Krwawnik pospolity — na niestrawność i wrzody

Krwawnik pospolity (Achillea millefolium L.) należy do rodziny Asteraceae, czyli astrowatych. Ta wieloletnia roślina rośnie powszechnie w Europie oraz Ameryce Północnej. W Polsce można ją spotkać na zboczach, łąkach, przydrożach, a także w górach i na niżu. Zgodnie z Farmakopeą Polską IV surowiec stanowią nadziemne części krwawnika. Ziele krwawnika (Millefolii herba) zbierane jest w okresie kwitnienia rośliny i suszone w temperaturze nie wyższej niż 35℃. Sproszkowany surowiec ma barwę żółtawozieloną. Zapach rośliny jest aromatyczny, a smak słonogorzki. Krwawnik pospolity charakteryzuje łodyga bruzdowana, słabo owłosiona, mająca grubość do 3 mm. Liście z kolei są podwójnie pierzastosieczne, sieczące i mają barwę ciemnozieloną. Na kwiatostan składają się drobne i liczne koszyczki. W nich natomiast można wyróżnić od 5 do 6 różowawych lub białych kwiatków języczkowatych. W kątach koszyczków wyrastają również żółte, rurkowate, błoniaste plewinki. Listki okrywy o barwie żółtozielonej są zaś ułożone dachówkowato. Krwawnik pospolity kwitnie od czerwca do października.

Ziele krwawnika stosowane jest w zaburzeniach związanych z przewodem pokarmowym. Surowiec wskazany jest dla pacjentów z brakiem apetytu, niestrawnością, wzdęciami oraz kurczowymi bólami żołądka i jelit. Podanie tego zioła ma też na celu zwiększenie wydzielania i produkcji żółci u chorego. W związku z tym, że krwawnik pospolity ma także właściwości przeciwzapalne, stosowany jest w chorobie wrzodowej żołądka. Krwawnik jest również wskazany u kobiet mających bolesne miesiączki i stany skurczowe narządów w obrębie miednicy mniejszej. Łagodzi dolegliwości związane z miesiączką i menopauzą oraz reguluje cykl menstruacyjny.

Wyciągi z surowca wykorzystuje się także zewnętrznie, jeśli występują stany zapalne błon śluzowych i skóry. Maści oraz kremy zawierające krwawnik stosowane są w celu leczenia owrzodzeń kończyn dolnych i pomocniczo w walce z trądzikiem. Krwawnik zastosowany na skórę zmniejsza pory i zmarszczki oraz działa przeciwbakteryjnie, dzięki czemu znalazł zastosowanie w kosmetykach do pielęgnacji cery dojrzałej i trądzikowej. Jest też częstym składnikiem płynów do higieny intymnej, szamponów i odżywek do włosów.

Napary z kwiatów mają również silne właściwości antybakteryjne, dlatego warto po nie sięgnąć w stanach zapalnych gardła oraz jamy ustnej. Mają też zastosowanie w leczeniu przeziębienia. Tak wszechstronne działanie ziela sprawiło, że krwawnik pospolicie stosowany był w medycynie ludowej w celu leczenia kamicy nerkowej, skurczów dróg moczowych, zaparć, krwawień czy w trudno gojących się ranach. Właściwości przeciwkrwotoczne ziela krwawnika były zaś znane od wieków. Według mitologii greckiej Achilles opatrywał rany żołnierzy, którzy walczyli pod Troją, właśnie tym surowcem. W starożytności również leczono nim żołnierzy i nazywano herba militaris, czyli ziołem wojowników.

Ziele krwawnika pospolitego jest surowcem olejkowym. Zawartość substancji czynnej wynosi od 0,2% do 0,5%. Olejek, który pochodzi z roślin należących do tak zwanej rasy azulenowej, ma barwę ciemnogranatową, ponieważ zawiera chamazulen. Jego prekursorem jest achilleina. Innymi składnikami olejku są między innymi: tujon, borneol, cyneol, alfa-pinen. Chemizm surowca obejmują również laktony seskwiterpenowe typu gwajanu – proazulenowe (jak achillicyna) i nieazulenowe (jak achillina, leukodyna) – oraz typu germakranu: millefolina, dihydropartenolid, balchanolid i jego octan. Pozostałymi składnikami surowca są poliacetyleny, garbniki, kwasy organiczne, związki mineralne, flawonoidy (głównie 7-glukozydy apigeniny i luteoliny, C-glikozydy flawonowe) oraz związki, które zawierają azot (alkamidy), takie jak betaina, cholina, stachydryna, achilleina (betoneina).

Olejek zawarty w surowcu ma właściwości przeciwzapalne ze względu na zawartość azulenów. Frakcja białkowo-węglowodanowa również wykazuje takie właściwości. Ziele krwawnika ma także słabe działanie przeciwkrwotoczne (zwłaszcza liście), spazmolityczne, czyli rozkurczające, na mięśnie gładkie i hipotensyjne. Surowiec pobudza także czynności wydzielnicze przewodu pokarmowego, przede wszystkim wątroby, działa wiatropędnie oraz przeciwbakteryjnie.

Według Farmakopei Polskiej VI jednorazowa i dobowa dawka ziela krwawnika, z którego sporządza się napar doustny stosowany w celach rozkurczających i żółciopędnych, nie powinna przekraczać od 5 g do 8 g surowca. Z kolei Komisja Europejska zaleca, aby doustnie nie przekraczać 4,5 g ziela, 3 g kwiatów lub 3 łyżeczek soku ze świeżych roślin na dobę. Zewnętrznie surowiec stosuje się między innymi do nasiadówek, które sporządza się z 10 g surowca zalanego 2 litrami wody, oraz do okładów przy niewielkich uszkodzeniach skóry. Przetwory z krwawnika pospolitego stosuje się zgodnie z zaleceniami producenta. Przeciwwskazaniem do stosowania jest nadwrażliwość na rośliny z rodziny Asteraceae. Surowca nie zaleca się dzieciom poniżej 12 roku życia oraz kobietom w ciąży i karmiącym piersią.

Brak danych klinicznych dotyczących interakcji pomiędzy krwawnikiem pospolitym a innymi ziołami lub lekami.

Skutki uboczne związane z przyjmowaniem krwawnika pospolitego są rzadkie i obejmują zazwyczaj objawy nadwrażliwości charakteryzujące się na przykład wysypką skórną. Brak danych dotyczących działań niepożądanych związanych z przedawkowaniem ziela.