

Borowik szatański – charakterystyka. Jak poznać objawy zatrucia?

Borowik szatański, szatan, diablik, smoczy łeb – nie bez powodu ma tak złowieszcze nazwy – należy do grupy grzybów trujących, które po spożyciu mogą wywołać silne dolegliwości ze strony przewodu pokarmowego i nie tylko. Jak odróżnić borowika szatańskiego od szlachetnego? Jakie są objawy zatrucia borowikiem szatańskim? Co zrobić, gdy dojdzie do zatrucia? Podpowiadamy.

  1. Borowik szatański – charakterystyka, występowanie
  2. Borowik szatański a goryczak żółciowy – jak rozróżnić?
  3. Borowik szatański a borowik szlachetny – jak rozróżnić?
  4. Objawy zatrucia borowikiem szatańskim – jak rozpoznać zatrucie grzybem?
  5. Pierwsza pomoc przy zatruciu borowikiem szatańskim – co robić?

Borowik szatański nie nadaje się do spożycia pod żadną postacią, nawet po długotrwałej obróbce termicznej. Jest to spowodowane obecnością w grzybie toksycznych żywic, których ludzki przewód pokarmowy nie potrafi strawić. Dodatkowo borowik szatański zawiera niewielkie ilości innych trujących związków: muskaryny i bolesatyny. Jego owocniki można spotkać w lasach liściastych klimatu umiarkowanego w okresie pomiędzy lipcem a wrześniem. Bardzo dużo mówi się o tym, aby w trakcie grzybobrania uważać na owocniki borowika szatańskiego, ale do zatruć nim na szczęście nie dochodzi często.

Borowik szatański – charakterystyka, występowanie

Owocniki borowika szatańskiego są dość duże, jego kapelusz mierzy nawet do 25 centymetrów średnicy. Młode okazy mają szare kapelusze, a starsze – szarooliwkowe. Pory pod kapeluszem są jasnożółte, później zmieniają kolor na pomarańczowy lub czerwony, aby ostatecznie u najstarszych osobników stać się brązowooliwkowe. Istotnym wyróżnikiem jest także to, że pod uciskiem palca stają się sinawe, niebieskie. Miąższ borowika szatańskiego jest biały, po przecięciu staje się niebieski (tak jak jego pory). Jego trzon ma dość charakterystyczny, purpurowy kolor przez gęstą siateczkę, która pokrywa jego żółto-różowo-brązową nogę – u młodych osobników o kształcie cylindrycznym lub kulistym, a u starszych baryłkowatym. Młode okazy mają łagodny i przyjemny smak i zapach, a starsze wydzielają zapach padliny lub zgniłej cebuli.

Gatunek ten rośnie w lasach Europy, Stanów Zjednoczonych i w Maroku. Rośnie zazwyczaj w dobrze nasłonecznionych lasach liściastych, zwykle w sąsiedztwie dębów lub buków, najchętniej na glebach wapiennych. Wbrew powszechnej opinii jest bardzo rzadki – gatunek uważa się za wymierający.

W Polsce oficjalnie występuje tylko w dwóch miejscach – na Wyżynie Krakowsko-Częstochowskiej i w Górach Kaczawskich. Znajduje się na liście grzybów chronionych, pod żadnym pozorem nie wolno go zbierać czy niszczyć. Jeśli znajdziesz go w lesie, pozostaw go na jego miejscu i poszukaj innych, jadalnych odmian borowików.

Borowik szatański a goryczak żółciowy – jak rozróżnić? 

Obydwa grzyby nie mają zastosowania kulinarnego ze względu na to, że borowik szatański jest trujący, a borowik żółciowy (goryczak żółciowy) ma dość nieprzyjemny smak i wiele osób zalicza go do grupy grzybów niejadalnych, mimo że nie jest grzybem trującym. Młode owocniki tych dwóch gatunków wyglądają niemal identycznie – mają żółtawe trzony oraz żółte lub jasnobrązowe kapelusze, są także podobnej wielkości. Dojrzałe grzyby nieznacznie różnią się wyglądem, inne jest także miejsce ich występowania.

Goryczak ma kapelusz o średnicy do maksymalnie kilkunastu centymetrów w kolorze jasnobrązowym. Rurki pod spodem mają kolor szaroróżowy lub brązowoczerwony, można je łatwo oddzielić od miąższu. Miąższ goryczaka jest biały, a po uszkodzeniu barwi się na różowo.

Jak wygląda borowik szatański (szatan)? Po czym go rozponać?
Jak wygląda borowik szatański (szatan)?
Borowik szatański ma większy kapelusz (dosięgający nawet 25 centymetrów średnicy), który jest jasnoszary lub u starszych osobników żółtozielony, a nawet oliwkowy. Rurki pod spodem u młodych grzybów są początkowo żółte, a następnie oliwkowe. Po uszkodzeniu błękitnieją, tak samo jak jego biały miąższ. Szczegółem, który pozwoli odróżnić te dwa grzyby, jest także miejsce, gdzie można je spotkać – borowik szatański występuje w lasach liściastych (zazwyczaj pod grabem, lipą lub leszczyną), a goryczak żółciowy występuje w lasach iglastych (świerkowych i sosnowych).

Powiązane produkty

Borowik szatański a borowik szlachetny – jak rozróżnić?

Borowik szlachetny różni się od borowika szatańskiego przede wszystkim kolorem miąższu po przekrojeniu. Biały miąższ borowika szatańskiego robi się niebieski, a miąższ borowika szlachetnego pozostaje nadal biały. Obydwa grzyby mają podobny kształt oraz rozmiar, różnią się jednak kolorem. Kapelusz borowika szatańskiego ma kolor szary lub u dojrzałych grzybów szarooliwkowy, natomiast u borowika szlachetnego początkowo jest biały, a następnie brązowy. Rurki borowika szatańskiego oraz szlachetnego także są różne – u pierwszego są jasnożółte, u dojrzałych grzybów pomarańczowe, czerwone, a u starych grzybów oliwkowe, z kolei u prawdziwka szlachetnego początkowo są białe lub kremowe, a następnie ciemnieją do żółtooliwkowego lub oliwkowozielonego koloru.

Pory borowika szatańskiego, podobnie jak miąższ pod naciskiem, sinieją. Innego odcienia jest także trzon grzybów: trzon borowika szatańskiego jest na górze żółty, niżej różowy, a na dole brązowy i pokryty siateczką różowych lub purpurowych żyłek, co sprawia wrażenie, że jest czerwono-różowy. Borowik szlachetny ma nóżkę jasną – białą, szarobiałą lub piaskową, pokrytą siateczką o białawym lub jasnobrązowym zabarwieniu.

Objawy zatrucia borowikiem szatańskim

W związku z obecnością nietrawionych przez przewód pokarmowy człowieka żywic oraz trującej muskaryny oraz bolesatyny już trzy godziny po spożyciu prawdziwka szatańskiego pojawiają się dolegliwości ze strony przewodu pokarmowego – objawy zatrucia grzybami.

Zawarte w nim związki powodują podrażnienie błony śluzowej układu trawiennego i wzmagają perystaltykę jelit – mogą pojawić się biegunki, wymioty, bóle brzucha. Poza dolegliwościami pokarmowymi często pojawiają się bóle głowy, zaburzenia widzenia, halucynacje i zaburzenia neurologiczne. Dodatkowo może wystąpić: rumień na twarzy, obfita potliwość oraz łzawienie oczu. Czasem dochodzi także do spadku ciśnienia oraz zapaści.

Pierwsza pomoc przy zatruciu borowikiem szatańskim

W przypadku spożycia borowika szatańskiego należy jak najszybciej wywołać wymioty – nawet jeśli jeszcze nie pojawiły się objawy, ale zorientowaliśmy się, że grzyb nie był jadalny. Dzięki temu istnieje szansa, że trujące związki nie zdążą się wchłonąć i nie przedostaną się do krwiobiegu.

Kolejnym krokiem jest obowiązkowe udanie się do lekarza i zabranie ze sobą resztki spożytego posiłku z grzybem, co w razie potrzeby pozwoli na zidentyfikowanie dokładnego typu trucizny. Nie wolno samodzielnie stosować kuracji odtruwających ani spożywać wody.

Jeśli po zatruciu borowikiem szatańskim nie zareaguje się wystarczająco szybko, może dojść do trwałego uszkodzenia wątroby. Na szczęście grzyb ten występuje dość rzadko, a oprócz tego stosunkowo łatwo jest go odróżnić od jadalnych prawdziwków – do zatruć dochodzi więc niezbyt często.
  1. B. Gumińska, W. Wojewoda, Grzyby i ich oznaczanie, Wydawnictwo PWRiL, Warszawa 1985.
  2. A. Jarczyk, W. Płocharski, Technologia produktów owocowych i warzywnych, Wydawnictwo WSE-H, Skierniewice 2010.
  3. P. Skubla, Wielki atlas grzybów, Wydawnictwo Elipsa, Poznań 2007.

Twoje sugestie

Dokładamy wszelkich starań, aby podane zdjęcie i opis oferowanych produktów były aktualne, w pełni prawidłowe oraz kompletne. Jeśli widzisz błąd, poinformuj nas o tym.

Zgłoś uwagi Ikona

Polecane artykuły

  • Wrzodziejące zapalenie jelita grubego – przyczyny, objawy, leczenie, żywienie przy WZJG

    Wrzodziejące zapalenie jelita grubego (WZJG, colitis ulcerosa) jest rozlanym nieswoistym zapaleniem błony śluzowej odbytnicy lub odbytnicy i okrężnicy, prowadzącym w niektórych przypadkach do powstania owrzodzeń. Należy do grupy nieswoistych zapaleń jelit o niewyjaśnionej etiologii. Jak rozpoznać wrzodziejące zapalenie jelita grubego?

  • Łuszczyca paznokci – przyczyny, objawy, leczenie

    Łuszczyca jest przewlekłą zapalną chorobą skóry, przebiegającą z okresami remisji i zaostrzeń, na którą w Polsce choruje prawie milion osób. Choroba najczęściej występuje u rasy białej i w umiarkowanej strefie klimatycznej. Pierwsze objawy łuszczycy mogą wystąpić w dowolnym wieku, jednak zwykle pojawiają się we wczesnym okresie dorosłego życia lub później, około 50–60 roku życia. Łuszczyca charakteryzuje się występowaniem zmian chorobowych zarówno na skórze gładkiej, jak i na owłosionej skórze głowy, a także zmianami w obrębie płytek paznokciowych dłoni i stóp. W cięższych postaciach łuszczyca może również zająć stawy. Zmianom paznokciowym z reguły towarzyszą zmiany w obrębie skóry, chociaż zdarza się, że zmiany chorobowe obejmujące aparat paznokciowy wyprzedzają pojawienie się zmian skórnych nawet o dziesiątki lat.

  • Cytomegalia (CMV) – co to za choroba? Jakie są objawy?

    Cytomegalia jest chorobą wirusową, która wywoływana jest przez wirusa o nazwie Cytomegalovirus hominis, w skrócie CMV. Zakażenie wirusem cytomegalii jest bardzo szeroko rozpowszechnione, natomiast zdecydowana większość infekcji (ponad 99%) przebiega bezobjawowo i pacjent przez przypadek dowiaduje się, że w przeszłości przebył takie zakażenie. Jednak u płodów i noworodków ze względu na niedojrzałość układu odpornościowego, jak również u osób z wrodzonymi lub nabytymi zaburzeniami odpowiedzi immunologicznej, cytomegalia może przebiegać w sposób ostry, a obraz choroby może być bardzo różny.

  • Zakrzepica – przyczyny, objawy, profilaktyka zakrzepowego zapalenia żył powierzchniowych i głębokich

    Zakrzepica (zakrzepowe zapalenie żył) polega na powstaniu w naczyniu żylnym zakrzepu w wyniku zaburzonego przepływu krwi. Nieleczona prowadzi do groźnych powikłań, m.in. do zatorowości płucnej. Wyróżnia się zapalenie żył głębokich i powierzchniowych. Jakie objawy daje zakrzepica i w jaki sposób się ją leczy? Czy istnieją sposoby na to, by jej zapobiec?

  • Nadżerka szyjki macicy (ektopia) – przyczyny, objawy, metody leczenia

    Termin „nadżerka szyjki macicy” oznacza ubytek błony śluzowej. Często jest on nieprawidłowo stosowany na określenie ektopii, która jest zupełnie innym schorzeniem. Rzekoma nadżerka szyjki macicy (tak brzmi inna nazwa ektopii) to zastępowanie nabłonka płaskiego, który fizjologicznie pokrywa tarczę szyjki macicy, nabłonkiem gruczołowym. Zazwyczaj nie daje ona żadnych objawów, a kobieta dowiaduje się o jej istnieniu podczas rutynowego badania ginekologicznego. Kiedy ektopia wymaga szerszej diagnostyki i leczenia? Jakie metody usunięcia „nadżerki” szyjki macicy stosuje się najczęściej?

  • Gastrolog – czym się zajmuje? Jakie choroby leczy?

    Lekarz gastroenterolog jest specjalistą w zakresie chorób układu pokarmowego. Gastrolog diagnozuje i leczy pacjentów z problemami gastrycznymi. Jakimi konkretnie dolegliwościami się zajmuje? Kiedy warto się do niego udać? Czy do gastrologa jest potrzebne skierowanie? Odpowiadamy.

  • Atak paniki – jak wygląda? Co robić, gdy się pojawia?

    Ataki paniki są jednymi z najczęściej występujących zaburzeń lękowych, tuż po zespole lęku uogólnionego oraz fobii społecznej. Objawiają się nagłymi napadami silnego lęku, którym towarzyszą symptomy, takie jak: kołatanie serca, zawroty głowy, duszności, nadmierne pocenie się czy strach przed śmiercią. Dowiedz się, w jaki sposób można sobie poradzić, gdy pojawia się atak paniki.

  • Czego nie można robić przy nadżerce szyjki macicy ? Jak postępować po jej usunięciu?

    Nadżerka szyjki macicy jest rozpoznaniem, które może usłyszeć wiele kobiet w gabinecie ginekologicznym. Warto podkreślić jednak, że określenie „nadżerka” używane jest najczęściej w nieprawidłowy i potoczny sposób. Czym jest nadżerka oraz jak postępować po zabiegu jej usunięcia?

Porozmawiaj z farmaceutą
Infolinia: 800 110 110

Zadzwoń do nas jeśli potrzebujesz porady farmaceuty.
Jesteśmy dla Ciebie czynni całą dobę, 7 dni w tygodniu, bezpłatnie.

Pobierz aplikację mobilną Pobierz aplikację mobilną Doz.pl

Ikona przypomnienie o zażyciu leku.
Zdarza Ci się ominąć dawkę leku?

Zainstaluj aplikację. Stwórz apteczkę. Przypomnimy Ci kiedy wziąć lek.

Dostępna w Aplikacja google play Aplikacja appstore
Dlaczego DOZ.pl
Niższe koszta leczenia

Darmowa dostawa do Apteki
Bezpłatna Infolinia dla Pacjentów.

ikona niższe koszty leczenia
Bezpieczeństwo

Weryfikacja interakcji leków.
Encyklopedia leków i ziół

Ikona encklopedia leków i ziół
Wsparcie w leczeniu

Porady na czacie z Farmaceutą.
E-wizyta z lekarzem specjalistą.

Ikona porady na czacie z farmaceutą
Newsletter

Bądź na bieżąco z DOZ.pl

Ważne: Użytkowanie Witryny oznacza zgodę na wykorzystywanie plików cookie. Szczegółowe informacje w Regulaminie.

Zamnij