Omeprazol, Omeprazolum - Zastosowanie, działanie, opis

Omeprazol to lek należący do grupy inhibitorów pompy protonowej, której działanie polega na hamowaniu procesu wytwarzania kwasu solnego w żołądku.

Omeprazol stosowany jest w następujących przypadkach:

• leczenie choroby wrzodowej żołądka i zapobieganie jej nawrotom;
• leczenie choroby wrzodowej dwunastnicy i zapobieganie jej nawrotom;
• leczenie choroby wrzodowej żołądka i dwunastnicy spowodowanej stosowaniem niesteroidowych leków przeciwzapalnych;
• zapobieganie chorobie wrzodowej żołądka i dwunastnicy u pacjentów, którzy stosują niesteroidowe leki przeciwzapalne;
• eradykacja (usunięcie drobnoustroju z organizmu) zakażenia Helicobacter pylorii u pacjentów z chorobą wrzodową żołądka i dwunastnicy (leczenie skojarzone z odpowiednimi antybiotykami);
• leczenie refluksowego zapalenia przełyku;
• leczenie zespołu Zollingera-Ellisona (wydziela się nadmierna ilość gastryny, która stymuluje produkcję kwasu solnego w żołądku);
• objawowe leczenie zgagi i zarzucania kwaśnej treści żołądka w chorobie refluksowej przełyku.

Omeprazol stosuje się doustnie i w postaci wlewu do infuzji.

Podanie doustne:

W zależności od jednostki chorobowej, masy ciała i chorób towarzyszących, omeprazol zazwyczaj podaje się od 10 mg (dawki profilaktyczne) do 40 mg, 1 raz na dobę, rano, najlepiej na czczo.

U pacjentów z zespołem Zollingera-Elisona konieczne może być podanie dawek wyższych niż standardowe. 

Omeprazol nie jest stosowany u dzieci poniżej 1 roku życia.

Podanie dożylne:

Jeśli terapia doustna jest niewystarczająca zaleca się podanie omeprazolu w postaci infuzji dożylnej, 1 raz na dobę, w dawce do 40 mg.

Przeciwwskazaniem do stosowania jest uczulenie na omeprazol lub inne inhibitory pompy protonowej (pantoprazol, lansoprazol, rabeprazol, esomeprazol).

Nie zaleca się jednoczesnego podawania omeprazolu z atazawirem ze względu na znaczący spadek przyswajalności atazawiru.

Pacjenci z czynnikami ryzyka sprzyjającymi zmniejszeniu wchłaniania witaminy B₁₂ (np. na diecie wegetariańskiej, z zespołem złego wchłaniania lub zarażeni tasiemcem bruzdogłowym szerokim) lub ze zmniejszonymi rezerwami ustrojowymi powinni wykazać szczególną ostrożność gdyż omeprazol może zmniejszać wchłanianie witaminy B₁₂. Przyczyną tego procesu jest hipo- lub achlorhydria czyli bardzo niewielka ilość lub całkowity brak kwasu solnego w soku żołądkowym. 

U pacjentów, u których omeprazol jest podawany przez co najmniej 3 miesiące może wystąpić hipomagnezemia (zbyt niski poziom magnezu) objawiająca się zmęczeniem, tężyczką, majaczeniem, drgawkami, zawrotami głowy oraz arytmią komorową. Poprawa następuje po uzupełnieniu niedoborów magnezu i zaprzestaniu kuracji omeprazolem.

Omeprazol stosowany w wysokich dawkach może zwiększać ryzyko złamań kości biodrowej, nadgarstka i kręgosłupa. W związku z tym pacjenci z ryzykiem osteoporozy powinni przyjmować odpowiednią dawkę witaminy D i wapnia. 

Pacjenci planujący badania w kierunku guzów neuroendokrynnych powinni przerwać leczenie omeprazolem co najmniej 5 dni przed pomiarem CgA (chromograniny A) gdyż omeprazol może zakłócać ten wynik.

Stosowanie omeprazolu może nieznacznie zwiększać ryzyko zakażenia bakteriami przewodu pokarmowego tj. Salmonella i Campylobacter.

Omeprazol może łagodzić objawy i opóźnić rozpoznanie zmian nowotworowych. W przypadku wystąpienia objawów takich jak niezamierzona utrata masy ciała, nawracające lub krwiste wymioty, utrudnione połykanie, smoliste stolce, podejrzenie owrzodzenia żołądka należy podjąć stosowną diagnostykę.

Stosowanie omeprazolu jest związanie z ryzykiem wystąpienia podostrej postaci skórnej tocznia rumieniowatego (SCLE). Jeśli u pacjenta wystąpią zmiany skórne w miejscach narażonych na światło z jednoczesnym bólem stawów należy rozważyć zaprzestanie leczenia omeprazolem.

Przeciwwskazane jest jednoczesne stosowanie omeprazolu i nelfinawiru ze względu na istotne osłabienie działania przeciwwirusowego nelfinawiru. Leczenie może być całkowicie nieskuteczne. Aktywność nelfinawiru spada o około 40% a jego czynnego farmakologicznie metabolitu nawet o 75-90%.

Omeprazolu nie powinno się łączyć również z astemizolem ze względu na wzrost stężenia astemizolu i niebezpieczeństwo wystąpienia działania kardiotoksycznego.

Jednoczesne podawanie omeprazolu i raltegrawiru może spowodować nawet trzykrotny wzrost stężenia raltegrawiru. Nie zaleca się podawania tych leków jednocześnie lub należy odpowiednio zmienić dawkę raltegrawiru.

Znaczne osłabienie działania przeciwwirusowego atazanawiru.

Substancja czynna:	Grupa farmakoterapeutyczna:
Atazanawir (Atazanavir)	inne substancje przeciwwirusowe działające bezpośrednio na wirusy

Może wystąpić podwyższenie stężenia digoksyny we krwi oraz nasilenia działań niepożądanych.

Substancja czynna:	Grupa farmakoterapeutyczna:
Digoksyna (Digoxin)	glikozydy nasercowe
Metylodigoksyna (Metildigoxin)	glikozydy nasercowe

Zwiększone ryzyko zakrzepicy żylnej i zatorów spowodowane osłabieniem działania przeciwzakrzepowego klopidogrelu.

Substancja czynna:	Grupa farmakoterapeutyczna:
Klopidogrel (Clopidogrel)	leki przeciwzakrzepowe - inhibitory agregacji płytek

Omeprazol obniża wchłanianie ketokonazolu, itrakonazolu, pozakonazolu i erlotynibu co powoduje obniżenie skuteczności klinicznej tych leków.

Substancja czynna:	Grupa farmakoterapeutyczna:
Erlotynib (Erlotinib)	inhibitory kinazy białkowej
Itrakonazol (Itraconazole)	przeciwgrzybicze pochodne triazolu
Ketokonazol (Ketoconazole)	przeciwgrzybicze pochodne imidazolu
Pozakonazol (Posaconazole)	przeciwgrzybicze pochodne triazolu

Nasilenie działania diazepamu. Pacjent może odczuwać nadmierną senność, zawroty głowy, trudności z koncentracją, myśleniem i oceną sytuacji.

Substancja czynna:	Grupa farmakoterapeutyczna:
Diazepam (Diazepam)	BZD - benzodiazepiny

Nasilenie działania fenytoiny i wzrost ryzyka wystąpienia działań niepożądanych takich jak: stany splątania, delirium, psychoza.

Substancja czynna:	Grupa farmakoterapeutyczna:
Fenytoina (Phenytoin)	leki przeciwpadaczkowe - blokujące kanały sodowe i stabilizujące błony neuronów

Wzrost stężenia sakwinawiru i rytonawiru w osoczu o około 70%. Zaleca się prowadzenie terapii monitorowanej.

Substancja czynna:	Grupa farmakoterapeutyczna:
Rytonawir (Ritonavir)	inhibitory proteazy HIV
Sakwinawir (Saquinavir)	przeciwwirusowe nukleozydy i nukleotydy

Możliwy wzrost stężenia takrolimusu we krwi i nasilenie jego działań niepożądanych takich jak nadciśnienie, niewydolność nerek, hiperglikemia. Należy monitorować stężenie leku we krwi.

Substancja czynna:	Grupa farmakoterapeutyczna:
Takrolimus (Tacrolimus)	inhibitory kalcyneuryny

Wzrost stężenia methotreksatu we krwi i jego działania toksycznego.

Substancja czynna:	Grupa farmakoterapeutyczna:
Metotreksat (Methotrexate)	antymetaboilty kwasu foliowego (inhibitory reduktazy kwasu dihydrofoliowego)

Obniżenie stężenia gefitynibu, rylpiwyryny, panatynibu, indynawiru i pazopanibu a tym samym obniżenie ich działania.

Substancja czynna:	Grupa farmakoterapeutyczna:
Gefitynib (Gefitinib)	inhibitory kinazy białkowej
Indynawir (Indinavir)	inhibitory proteazy HIV
Pazopanib (Pazopanib)	inhibitory kinazy białkowej
Ponatynib (Ponatinib)	inhibitory kinazy białkowej
Rylpiwiryna (Rilpivirine)	nienukleozydowe inhibitory odwrotnej transkryptazy

Wzrost stężenia citalopramu i escitalopramu we krwi, a tym samym wzrost ryzyka zaburzeń rytmu serca.

Substancja czynna:	Grupa farmakoterapeutyczna:
Citalopram (Citalopram)	SSRI - selektywne inhibitory wychwytu zwrotnego serotoniny
Escitalopram (Escitalopram)	SSRI - selektywne inhibitory wychwytu zwrotnego serotoniny

Możliwy nawet 3-krotny wzrost stężenia raltegrawiru.

Substancja czynna:	Grupa farmakoterapeutyczna:
Raltegrawir (Raltegravir)	inne substancje przeciwwirusowe działające bezpośrednio na wirusy

Możliwy wzrost szybkości eliminacji riluzolu z organizmu.

Substancja czynna:	Grupa farmakoterapeutyczna:
Riluzol (Riluzole)	inne substancje działające na układ nerwowy

Możliwy wzrost stężenia przeciwzakrzepowego.

Substancja czynna:	Grupa farmakoterapeutyczna:
Acenokumarol (Acenocoumarol)	leki przeciwzakrzepowe - antagoniści witaminy K

Możliwe obniżenie stężenia fosamprenawiru i jego skuteczności. Istnieje ryzyko powstania oporności na fosamprenawir.

Substancja czynna:	Grupa farmakoterapeutyczna:
Fosamprenawir (Fosamprenavir)	inhibitory proteazy HIV

Możliwe obniżenie stężenia cyklosporyny we krwi. Zaleca się prowadzić terapię monitorowaną stężeniem. Ryzyko wystąpienia hipomagnezemii (zbyt niski poziom magnezu we krwi).

Substancja czynna:	Grupa farmakoterapeutyczna:
Cyklosporyna (Cyclosporine)	inhibitory kalcyneuryny

Możliwe obniżenie stężenia nalmefenu we krwi.

Substancja czynna:	Grupa farmakoterapeutyczna:
Nalmefen (Nalmefene)	substancje stosowane w leczeniu alkoholizmu

Możliwe opóźnienie i osłabienie działania cyklofosfamidu i ifosfamidu.

Substancja czynna:	Grupa farmakoterapeutyczna:
Cyklofosfamid (Cyclophosphamide)	cytostatyki alkilujące
Ifosfamid (Ifosfamide)	cytostatyki alkilujące

Możliwe osłabienie działania anagrelidu.

Substancja czynna:	Grupa farmakoterapeutyczna:
Anagrelid (Anagrelide)	inne leki przeciwnowotworowe

Zmniejszenie biodostępności sonidegibu.

Substancja czynna:	Grupa farmakoterapeutyczna:
Sonidegib (Sonidegib)	inne leki przeciwnowotworowe

Możliwe zmniejszenie stężenia we krwi i skuteczności działania bosutinibu.

Substancja czynna:	Grupa farmakoterapeutyczna:
Bosutinib (Bosutinib)	inhibitory kinazy białkowej

Zwiększone ryzyko rabdiomiolizy (rozpad mięśni - zespół objawów spowodowanych uszkodzeniem mięśni poprzecznie prążkowanych).

Substancja czynna:	Grupa farmakoterapeutyczna:
Simwastatyna (Simvastatin)	statyny - inhibitory reduktazy HMG-CoA

Możliwy wzrost stężenia atorwastatyny we krwi i nasilenie jej objawów niepożądanych.

Substancja czynna:	Grupa farmakoterapeutyczna:
Atorwastatyna (Atorvastatin)	statyny - inhibitory reduktazy HMG-CoA

Możliwy wzrost stężenia cynakalcetu we krwi. Zaleca się monitorowanie stężenia wapnia we krwi i modyfikację dawki.

Substancja czynna:	Grupa farmakoterapeutyczna:
Cynakalcet (Cinacalcet)	inne leki przeciwprzytarczycowe

Możliwy wzrost stężenia donepezilu, etopoksydu i feksofenardyny we krwi i nasilenie objawów niepożądanych.

Substancja czynna:	Grupa farmakoterapeutyczna:
Donepezil (Donepezil)	inhibitory AChE - inhibitory acetylocholinoesterazy
Etopozyd (Etoposide)	inne cytostatyki pochodzenia naturalnego
Feksofenadyna (Fexofenadine)	antagoniści receptorów histaminowych H1 bez działania ośrodkowego

Wzrost działania hipotensyjnego. Nasilenie działań niepożądanych felodypiny.

Substancja czynna:	Grupa farmakoterapeutyczna:
Felodypina (Felodipine)	leki blokujące kanały wapniowe - działające na naczynia krwionośne

Możliwy wzrost stężenia i nasilenie działania dutasterydu.

Substancja czynna:	Grupa farmakoterapeutyczna:
Dutasteryd (Dutasteride)	substancje hamujące aktywność reduktazy testosteronu

Możliwy wzrost stężenia omeprazolu we krwi i nasilenie jego działań niepożądanych.

Substancja czynna:	Grupa farmakoterapeutyczna:
Eliglustat (Eliglustat)	VARIA / INNE

Możliwy wzrost stężenia pirfenidonu i sertindolu we krwi i nasilenie objawów niepożądanych.

Substancja czynna:	Grupa farmakoterapeutyczna:
Pirfenidon (Pirfenidone)	inne leki immunosupresyjne
Sertindol (Sertindole)	neuroleptyki atypowe

Możliwy wzrost stężenia tofacynibu we krwi i nasilenie jego objawów niepożądanych takich jak limfopenia (liczba limfocytów we krwi obwodowej poniżej 1000/μl), neutropenia (liczba granulocytów obojętnochłonnych poniżej 1500/μl), anemia (niedokrwistość,zbyt mała ilość krwinek czerwonych), hiperlipidemia (podwyższone frakcje cholesterolu i tróglicerydów we krwi).

Substancja czynna:	Grupa farmakoterapeutyczna:
Tofacytynib (Tofacitinib)	selektywne leki immunosupresyjne

Możliwy wzrost stężenia dapsonu we krwi. Nasilenie działania terapeutycznego i toksycznego.

Substancja czynna:	Grupa farmakoterapeutyczna:
Dapson (Dapsone)	inne leki przeciwbakteryjne

Możliwy wzrost stężenia we krwi i nasilenie działania diltiazemu i ambrisentanu.

Substancja czynna:	Grupa farmakoterapeutyczna:
Ambrisentan (Ambrisentan)	antagoniści receptora endoteliny ETA
Diltiazem (Diltiazem)	leki blokujące kanały wapniowe - działające na mięsień sercowy

Możliwy wzrost stężenia we krwi i nasilenie działania klomipraminy.

Substancja czynna:	Grupa farmakoterapeutyczna:
Klomipramina (Clomipramine)	TLPD - trójpierścieniowe leki przeciwdepresyjne

Hamowanie metabolizmu wątrobowego lorazepamu i wskutek tego nasilenie jego działania.

Substancja czynna:	Grupa farmakoterapeutyczna:
Lorazepam (Lorazepam)	BZD - benzodiazepiny

Nasilenie działania dakarbazyny. Możliwy wzrost jej działań niepożądanych takich jak nudności, wymioty, supresja szpiku.

Substancja czynna:	Grupa farmakoterapeutyczna:
Dakarbazyna (Dacarbazine)	cytostatyki alkilujące

Nasilenie i przedłużenie działania depresyjnego na ośrodkowy układ nerwowy, które jest wynikiem hamowania metabolizmu w wątrobie.

Substancja czynna:	Grupa farmakoterapeutyczna:
Alprazolam (Alprazolam)	BZD - benzodiazepiny

Obniżenie stężenia bendamustyny we krwi.

Substancja czynna:	Grupa farmakoterapeutyczna:
Bendamustyna (Bendamustine)	cytostatyki alkilujące

Obniżenie stężenia i osłabienie działania klozapiny.

Substancja czynna:	Grupa farmakoterapeutyczna:
Klozapina (Clozapine)	neuroleptyki atypowe

Obniżenie stężenia we krwi i osłabienie działania teofiliny. W przypadku preparatów o przedłużonym działaniu przyśpieszone wchłanianie teofiliny może spowodować nasilenie jej działania.

Substancja czynna:	Grupa farmakoterapeutyczna:
Teofilina (Theophylline)	metyloksantyny - blokery adenozyny i fosfodiesterazy

Możliwe podwyższenie stężenia isradypiny we krwi (wskutek zahamowania metabolizmu). Mogą wystąpić obrzęki obwodowe.

Substancja czynna:	Grupa farmakoterapeutyczna:
Isradypina (Isradypine)	leki blokujące kanały wapniowe - działające na naczynia krwionośne

Wzrost stężenia we krwi i nasilenie działania hipoglikemicznego (obniżające poziom cukru we krwi)

Substancja czynna:	Grupa farmakoterapeutyczna:
Gliklazyd (Gliclazide)	doustne leki przeciwcukrzycowe - pochodne sulfonylomocznika

Wzrost stężenia i nasilenie działania cilostazolu.

Substancja czynna:	Grupa farmakoterapeutyczna:
Cilostazol (Cilostazol)	leki przeciwzakrzepowe - inhibitory agregacji płytek

Wzrost stężenia zarówno worykonazolu jak i omeprazolu we krwi. Nasilenie działania terapeutycznego ale również działań niepożądanych obydwu leków.

Substancja czynna:	Grupa farmakoterapeutyczna:
Worykonazol (Voriconazole)	przeciwgrzybicze pochodne triazolu

Może nastąpić nawet pięciokrotny wzrost stężenia omeprazolu we krwi. Nasilenie działań niepożądanych omeprazolu. Zaleca się monitorowanie objawów toksycznych.

Substancja czynna:	Grupa farmakoterapeutyczna:
Fluwoksamina (Fluvoxamine)	SSRI - selektywne inhibitory wychwytu zwrotnego serotoniny

Wzrost stężenia ospemifenu.

Substancja czynna:	Grupa farmakoterapeutyczna:
Ospemifen (Ospemifene)	SERM - selektywne modulatory receptora estrogenowego

Nasilenie działania karbamazepiny.

Substancja czynna:	Grupa farmakoterapeutyczna:
Karbamazepina (Carbamazepine)	leki przeciwpadaczkowe - blokujące kanały sodowe

Wzrost stężenia zarówno omeprazolu jak i moklobemidu. Nasilenie działań niepożądanych obydwu leków. Możliwość wystąpienia zespołu serotoninowego, (zbyt duża ilość serotoniny w mózgu; objawia się m.in. omami, pobudzeniem, zaburzonym funkcjonowaniem układu nerwowo-mięśniowego).

Substancja czynna:	Grupa farmakoterapeutyczna:
Moklobemid (Moclobemide)	IMAO - inhibitory monoaminooksydazy

Osłabienie działania wismodegibu z powodu zmniejszonego wchłaniania.

Substancja czynna:	Grupa farmakoterapeutyczna:
Wismodegib (Vismodegib)	inne leki przeciwnowotworowe

Zmniejszenie wchłaniania ampicyliny, cerytynibu, dabrafenibu, furazydyny, metylofenidatu i riociguatu a tym samym osłabienie ich działania.

Substancja czynna:	Grupa farmakoterapeutyczna:
Ampicylina (Ampicillin)	penicyliny wrażliwe na beta-laktamazę
Cerytynib (Ceritinib)	inhibitory kinazy białkowej
Dabrafenib (Dabrafenib)	inhibitory kinazy białkowej
Furagina (Furazydyna) (Furagin (furazidin))	przeciwbakteryjne pochodne nitrofuranu
Metylofenidat (Methylphenidate)	NDRI - inhibitory wychwytu zwrotnego noradrenaliny i dopaminy
Riociguat (Riociguat)	inne leki przeciwnadciśnieniowe

Ryzyko wystąpienia hipomagnezemii (zbyt niski poziom magnezu we krwi).

Substancja czynna:	Grupa farmakoterapeutyczna:
Gentamycyna (Gentamicin)	aminoglikozydy

Niewielkie (ok.10%) nasilenie działania przeciwzakrzepowego warfaryny. Zaleca się monitorowanie INR ze względu na możliwość wystąpienia krwotoku.

Substancja czynna:	Grupa farmakoterapeutyczna:
Warfaryna (Warfarin)	leki przeciwzakrzepowe - antagoniści witaminy K

Omeprazol należy zażywać na czczo lub godzinę przed jedzeniem.

Omeprazol nie wpływa na zdolność prowadzenia pojazdów i obsługiwania maszyn.

Jeśli po jego podaniu wystąpiłyby objawy takie jak zawroty głowy lub zaburzenia widzenia pacjent nie powinien prowadzić pojazdów i obsługiwać maszyn.

Preparaty ziołowe zawierające w swoim składzie wyciąg z dziurawca lub z miłorzębu japońskiego mogą obniżać stężenie omeprazolu we krwi.

Omeprazol może być stosowany w czasie ciąży, gdyż nie wykazuje niekorzystnego działania na przebieg ciąży, płód i noworodka.

Omeprazol przenika do mleka kobiety karmiącej piersią jednak jego wpływ na dziecko jest mało prawdopodobny.

U ciężko chorych pacjentów leczonych wysokimi dawkami omeprazolu odnotowano pojedyncze przypadki nieodwracalnego upośledzenia wzroku.

Do objawów przedawkowania omeprazolu zaliczamy: bóle brzucha, nudności, wymioty, biegunkę, zawroty i bóle głowy.

Są to objawy przemijające.

Omeprazol w sposób odwracalny hamuje wydzielanie soku żołądkowego.

Mechanizm działania polega na hamowaniu enzymu ATPazy zależnej od jonu potasowego i wodorowego (H⁺/K⁺ATPaza), który obecny jest w komórkach okładzinowych żołądka i jest niezbędny do produkcji kwasu solnego (transportuje jony H⁺ do światła żołądka). Efektem jest zmniejszenie wydzielania kwasu żołądkowego i podwyższenie pH w żołądku.

Omeprazol podany doustnie wchłania się szybko, maksymalne stężenie w krwi osiąga po 1 - 2 godzinach od podania. Wchłania się w jelicie cienkim w czasie 3 - 6 godzin.

Biodostępność omeprazolu po jednorazowym podaniu doustnym wynosi ok. 40%, a przy podaniu wielokrotnym zwiększa się do 60%.

Omeprazol wiąże się z białkami osocza w około 97%.

Za metabolizm omeprazolu w 100% odpowiedzialny jest układ cytochromu P450 (CYP). Główny metabolit, hydroksyomeprazol, powstaje za pośrednictwem izoenzymu CYP2C19, a pozostała część, sulfon omeprazolu, za pośrednictwem izoenzymu CYP3A4. Omeprazol ma wysokie powinowactwo do CYP2C19 i z tego wynikają interakcje metaboliczne z innymi substancjami również będącymi substratami dla tego cytochromu (hamowanie kompetencyjne). Powinowactwo do CYP3A4 jest słabe - omeprazol nie powinien wpływać na metabolizm leków będących substratami dla tego izoenzymu.

Około 80% podanej dawki doustnej jest wydalane w postaci metabolitów z moczem, a pozostała część w kale z żółcią. Okres półtrwania wynosi zwykle poniżej jednej godziny.