Nadżerka żołądka – co to takiego i o czym może świadczyć?

Pojęcie „nadżerka” oznacza ubytek nabłonka błony śluzowej. Błona śluzowa to warstwa ściany żołądka wyścielająca go od wewnątrz. Nadżerka żołądka oznacza więc uszkodzenie nabłonka błony śluzowej żołądka. Od owrzodzenia różni się tym, że jest to znacznie płytsze uszkodzenie. Zwykle nadżerka żołądka przebiega ostro, dając objawy w postaci bólu i niewielkiego krwawienia. Może też przebiegać przewlekle nie dając przez wiele lat żadnych objawów. Nadżerka żołądka powstaje pod wpływem czynnika uszkadzającego błonę śluzową. Usunięcie tego czynnika ma kluczowe znaczenie w leczeniu. Nadżerki żołądka mogą pojawić się w przebiegu różnych chorób, takich jak ostra gastropatia krwotoczna, zapalenie błony śluzowej żołądka, a nawet w przebiegu uszkodzenia mechanicznego. 

Nadżerka na żołądku – przyczyny 

Różne czynniki mogą powodować uszkodzenie błony śluzowej żołądka prowadzące do powstania nadżerek. Ostra gastropatia krwotoczna, zwana również nadżerkową, najczęściej wywołana jest nadużywaniem niesteroidowych leków przeciwzapalnych (NLPZ) takich jak: diklofenak, ketoprofen, kwas acetylosalicylowy, ibuprofen i in. Nadżerka żołądka może powstać też wskutek spożywania alkoholu w dużych stężeniach.

Gastropatia nadżerkowa może być wywołana także zaburzeniami ukrwienia żołądka. Dotyczy to np. pacjentów narażonych na stres, w ciężkim stanie ogólnym, leczonych na oddziałach intensywnej terapii, pacjentów pourazowych, dotkniętych rozległymi oparzeniami ciała lub uszkodzeniem ośrodkowego układu nerwowego. Chorzy leczeni w oddziałach intensywnej terapii są także narażeni na mechaniczne uszkodzenia błony śluzowej żołądka przez sondy dożołądkowe.

Choroba Leśniowskiego-Crohna jest zaliczana do grupy nieswoistych chorób zapalnych jelit. Jednak może ona obejmować cały przewód pokarmowy od jamy ustnej aż po odbyt. Może być także przyczyną nadżerkowego zapalenia żołądka, a czasami prowadzi do powstawania głębokich owrzodzeń. 

Nadżerkowe zapalenie błony śluzowej żołądka może być także wywołane przez bakterię H. pylori. Jest to bardzo rozpowszechniona bakteria. Jej nosicielami jest ponad połowa społeczeństwa. Zapalenie to może mieć przebieg ostry, z występowaniem nadżerek, obrzęku i przekrwienia błony śluzowej. Czasami też przechodzi w proces przewlekły. Wówczas prowadzi do całkowitego zaniku błony śluzowej żołądka. 

Nadżerka żołądka – objawy 

Nadżerki na żołądku objawiają się niestrawnością, czyli dyspepsją. Składa się na nią ból w górnej części brzucha, uczucie pełności, brak apetytu, nudności i wymioty. Wymioty mogą zawierać krew w postaci przypominającej fusy. Zwykle krwi nie jest jednak dużo i krwotok nie zagraża życiu. Nadżerki żołądka mogą też nie dawać żadnych objawów. Zdarza się, że są one odkrywane przypadkowo, przy okazji gastroskopii wykonywanej z innej przyczyny.  

Diagnostyka i leczenie nadżerkowego zapalenia błony śluzowej żołądka 

Rozpoznanie nadżerek w żołądku jest możliwe właściwie tylko za pomocą gastroskopii. Zakażenie H. pylori można też wykluczyć lub rozpoznać za pomocą badania krwi lub kału. Przepuklinę rozworu przełykowego można z kolei uwidocznić w zdjęciu RTG klatki piersiowej. 

Nadżerka to stosunkowo płytkie uszkodzenie błony śluzowej, a nabłonek z czasem samoistnie się regeneruje. To, jak długo goją się nadżerki w żołądku zależy od tego, czy dalej na żołądek działa czynnik szkodliwy. W przypadku gastropatii krwotocznej wywołanej przez leki przeciwbólowe lub alkohol zmiany goją się do kilku tygodni od odstawienia wspomnianych substancji.

W celu przyspieszenia gojenia nadżerek żołądka stosuje się leki zmniejszające wydzielanie kwasu solnego, głównie inhibitory pompy protonowej (IPP) lub H2-blokery. Preparaty z grupy IPP takie jak omeprazol, pantoprazol czy esomeprazol są dostępne w formie leków bez recepty. Osoby z nadżerkami żołądka na podłożu zakażenia H. pylori powinni zostać poddani eradykacji bakterii. W Polsce zalecane jest stosowanie tzw. terapii poczwórnej, składającej się z IPP, tlenku bizmutu i dwóch antybiotyków. Leczenie takie trwa 14 dni. U chorych z przepukliną rozworu przełykowego konieczne może być przeprowadzenie leczenia chirurgicznego. W przypadku nadżerek żołądka w przebiegu choroby Leśniowskiego-Crohna konieczne jest leczenie choroby podstawowej. 

Aby zapobiegać nadżerkom żołądka, nie powinno się nadużywać leków przeciwbólowych, nawet tych dostępnych bez recepty. Stosunkowo bezpiecznym dla żołądka lekiem przeciwbólowym jest paracetamol. Jednak również w jego przypadku mogą wystąpić pewne skutki uboczne i nie można przekraczać maksymalnej dawki. 

Żywienie przy nadżerce żołądka 

Prawidłowe żywienie może w znaczny sposób zmniejszyć objawy nadżerek w żołądku. Korzystne może być zastosowanie się do zaleceń dietetycznych stosowanych w chorobie wrzodowej. Dieta taka polega na ograniczeniu produktów tłustych i ciężkostrawnych takich jak potrawy smażone, orzechy, nasiona i pełnoziarniste pieczywo. Przeciwwskazane są także warzywa kapustne oraz cebulowe. Potrawy należy przygotowywać gotując w wodzie, na parze lub piekąc bez dodatku tłuszczu. Dozwolone są produkty takie jak chude mięso i chudy nabiał, dojrzałe owoce, ziemniaki, sałata, większość warzyw korzeniowych.

Leczenie naturalne nie ma udowodnionego wpływu na regenerację nabłonka w żołądku. Jednak leczenie domowe może być stosowane w celu zmniejszenia objawów dyspepsji. Istnieją doniesienia o skuteczności ziół takich jak mięta pieprzowa, ziele glistnika, kurkuma czy lukrecja. Wątpliwości co do bezpieczeństwa stosowania preparatów ziołowych należy skonsultować z lekarzem.