Miłorząb japoński — na pamięć i koncentrację

Miłorząb japoński uznawany jest za symbol mądrości oraz długowieczności. Znalazł zastosowanie w leczeniu wielu schorzeń układu nerwowego – obniżonej wydolności intelektualnej, zaburzeniach pamięci i koncentracji, prewencji udarów mózgu, chorobie Alzheimera, bólach i zawrotach głowy, szumach usznych. Wyciąg z liści miłorzębu zalecany jest również pacjentom z zaburzonymi funkcjami układu naczyniowego, w szczególności takimi jak stany zakrzepowo-zatorowe, wybroczyny podskórne, pajączki, żylaki, niedokrwienie kończyn, chromanie przestankowe. Miłorząb polecany jest również w problemach z erekcją oraz obniżonym libido. W zastosowaniu zewnętrznym roślina stosowana jest w pielęgnacji cery naczynkowej, wybroczyn oraz przebarwień, obrzęków, cieni pod oczami. Miłorząb stanowi składnik wielu linii kosmetycznych, które mają na celu hamować procesy starzenia się skóry.

Buddyjscy mnisi już w XI wieku rozpropagowali miłorząb poza jego naturalny obszar występowania w Chinach. Poza walorami dekoracyjnymi drzewu przypisywano magiczne zdolności. Miłorząb stanowił nieodłączny element ogrodów przy świątyniach oraz parkach miejskich, gdzie magiczną mocą miał chronić przed pożarami. W Chinach za przysmak uznawane jest białe wnętrze wypełniające nasiona rośliny. Ponadto uprażone nasiona miłorzębu dodawane są do licznych potraw, a także spożywane w roli przekąski. Współcześnie do narośli czi-czi na starych pniach kierowane są modlitwy o potomstwo oraz pożywienie, gdyż uznawane są za symbol urodzaju plonów oraz płodności. Prozdrowotne właściwości doustnego przyjmowania wyciągu z liści miłorzębu zostały po raz pierwszy opisane w 1505 roku, jednak tradycyjna medycyna chińska wykorzystywała roślinę wiele lat wcześniej. Miłorząb leczył zaburzenia funkcjonowania płuc oraz serca, dolegliwości chorób kobiecych, a także gwarantował długowieczność w zdrowiu fizycznym i intelektualnym.

Miłorząb japoński (Ginkgo biloba), zwany również dwuklapowym ze względu na morfologię liści, jest gatunkiem drzewa z rodziny miłorzębowatych. Za pochodzenie rośliny uznaje się Chiny – często mylnie wskazywana jest Japonia, jednak tam miłorząb nie występuje w stanie dzikim. Japonia jest krajem, z którego w XVIII wieku roślina po raz pierwszy przywędrowała do Europy, dzięki czemu zawdzięcza swoją nazwę. W kulturze azjatyckiej miłorząb zwany jest drzewem życia o boskich zdolnościach. Niezwykłe właściwości rośliny zagwarantowały jej popularność na całym świecie – aktualnie drzewo uprawiane jest w całej Azji, Ameryce Północnej, Nowej Zelandii, Europie, w tym również w Polsce.

Miłorząb uznawany jest za żywą skamielinę – gatunek przetrwał ponad kilkaset milionów lat bez zmian strukturalnych. Długowieczność zawdzięcza niezwykłej odporności na zanieczyszczenia powietrza, insekty oraz inne szkodliwe czynniki zewnętrzne. Preferuje nasłonecznione stanowiska oraz żyzne i przepuszczalne gleby bogate w próchnicę. Jedyne naturalne miejsce występowania rośliny to chińska prowincja Anhui. Obszar 1018 ha zasiedla około 200 drzew. Poza tym terenem miłorząb hodowany jest w parkach, ogrodach botanicznych oraz przydomowych ogródkach. Walory estetyczne sprawiają, że jest chętnie uprawianą rośliną ozdobną.

Ginkgo biloba jest okazałym, rozłożystym drzewem, osiągającym wysokość 30-40 metrów. Charakteryzuje się prostym pniem, pokrytym brunatnoszarą, bruzdowatą korą. Gałęzie rośliny osadzone są prostopadle do pnia, grubsze u nasady, a cieńsze na końcach. Liście osadzone skrętolegle cechują się wachlarzowatą, skórzastą blaszką z wcięciem na wierzchołku. Zielone liście w okresie jesiennym przebarwiają się na kolor jaskrawożółty. Miłorząb jest rośliną dwupienną (inaczej rozdzielnopłciową – kwiaty żeńskie oraz męskie występują na oddzielnych osobnikach). Kwiaty żeńskie to dwa 4 mm nagie zalążki, natomiast kwiaty męskie to żółte kotki długości od 2 cm do 4 cm. Miłorząb zakwita po 20-23 latach rozwoju. Okres kwitnienia rośliny przypada na przełom wiosny i lata. Miłorząb charakteryzuje się bardzo intensywnym pyleniem – pyłek rośliny może rozprzestrzeniać się na odległość 1500 m. Nasiona miłorzębu wizualnie przypominają śliwkę – żółte nasiona otoczone są mięsistą osnówką o średnicy 3 cm. Po uprażeniu nasiona nadają się do spożycia. Drewno pozyskiwane z miłorzębu jest bardzo zwarte, połyskliwe, odporne na procesy gnilne oraz ogień, o barwie od jasnobrązowej do żółtoczerwonej.

Surowiec wykorzystywany w medycynie oraz zielarstwie stanowią liście miłorzębu.

Liście miłorzębu japońskiego od setek lat stanowią skuteczny surowiec leczniczy wykorzystywany początkowo w medycynie chińskiej, a następnie rozpowszechniony na całym świecie. Niezwykłe działanie prozdrowotne rośliny wynika z licznych składników aktywnych. Ekstrakt z rośliny zawiera: flawonoidy (kwercetyna, kemferol, bilobetyna, luteolina), terpeny (ginkgolidy A, B, C, J, M), proantocyjanidy, kwasy fenolowe, kwasy ginkgolowe, fitosterole, woski, karotenoidy, olejek kamforowy.

Zawarte w wyciągu z miłorzębu flawonoidy odpowiadają za uszczelnianie naczyń krwionośnych i zwiększanie przepływu krwi. Poprawiona efektywność krążenia zwiększa ilość tlenu oraz substancji odżywczych dostarczanych do narządów, polepsza się ich wydolność oraz funkcjonowanie. Szczególnie ważna jest poprawa krążenia mózgowego, co przekłada się na lepsze przewodnictwo impulsów nerwowych, poprawę koncentracji oraz zdolności zapamiętywania. Ponadto miłorząb działa ochronnie na osłonki mielinowe komórek nerwowych oraz chroni przed szkodliwym działaniem wolnych rodników tlenowych. Substancje czynne zmniejszają lepkość krwi, pobudzają sekrecję czynnika rozszerzającego naczynia przez komórki śródbłonka, działają antyagregacyjnie. Miłorząb wykazuje aktywność na receptory benzodiazepinowe, działając przeciwlękowo. Stosowany jest w prewencji udarów. Ponadto roślina łagodzi ból oraz obrzęki. Poprawa krążenia oraz zmniejszenie skurczu mięśni gładkich pozwalają na efektywniejsze ukrwienie narządów rodnych oraz ułatwiają erekcję.

Miłorząb japoński przyjmowany w schorzeniach, takich jak osłabiona pamięć oraz sprawność umysłowa, zmniejszone krążenie mózgowe, chromanie przestankowe, łagodne otępienie, może być stosowany w postaci tabletek oraz kapsułek. Przykładowa kapsułka zawiera 120 mg wyciągu z liści miłorzębu japońskiego. Należy przyjmować 2 kapsułki dziennie, niezależnie od posiłku. Leczenie powinno trwać co najmniej 3 tygodnie. Kapsułki oraz tabletki należy połykać nieprzegryzione, popijając szklanką wody. W celu poprawy koncentracji, zdolności zapamiętywania oraz łagodzenia zmęczenia miłorząb może być przyjmowany w postaci płynu doustnego, miksu ziół do zaparzania, toniku. Na rynku dostępny jest szereg suplementów oraz wyrobów zawierających ekstrakt z liści miłorzębu. Należy dokładnie zapoznać się z dawkowaniem zamieszczonym na opakowaniu. W zastosowaniu zewnętrznym miłorząb dostępny jest w kremach, emulsjach, tonikach oraz żelach przeznaczonych do pielęgnacji cery naczynkowej.

Należy zachować szczególną ostrożność podczas jednoczesnego stosowania miłorzębu japońskiego oraz leków przeciwzakrzepowych, przeciwpłytkowych, a także niesteroidowych leków przeciwzapalnych. Do grupy leków, z którymi miłorząb może wchodzić w interakcje, należą: aminoglikozydy, benzodiazepiny, antagoniści kanałów wapniowych, haloperidol, cyklosporyna, trazodon, risperidon, omeprazol, a także kozłek lekarski.

Preparaty zawierające wyciąg z miłorzębu japońskiego mogą powodować wahania wartości glukozy we krwi, przez co są przeciwwskazane u osób z cukrzycą. Do skutków ubocznych wywoływanych przez miłorząb należą również: ból głowy, zaburzenia trawienia, alergia skórna, ból i osłabienie mięśni. Niebezpieczne jest przyjmowanie nasion miłorzębu, szczególnie prosto ze świeżej rośliny – mogą one powodować nudności i wymioty, biegunkę, drgawki, zaburzenia oddychania, utratę przytomności, a w skrajnych przypadkach zgon. Przeciwwskazane jest stosowanie substancji przed operacjami, zabiegami, w tym dentystycznymi. Miłorząb nie powinien być przyjmowany przez dzieci oraz kobiety w ciąży.