Borówka czernica — superowoc

Czarne jagody to znany i lubiany owoc o właściwościach leczniczych. Chętnie również wykorzystywany w pielęgnacji.

Spis treści

Borówka czernica – zastosowanie i wskazania

Owoce borówki są wykorzystywane jako tradycyjny produkt leczniczy stosowany w postaci odwaru w biegunkach u osób dorosłych. Suplementy diety z wyciągiem z owoców borówki w postaci syropu mogą być używane przeciwbiegunkowo u dzieci już od 2 roku życia. Ze względu na działanie przeciwzapalne i właściwości bakteriostatyczne odwar z owoców łagodzi zmiany śluzówki jamy ustnej i dalszych elementów przewodu pokarmowego (pomocne w przypadku wrzodów trawiennych oraz zapalenia okrężnicy).

Na rynku dostępne są suplementy diety na wzrok w postaci tabletek, kapsułek i herbatek zawierające owoc czarnej borówki. Wykorzystuje się tu właściwości przeciwutleniające antocyjanów zawartych w opisywanym surowcu oraz ich działanie wspierające mikrokrążenie w gałce ocznej. Mirtylliny polepszają widzenie nocne w przypadku tzw. kurzej ślepoty oraz hamują wczesne etapy retinopatii cukrzycowej. Ekstrakt z Vaccinium myrtillus można spotkać w kroplach do oczu, w których pełni funkcję kojącą i odświeżającą.

Owoc borówki czernicy wchodzi w skład kosmetyków oraz żeli pielęgnacyjnych na skórę. Występuje w balsamach do ciała, peelingach, maseczkach, kremach, płatkach pod oczy, tonikach i żelach do higieny intymnej. Wyciąg z owoców borówki, ze względu na działanie stymulujące mikrokrążenie, znajdziemy w żelach antycellulitowych oraz preparatach na skórę nóg przynoszących ulgę w przypadku opuchnięć i żylaków. Borówka czernica obniża przepuszczalność naczyń krwionośnych i przynosi ulgę w przypadku uczucia ciężkości kończyn dolnych. Jest dodawana do olejków pielęgnacyjnych na skórę przeznaczonych dla kobiet ciężarnych. Owoc borówki czernicy stanowi cenny składnik kosmetyków przeznaczonych do cery naczynkowej (kremów, maseczek). Minimalizuje widoczność rozszerzonych „pajączków”.

Liście borówki czernicy to również cenny surowiec farmaceutyczny. Dodawane są do mieszanek przeciwcukrzycowych w celu zmniejszenia stężenia poziomu glukozy we krwi. Jednocześnie liście czarnej borówki zwiększają ilość wydalanego moczu, działają bakteriostatycznie i przeciwzapalnie. Często wchodzą w skład herbatek na drogi moczowe. Napary z liści borówki czernicy w postaci okładów mogą być stosowane na stany zapalne skóry i drobne rany. Przygotowuje się z nich także kąpiele o działaniu relaksacyjnym.

Borówka czernica nazywana jest borówką czarną, borówką bądź rzadziej czernicą. Nazwy potoczne nawiązują do ciemnego zabarwienia owoców rośliny. Łacińska nazwa myrtillus pochodzi od słowa myrtus – mirt. Krzewinki borówki czernicy przypominają tę roślinę. W rejonie Podkarpacia spotykane są nazwy jafernik oraz jafe. Ze smacznych owoców czernicy można sporządzać dżemy, soki, jagody pasteryzowane. Owoce zjadane na surowo są źródłem cennych składników odżywczych. Dawniej z owoców borówki przygotowywano zupę (tzw. famuła). Wierzenia ludowe podają, że duża ilość borówek na krzakach latem zwiastuje ostrą zimę.

Borówka czernica – wygląd, pochodzenie, morfologia

Borówka czernica (Vaccinium myrtillus) to niewielka, gęsto rozgałęziona krzewinka, która osiąga 15-30 cm wysokości. Liście borówki czernicy mają jajowaty kształt, są drobno ząbkowane, opadające i cienkie. Od spodu mają jaśniejszy, zielony kolor. Drobne kwiaty obupłciowe w kolorze czerwonozielonym występują pojedynczo w kątach liści. Posiadają jeden słupek i pręciki po 8-10 sztuk, są owadopylne. Łodyga borówki jest kanciasta i mocno rozgałęziona. Roślina kwitnie w okresie od maja do czerwca. Charakteryzuje się kulistymi, jadalnymi owocami z czarnoniebieskim nalotem. Owoce borówki posiadają średnicę 5,5-10 mm i średnią wagę wynoszącą 300 mg.

Borówka czernica jest powszechna na terenie całej Europy (zwłaszcza w regionie Europy Środkowej i Północnej), Ameryki Północnej i Azji. Roślina lubi kwaśne i bezwapienne gleby. W Polsce można ją spotkać w wyższych regionach górskich, ale także na nizinach i w lasach, gdzie tworzy poszycie.

Borówka czernica – działanie, właściwości, skład

Owoce borówki czernicy są bogate w związki zwane antocyjanami oraz garbnikami. Antocyjany surowca (delfininy, cyjanidyny, malwidyny, peonidyny, petunidyny) wykazują działanie antyoksydacyjne, niwelując reaktywne formy tlenu, które uszkadzają lipidy, kwasy nukleinowe, aminokwasy i białka w organizmie człowieka. Zawartość antocyjanów w świeżych owocach jest szacowana na około 200-400 mg/100 g. Badania przeprowadzone z wykorzystaniem zwierząt laboratoryjnych wykazały pozytywny wpływ ekstraktu z owoców borówki na hamowanie utleniania lipidów wątrobowych. Badania na zdrowych ochotnikach nie potwierdziły tego działania, jednak udowodniono, że ma ono znaczenie dla diabetyków, palaczy i innych osób zagrożonych chorobami układu sercowo-naczyniowego. Antocyjany u tych osób zwiększały poziom frakcji cholesterolu HDL (tzw. dobry cholesterol).

Antocyjany owoców borówki czernicy są badane pod kątem działania przeciwnowotworowego. Poprzez działanie antyoksydacyjne hamują proces uszkadzania materiału genetycznego komórek (właściwości antymutagenne). Dodatkowo antocyjany hamują procesy tworzenia naczyń krwionośnych wokół guza (angiogenezy), blokują proces namnażania komórek nowotworowych (antyproliferacja) i pobudzają ich apoptozę (śmierć). Obecnie wykorzystywany jest wpływ antocyjanów na narząd wzroku. Najprawdopodobniej poprawa jakości widzenia wynika ze stymulowania mikrokrążenia w oku, zmniejszenia przepuszczalności ścian naczyń włosowatych i zmniejszenia wartości ciśnienia w gałce ocznej.

Garbniki roślinne (taniny) borówki czernicy działają przeciwbakteryjnie, przeciwzapalnie i ściągająco. Są to pochodne katechiny i epikatechiny. Spożywane wewnętrznie zapierają w przypadku biegunki, z kolei zewnętrznie łagodzą egzemy skórne. Owoc borówki czernicy zawiera również witaminy z grupy B, witaminę C, niacynę, witaminę A, fenolokwasy (chlorogenowy, ferulowy, syringowy, kawowy), pektyny i mikroelementy. Wodne wyciągi z owoców borówki czarnej wykazują działanie stymulujące układ odpornościowy. Wpływają na proces uwalniania mediatorów stanu zapalnego i pobudzenie produkcji przeciwciał. Główną rolę przypisuje się tu polifenolom. Liście borówki czernicy zawierają garbniki katechinowe, flawonoidy, irydoidy, fenolokwasy i związki triterpenowe.

Borówka czernica – stosowanie i dawkowanie

Przeciwbiegunkowo stosuje się świeży odwar sporządzony z owoców borówki czernicy. W tym celu owoce (około 10 g) zalewa się 200 ml wody i gotuje przez 10 minut, aby uzyskać składniki o działaniu ściągającym (garbniki). Odwar mogą spożywać osoby powyżej 12 roku życia 2-5 razy w ciągu doby w zależności od nasilenia objawów. Nie jest on wskazany dla kobiet ciężarnych i karmiących piersią ze względu na brak badań w zakresie bezpieczeństwa. Syrop przeciwbiegunkowy oparty na ekstrakcie z borówki czernicy dawkuje się dla dzieci powyżej 2 roku życia w ilości 5 ml na dobę. Odwarem z owoców borówki czernicy można płukać gardło i jamę ustną np. przy anginie. Aby uzyskać działanie moczopędne, sporządza się napar z liści borówki czernicy. Żeby go przygotować, należy zalać 20-30 g surowca 500 ml wrzącej wody. Tak sporządzoną herbatę wypija się 2-3 razy dziennie po ok. pół szklanki naparu. Napar z liści borówki czernicy można połączyć z innymi naparami roślinnymi (owocnia fasoli, ziele rutwicy), aby stworzyć skuteczną mieszankę przeciwcukrzycową. Liście borówki czernicy (około 50 g) zalewa się chłodną wodą (500 ml), doprowadza całość do wrzenia i gotuje przez 10 minut. Po ostudzeniu i przecedzeniu przygotowany odwar należy wlać do wanny, aby uzyskać kąpiel relaksacyjną, odżywczą dla skóry i rozluźniającą mięśnie.

Borówka czernica – interakcje z lekami i ziołami

Stosowanie borówki czernicy w połączeniu z lekami przeciwpłytkowymi (np. klopidogrelem, powszechnie stosowanymi lekami zawierającymi kwas acetylosalicylowy – Acard, Polocard) oraz środkami przeciwzakrzepowymi (heparyna, pochodne heparyny, warfaryna) zwiększa ryzyko krwawień.

Borówka czernica – skutki uboczne, przedawkowanie

Działania niepożądane i objawy przedawkowania produktów leczniczych zawierających owoc borówki czernicy nie są znane.

Leki zawierające borówkę czernicę

Suplementy i wyroby medyczne zawierające borówkę czernicę

Kosmetyki zawierające borówkę czernicę

Działanie

  • łagodzi stany zapalne skóry
  • poprawia mikrokrążenie
  • przeciwbakteryjne
  • przeciwbiegunkowe
  • przeciwcukrzycowe (hipoglikemizujące; zmniejsza stężenie glukozy we krwi)
  • przeciwobrzękowe i przeciwwysiękowe
  • przeciwutleniające (antyoksydacyjne)
  • przeciwzapalne
  • ściągające
  • zwężające naczynia krwionośne
  • przeciwnowotworowe

Postacie i formy

  • susz
  • napar
  • odwar
  • wyciąg
  • sok
  • krople
  • syrop
  • tabletka
  • kapsułka
  • maść
  • krem
  • plaster
  • płyn doustny
  • szampony i odżywki do włosów
  • żel na skórę

Substancje aktywne

  • witamina C
  • flawonoidy
  • garbniki
  • proantocyjanidyny
  • fenolokwasy
  • antocyjany
  • mirtylliny
  • pektyny
  • kwasy organiczne
  • resweratrol

Surowiec

  • owoc
  • liść
Porozmawiaj z farmaceutą
Infolinia: 800 110 110

Zadzwoń do nas jeśli potrzebujesz porady farmaceuty.
Jesteśmy dla Ciebie czynni całą dobę, 7 dni w tygodniu, bezpłatnie.

Pobierz aplikację mobilną Pobierz aplikację mobilną Doz.pl

Ikona przypomnienie o zażyciu leku.
Zdarza Ci się ominąć dawkę leku?

Zainstaluj aplikację. Stwórz apteczkę. Przypomnimy Ci kiedy wziąć lek.

Dostępna w Aplikacja google play Aplikacja appstore
Dlaczego DOZ.pl
Niższe koszta leczenia

Darmowa dostawa do Apteki
Bezpłatna Infolinia dla Pacjentów.

ikona niższe koszty leczenia
Bezpieczeństwo

Weryfikacja interakcji leków.
Encyklopedia leków i ziół

Ikona encklopedia leków i ziół
Wsparcie w leczeniu

Porady na czacie z Farmaceutą.
E-wizyta z lekarzem specjalistą.

Ikona porady na czacie z farmaceutą
Newsletter

Bądź na bieżąco z DOZ.pl

logo Telemedi

Usługę zdalnej konsultacji z lekarzem świadczy Telemedi.
Regulamin świadczenia usługi dostępny jest tutaj.