Leki osłonowe na żołądek przy terapii przeciwbólowej. Jakie wybrać?

Stosowanie leków przeciwbólowych, szczególnie tych z grupy niesteroidowych leków przeciwzapalnych (NLPZ), jest jednym z najczęstszych powodów podrażnienia błony śluzowej żołądka. Choć preparaty te skutecznie łagodzą ból i stany zapalne, mogą jednocześnie wywoływać działania niepożądane, takie jak zgaga, dyskomfort w nadbrzuszu, a w skrajnych przypadkach nawet owrzodzenia. Dlatego równoczesne stosowanie leków osłonowych bywa kluczowe dla bezpieczeństwa terapii przeciwbólowej i ochrony przewodu pokarmowego.

1. Leczenie bólu a osłona żołądka. Kiedy ją stosować?
2. Jak działają leki osłonowe na żołądek?
3. Czy przy przyjmowaniu NLPZ należy przyjmować probiotyki?
4. Kiedy jeszcze należy stosować leki osłonowe?
5. Leki osłonowe przy lekach przeciwbólowych – najczęściej zadawane pytania

Z tego artykułu dowiesz się: 

• w jakich sytuacjach konieczne jest stosowanie leków osłonowych podczas terapii przeciwbólowej,  
• jak działają poszczególne grupy preparatów i które z nich są najbardziej skuteczne w ochronie żołądka,
• przeczytasz jakie czynniki zwiększają ryzyko działań niepożądanych przy stosowaniu NLPZ oraz kiedy i czy w ogóle warto rozważyć probiotyki podczas terapii.

Dzięki temu artykułowi zrozumiesz, jak bezpiecznie łączyć leczenie bólu z ochroną przewodu pokarmowego, jak dobierać odpowiedni lek osłonowy do rodzaju terapii oraz kiedy zgłosić się do lekarza, jeśli pojawiają się niepokojące objawy ze strony układu pokarmowego.

Leczenie bólu a osłona żołądka. Kiedy ją stosować?

Leki przeciwbólowe, szczególnie niesteroidowe leki przeciwzapalne (NLPZ), hamują produkcję prostaglandyn, czyli związków które w naturalny sposób chronią błonę śluzową żołądka. Gdy stężenie prostaglandyn maleje, śluzówka staje się bardziej podatna na działanie kwasu solnego, co zwiększa ryzyko nadżerek i owrzodzeń. Nie zawsze jednak konieczne jest stosowanie dodatkowej osłony – decyzja zależy od indywidualnych czynników ryzyka. 

Szczególną ostrożność powinny zachować: 

• osoby po 60. roku życia,  
• pacjenci z przebytą chorobą wrzodową, zakażeniem Helicobacter pylori,  
• pacjenci przyjmujący długotrwale wysokie dawki leków przeciwzapalnych.

Dodatkowe niekorzystne czynniki to palenie papierosów, nadużywanie alkoholu, przewlekły stres lub jednoczesne stosowanie kilku leków (np. NLPZ + sterydy + leki przeciwzakrzepowe). W takich przypadkach stosowanie leku osłonowego może stać się koniecznością.

Jak działają leki osłonowe na żołądek?

Leki osłonowe żołądka stanowią istotny element profilaktyki i leczenia schorzeń górnego odcinka przewodu pokarmowego, szczególnie w kontekście stosowania niesteroidowych leków przeciwzapalnych (NLPZ) oraz leków przeciwbólowych. Ich działanie opiera się zasadniczo na dwóch mechanizmach: zmniejszeniu wydzielania kwasu żołądkowego lub wzmocnieniu naturalnej bariery ochronnej błony śluzowej.

• Inhibitory pompy protonowej (IPP) takie jak omeprazol, pantoprazol czy esomeprazol, są obecnie najskuteczniejszą grupą leków osłonowych. Działają poprzez trwałe hamowanie enzymu H⁺/K⁺-ATPazy w komórkach okładzinowych żołądka, co prowadzi do silnego i długotrwałego zmniejszenia wydzielania kwasu solnego. Mają wysoką skuteczność w leczeniu choroby refluksowej przełyku oraz wrzodów żołądka i dwunastnicy. Dobry wybór jako osłona u osób stosujących długotrwałą kuracje lekami z grupy NLPZ;
• Blokery receptorów H2 (famotydyna) zmniejszają wydzielanie kwasu solnego poprzez hamowanie działania histaminy na komórki okładzinowe. Nie są zalecane jako środek osłonowy w przypadku terapii lekami przeciwbólowymi, ponieważ nie chronią skutecznie przed powstawaniem nadżerek i owrzodzeń, a jedynie łagodzą objawy, co może maskować postęp choroby;
• Preparaty osłaniające błonę śluzową stanowią grupę leków działających przede wszystkim miejscowo, poprzez ochronę błony śluzowej przed szkodliwym działaniem kwasu solnego, enzymów trawiennych oraz czynników mechanicznych. Nie zmniejszają one wydzielania kwasu, lecz wzmacniają naturalną barierę ochronną żołądka i dwunastnicy, wspomagając procesy regeneracyjne nabłonka. Stosuje się w profilaktyce i leczeniu podrażnień błony śluzowej, szczególnie u pacjentów przyjmujących niesteroidowe leki przeciwzapalne lub inne preparaty drażniące żołądek. Sukralfat w kwaśnym środowisku żołądka tworzy lepki żel, który przylega do uszkodzonych miejsc błony śluzowej. Dodatkowo sukralfat wiąże niektóre toksyny bakteryjne i sole żółciowe, zmniejszając ich drażniący wpływ. Alginiany tworzą w żołądku żelową barierę na powierzchni treści żołądkowej. Chroni ona błonę śluzową przed refluksem kwasu do przełyku, dlatego alginiany znajdują zastosowanie głównie w leczeniu choroby refluksowej przełyku i zgagi. Leki zobojętniające – węglany i wodorotlenki, takie jak węglan wapnia czy wodorotlenek glinu i magnezu, działają osłonowo poprzez neutralizację kwasu w żołądku oraz miejscowe pokrycie błony śluzowej. Są skuteczne w łagodzeniu objawów zgagi i pieczenia.

Jak wybrać odpowiedni lek osłonowy do terapii przeciwbólowej?

Wybór zależy przede wszystkim od rodzaju stosowanego leku przeciwbólowego, czasu terapii oraz oceny ryzyka działań niepożądanych. Przy regularnym stosowaniu NLPZ – zwłaszcza ketoprofenu, diklofenaku czy piroksykamu – najlepiej sprawdzają się inhibitory pompy protonowej, które najskuteczniej zmniejszają ryzyko uszkodzeń przewodu pokarmowego. 

Czy przy przyjmowaniu NLPZ należy przyjmować probiotyki?

NLPZ oddziałują nie tylko na żołądek, lecz także na jelita, mogąc zaburzać mikrobiotę, sprzyjać mikrokrwawieniom i zwiększać przepuszczalność jelitową. Probiotyki nie pełnią funkcji osłonowej w klasycznym rozumieniu, ale mogą uzupełniać terapię, zwłaszcza u osób z wrażliwym przewodem pokarmowym. 

Regularne przyjmowanie probiotyków może zmniejszać dyskomfort jelitowy, redukować ryzyko biegunek, a także wspierać odbudowę mikroflory po długotrwałej terapii przeciwbólowej lub antybiotykoterapii. Najlepiej przebadane w tym kontekście są szczepy z rodzaju Lactobacillus i Bifidobacterium. 

Kiedy jeszcze należy stosować leki osłonowe?

Leki osłonowe nie są zarezerwowane wyłącznie dla pacjentów stosujących NLPZ. Przydają się również w leczeniu refluksu, zapaleniu śluzówki żołądka, po antybiotykoterapii, a także podczas terapii sterydami lub lekami przeciwpłytkowymi. Osoby przyjmujące metforminę, preparaty żelaza lub leki mogące podrażniać śluzówkę przewodu pokarmowego również mogą odnieść korzyści z ich stosowania. Należy pamiętać, żeby informować swojego lekarza rodzinnego o lekach przepisanych przez innych specjalistów.

Leki osłonowe przy lekach przeciwbólowych – najczęściej zadawane pytania

Który NLPZ jest najłagodniejszy dla żołądka?

Najłagodniejszymi lekami z tej grupy są ibuprofen i meloksykam, choć trzeba podkreślić, że każdy NLPZ wykazuje ryzyko podrażnienia żołądka. Najbardziej obciążające są ketoprofen, diklofenak i piroksykam. Właściwości te wynikają z różnego powinowactwa do podtypów enzymu cyklooksygenazy I i II, które odpowiadają za działania niepożądane tej grupy leków. Grupą leków, które są jeszcze bezpieczniejsze dla błony śluzowej żołądka są związki należące do grupy nazywanej koksybami. Działają one preferencyjnie na cyklooksygenazę 2, dzięki czemu ryzyko uszkodzenia przewodu pokarmowego maleje.  

Jak złagodzić ból żołądka po lekach przeciwbólowych?

W pierwszej kolejności warto odstawić drażniący lek lub zmienić go na łagodniejszy, np. paracetamol. Pomocne jest również wprowadzenie IPP, lekkiej diety oraz unikanie kawy, alkoholu i ostrych potraw. Jeśli dolegliwości utrzymują się, konieczna może być diagnostyka w kierunku H. pylori. 

Jak zregenerować żołądek po lekach przeciwbólowych?

Regenerację wspiera kilkutygodniowa terapia IPP, probiotyki, zioła łagodzące (prawoślaz, rumianek) oraz dieta ograniczająca tłuszcze i produkty wysoko przetworzone. W niektórych przypadkach lekarz może zalecić badania endoskopowe.