Ketoprofen, Ketoprofenum - Zastosowanie, działanie, opis

Ketoprofen należy do Niesteroidowych Leków Przeciwzapalnych (NLPZ). Jest to pochodna kwasu propionowego, która wykazuje działanie przeciwzapalne, przeciwbólowe i przeciwgorączkowe. Występuje w wielu postaciach: tabletkach, kapsułkach, żelach do stosowania miejscowego, czopkach oraz płynie do stosowania na skórę.

Wskazania do stosowania Ketoprofenu:

• leczenie objawowe chorób reumatycznych (m.in. RZS);
• zapalenia kości i stawów, w tym pourazowe;
• przy zmianach zwyrodnieniowych stawów, które przebiegają z dużym nasileniem bólu, uniemożliwiającym normalne życie choremu;
• stany zapalne pozastawowe, w tym zapalenia pochewek ścięgnistych i zespole bolesnego barku;
• krótkotrwałe leczenie objawowe bólu i zapalenia o słabym lub umiarkowanym nasileniu, które przebiega z gorączką lub bez niej, w tym również bóle miesiączkowe;
• bóle pooperacyjne.

Maksymalna dawka dobowa ketoprofenu w podaniu doustnym to 200 mg, natomiast w postaciach o przedłużonym uwalnianiu to 150 mg, maksymalnie 200 mg na dobę.

Maksymalna dawka ketoprofenu w podaniu doodbytniczym to 200 mg na dobę.

Ketoprofen w podaniu domięśniowym może być stosowany maksymalnie w dawce 200 mg na dobę.

W miejscowym podaniu ketoprofenu niewielką ilość żelu stosować do 3 razy lub do 6 dawek leku natryskiwanego na powierzchnię skóry, aby maksymalna dawka leku nie przekroczyła 200 mg na dobę. Po każdym użyciu należy dokładnie umyć ręce (chyba, że to dłonie są leczone).

Leku nie wolno stosować u dzieci poniżej 15 roku życia. Przy stosowaniu doustnym ketoprofenu, lek należy przyjmować podczas posiłków, popijając szklanką wody. Aby zmniejszyć ryzyko niekorzystnego wpływu leku na przewód pokarmowy, często zalecane jest równoczesne stosowanie leków zobojętniających kwas solny w żołądku.

Stosowanie Ketoprofenu jest przeciwwskazane:

• u osób, u których wystąpiły reakcje nadwrażliwości, m.in. skurcz oskrzeli, zapalenie błony śluzowej nosa, napady astmy oskrzelowej, pokrzywka, bądź jakiekolwiek inne rodzaje reakcji alergicznych, które wystąpiły po podaniu ketoprofenu, salicylanów lub innych niesteroidowych leków przeciwzapalnych (NLPZ);
• ciężka niewydolność serca;
• ciężka niewydolność nerek;
• ciężka niewydolność wątroby;
• czynna bądź nawracająca choroba wrzodowa żołądka, dwunastnicy, krwawienia z przewodu pokarmowego, owrzodzenia lub perforacje przewodu pokarmowego w wywiadzie;
• reakcja nadwrażliwości na światło po podaniu doustnym lub miejscowym;
• krwawienia z naczyń mózgowych, bądź skłonności do krwawień;
• skaza krwotoczna;
• przy podaniu domięśniowym przeciwwskazane jest u pacjentów z zaburzeniem hemostazy i przyjmujących leki przeciwzakrzepowe;
• przy podaniu doodbytniczym nie wolno stosować u pacjentów, u których występują krwawienia z odbytu bądź zapalenia odbytu.

Przy stosowaniu ketoprofenu powinno się zachować szczególne środki ostrożności, najlepiej jest przyjmować go w jak najmniejszej dawce, przez jak najkrótszy okres czasu, który konieczny jest do łagodzenia objawów. Pozwala to na maksymalne zmniejszenie ryzyka wystąpienia działań niepożądanych, gdyż stosowanie wysokich dawek ketoprofenu znacznie zwiększa ryzyko jego toksycznego wpływu na przewód pokarmowy.

Podczas stosowania ketoprofenu, zwiększa się przede wszystkim ryzyko owrzodzenia, krwawienia lub perforacji w obrębie przewodu pokarmowego, zwłaszcza u pacjentów, którzy wcześniej przebyli chorobę wrzodową żołądka lub dwunastnicy, a także u pacjentów w podeszłym wieku, gdzie leczenie powinno rozpocząć się od najmniejszej dawki. U tych pacjentów, a także u pacjentów leczonych jednocześnie np. kwasem acetylosalicylowym, powinno podawać się leki o działaniu ochronnym na błonę śluzową żołądka, np. inhibitory pompy protonowej. Pacjenci (głównie w podeszłym wieku, i z wcześniejszymi incydentami ze strony przewodu pokarmowego), powinni bezzwłocznie zgłaszać do lekarzy wszelkie nietypowe objawy ze strony przewodu pokarmowego.

Zalecana jest szczególna ostrożność u pacjentów, u których stosuje się jednocześnie leki, które mogą powodować zwiększone ryzyko wystąpienia owrzodzeń, bądź krwawień z przewodu pokarmowego. Do tych leków zaliczyć możemy doustnie przyjmowane kortykosteroidy, leki przeciwzakrzepowe (np. warfaryna), leki przeciwdepresyjne (wpływające na poziom serotoniny), a także leki przeciwpłytkowe (np. kwas acetylosalicylowy).

Należy także unikać jednoczesnego stosowania ketoprofenu wraz z innymi NLPZ-ami, a szczególnie z selektywnymi inhibitorami cyklooksygenazy-2.

Szczególnie ostrożnie należy stosować ketoprofen u pacjentów z istniejącymi chorobami przewodu pokarmowego, tj. wrzodziejące zapalenie jelita, bądź choroba Leśniowskiego-Crohna, gdyż może dojść do zaostrzenia objawów choroby.

Przy stosowaniu ketoprofenu, (zwłaszcza u pacjentów przyjmujących leki moczopędne oraz z marskością, nerczycą, niewydolnością nerek, a także u osób starszych) należy kontrolować czynność nerek oraz ilość wydalanego moczu, szczególnie na początku leczenia. U pacjentów z nadciśnieniem tętniczym lub lekką bądź umiarkowaną zastoinową niewydolnością serca, może dojść do zatrzymania płynów w organizmie i obrzęków.

Ketoprofen ze względu na swoje działanie może maskować objawy rozwijającego się w organizmie zakażenia, np. gorączkę.

Pacjenci, u których wystąpiły choroby wątroby, bądź mają nieprawidłowe wyniki czynności wątroby, powinno się okresowo kontrolować aktywność aminotransferaz, zwłaszcza przy długotrwałym leczeniu. Opisywano również przypadki wystąpienia żółtaczki i zapalenia wątroby podczas terapii ketoprofenem.

Szczególną ostrożność należy zachować podczas stosowania ketoprofenu u pacjentów, u których stwierdzono astmę oskrzelową wraz z przewlekłym zapaleniem błony śluzowej nosa, przewlekłym zapaleniem zatok i polipami nosa. U tych pacjentów może dojść do napadu astmy i skurczu oskrzeli, a także reakcji alergicznych, zwłaszcza u osób, które uczulone są na kwas acetylosalicylowy.

Szczególne środki ostrożności należy stosować u pacjentów z niekontrolowanym nadciśnieniem tętniczym, zastoinową niewydolnością serca, chorobą niedokrwienną serca, chorobą tętnic obwodowych lub chorobą naczyń mózgowych, a także w momencie leczenia długotrwałego, u pacjentów, którzy mają wysokie ryzyko chorób układu krążenia (np. przy hiperlipidemii, cukrzycy, u palaczy).

Zachowanie ostrożności wskazane jest także u pacjentów z zaburzeniami hemostazy, hemofilią, chorobą von Willebranda, ciężką trombocytopenią, a także u osób przyjmujących leki przeciwzakrzepowe (heparyny drobnocząsteczkowe, pochodne kumaryny).

U pacjentów z cukrzycą, bądź przyjmujących leki oszczędzające potas, może się nasilić hiperkaliemia, dlatego konieczne jest kontrolowanie stężenie potasu.

Ketoprofen nie powinien być stosowany u osób z chorobą alkoholową.

Przy wystąpieniu jakichkolwiek zaburzeń wzroku, trzeba bezwzględnie zaprzestać stosowania ketoprofenu.

Przed dużymi zabiegami chirurgicznymi konieczne jest odstawienie leczenia ketoprofenem.

Przy stosowaniu ketoprofenu na skórę, należy podczas leczenia, jak i do dwóch tygodni po zakończonym leczeniu, chronić te obszary skóry przed działaniem promieni słonecznych. Ochrona skóry zmniejsza ryzyko pojawienia się skórnych reakcji nadwrażliwości na promienie słoneczne.

Nie powinno się pić alkoholu podczas terapii ketoprofenem. Alkohol może zwiększyć ryzyko krwawień z przewodu pokarmowego powodowanych przez ketoprofen.

Ketoprofen, jak i inne leki należące do grupy NLPZ, mogą wpływać na ośrodkowy układ nerwowy, powodując senność, zawroty głowy, zaburzenia widzenia i drgawki. W razie wystąpienia podobnych objawów nie należy prowadzić pojazdów, ani obsługiwać maszyn wymagających zwiększonej koncentracji.

Ketoprofen bardzo często zwiększa wyniki testów czynności wątroby do granicznych wartości.

Lek może powodować reakcje nadwrażliwości na światło. W okolicach ciała eksponowanych na promieniowanie słoneczne pojawiają się zmiany skórne w postaci grudek rumieniowatych i obrzękowych z towarzyszącym świądem. Działanie fotouczulające może pojawić się podczas stosowania ketoprofenu zarówno w postaci doustnej jak i miejscowej.

Hamowanie syntezy prostaglandyn może mieć szkodliwy wpływ na przebieg ciąży oraz rozwój płodu. Z dotychczas przeprowadzonych badań wynika, że stosowanie inhibitorów syntezy prostaglandyn we wczesnym okresie ciąży może zwiększyć ryzyko poronienia, a także rozwoju wad wrodzonych serca, jak również wytrzewienia jelit. Zauważono również, że ryzyko to zwiększa się wraz ze wzrostem dawki oraz czasu stosowania. Nie zaleca się stosowania ketoprofenu w I i II trymestrze ciąży, chyba, że jest to bezwzględnie konieczne. Jeżeli natomiast lek ten podawany jest u kobiet starających się zajść w ciążę, jak i będących w I i II trymestrze ciąży, ketoprofen powinien być podawany w jak najmniejszej dawce i w jak najkrótszym czasie. 

Wszystkie inhibitory syntezy prostaglandyn, które podawane są w III trymestrze ciąży mogą powodować bardzo toksyczne działanie u płodu na układ oddechowy i układ krążenia. Może dojść do przedwczesnego zamknięcia się przewodu tętniczego, co w konsekwencji może doprowadzić do nadciśnienia płucnego. Ketoprofen powodować może również zaburzenia czynności nerek, aż do ich niewydolności wraz z małowodziem. Natomiast przyjmowany pod koniec ciąży może spowodować wydłużenie czasu krwawienia (nawet po zastosowaniu niewielkich dawek leku), a także zahamowania skurczów macicy, przez co może dojść do opóźnienia bądź wydłużenia porodu.

Nie ma dostępnych danych, dotyczących przenikania ketoprofenu do mleka kobiecego, dlatego też nie zaleca się jego stosowania w okresie karmienia piersią - istnieją bezpieczniejsze substancje o działaniu przeciwbólowym.

Stosowanie ketoprofenu u kobiet może mieć wpływ na płodność, dlatego nie należy go podawać u kobiet planujących ciążę. Kobiety, które moją trudności z zajściem w ciążę, a także są w trakcie badań w kierunku niepłodności, powinny rozważyć odstawienie ketoprofenu.

Jak wynika z dotychczasowo przeprowadzonych badań i danych epidemiologicznych, przyjmowanie niektórych NLPZ może wiązać się ze zwiększonym ryzykiem zatorów tętnic, a co za tym idzie zwiększone jest ryzyko zawałów serca czy udarów.

W przypadku podawania miejscowego opisywane były reakcje anafilaktyczne. Niekiedy nawet jednorazowe podanie ketoprofenu może doprowadzić do nadwrażliwości na światło, opisywano również przypadki toksycznego, martwiczego oddzielania się naskórka.

W większości opisanych przypadków przedawkowanie ma przebieg łagodny i może wystąpić m. in. letarg, nudności, wymioty, bądź też bóle w nadbrzuszu.

Ketoprofen hamuje nieselektywnie cyklooksygenazę 1 i 2. Cyklooksygenaza 1 (COX-1) tzw. konstytutywna jest odpowiedzialna za syntezę prostaglandyn o znaczeniu fizjologicznym, natomiast cyklooksygenaza 2 (COX-2) tzw. indukowalna odpowiada za syntezę prostaglandyn prozapalnych charakterystycznych dla stanów zapalnych. Ketoprofen hamuje również aktywność lipooksygenazy i syntezę leukotrienów. Mechanizm działania przeciwgorączkowego ketoprofenu nie jest znany, ale prawdopodobnie jest on związany z hamowaniem syntezy prostaglandyn w podwzgórzu.  

Ketoprofen dobrze wchłania się z przewodu pokarmowego. Po podaniu doustnym dostępność wynosi 90% i nie zmienia się ona podczas przyjmowania leku z posiłkiem. Maksymalne stężenie w osoczu osiągane jest po 1-2 h od podania leku w postaci tabletki o standardowym uwalnianiu, a w przypadku postaci o przedłużonym uwalnianiu po 3-7 h.  Z kolei biodostępność ketoprofenu podanego dożylnie wynosi 90%, a podanego domięśniowo lub doodbytniczo ponad 70%. Stężenie maksymalne osiągane jest po 45-60 minutach w przypadku podania domięśniowego i 20-30 minutach po podaniu domięśniowym. Biodostępność ketoprofenu podanego miejscowo w postaci żelu wynosi ok. 5%.

Ketoprofen dostępny jest również w połączeniach z aminokwasem lizyną. Sól ta jest lepiej rozpuszczalna, co powoduje, że lek lepiej i szybciej wchłania się z przewodu pokarmowego, a jego stężenie jest dwukrotnie wyższe po 15 min od podania preparatu w porównaniu do standardowej postaci ketoprofenu po 1h od podania.

Ketoprofen w 99% wiąże się z białkami, głównie albuminami. Wolno przenika do płynu maziowego i przestrzeni stawowych: torebki stawowej, maziówki i tkanek ścięgnistych, ale również jest z tych obszarów wolno usuwany. Stężenie maksymalne w płynie maziowym jest osiągane po ok. 2 h od uzyskania maksymalnego stężenia w osoczu. Ponadto ketoprofen przenika przez łożysko, a także przez barierę krew-mózg.

Ketoprofen jest metabolizowany w wątrobie, gdzie jest sprzęgany w kwasem glukuronowym.

Ketoprofen w ok. 80% wydalany jest wraz z moczem, głównie w postaci glukuronidu ketoprofenu (ok. 90%). Ok. 10% leku wydalane jest wraz z kałem. Ketoprofen nie ulega kumulacji w organizmie, a jego okres półtrwania wynosi ok. 2 h. U pacjentów z niewydolnością nerek lek wydalany jest wolniej, a okres półtrwania wydłuża się do ok. 3h. U osób z ciężką niewydolnością nerek należy zmniejszyć dawki ketoprofenu. U pacjentów z niewydolnością wątroby prawdopodobnie na skutek hipoalbuminemii stężenie ketoprofenu zwiększa się dwukrotnie, dlatego efekt kliniczny często zapewnia najmniejsza dawka dobowa. Również u osób starszych może w nieznacznym stopniu wydłużyć się okres półtrwania leku w surowicy oraz jego czas eliminacji.