Trądzik grudkowy – kogo dotyczy i jak go leczyć?

Trądzik grudkowy stanowi jedną z najczęściej występujących postaci trądziku, obserwowaną u pacjentów w różnym wieku. Objawia się obecnością czerwonych, bolesnych wykwitów, które w odróżnieniu od krost nie posiadają widocznej treści ropnej. Tego typu zmiany mogą towarzyszyć zarówno trądzikowi pospolitemu, jak i różowatemu, co sprawia, że właściwe rozpoznanie jest kluczowe dla skuteczności terapii. Kluczem do wyciszenia zmian jest połączenie leczenia farmakologicznego z celowaną pielęgnacją łagodzącą stany zapalne.

1. Czym jest trądzik grudkowy?
2. Przyczyny powstawania trądziku grudkowego
3. Leczenie trądziku grudkowego
4. Trądzik grudkowy – najczęściej zadawane pytania

Z tego artykułu dowiesz się:

• czym dokładnie jest trądzik grudkowy i jak odróżnić go od innych zmian skórnych, takich jak krosty czy zaskórniki,
• jakie są przyczyny powstawania grudek zarówno w przebiegu trądziku pospolitego, jak i różowatego,
• jakie metody leczenia farmakologicznego oraz zabiegi są najskuteczniejsze w walce z tą postacią trądziku.

Dzięki temu artykułowi zrozumiesz, jak powinna wyglądać codzienna pielęgnacja cery z trądzikiem grudkowym, aby wyciszyć stany zapalne.

Czym jest trądzik grudkowy?

Trądzik grudkowy nie jest oddzielną jednostką chorobową, lecz określeniem obrazu klinicznego skóry, na której dominują wykwity o charakterze grudek. Grudka to wykwit wyniosły ponad powierzchnię skóry, o spoistej konsystencji, który zazwyczaj ma średnicę do 1 cm. W przeciwieństwie do krosty, grudka nie zawiera widocznej treści ropnej (nie ma „białego czubka”), lecz jest zmianą zapalną powstałą w wyniku reakcji układu odpornościowego na czynniki drażniące, bakterie lub uszkodzenie mieszka włosowego.

W przebiegu trądziku pospolitego grudki powstają często z zaskórników zamkniętych. Gdy dochodzi do pęknięcia ściany mieszka włosowego wypełnionego masami rogowymi i sebum, treść ta wydostaje się do skóry właściwej, wywołując stan zapalny. Skóra w tym miejscu staje się czerwona, napięta i bolesna przy dotyku. Jeśli proces zapalny nasila się i dochodzi do gromadzenia neutrofili, grudka może przekształcić się w krostę. Często jednak na skórze obserwuje się współwystępowanie obu typów zmian, co określa się mianem trądziku grudkowo-krostkowego.

Rodzaje trądziku grudkowego

Określenie "trądzik grudkowy" może odnosić się do różnych dermatoz, w których grudki są dominującym wykwitem. Rozróżnienie ich jest kluczowe dla doboru skutecznej terapii.

• Trądzik pospolity (postać grudkowa i grudkowo-krostkowa): jest to najczęstsza postać, występująca głównie u nastolatków, ale także u młodych dorosłych. Charakteryzuje się obecnością grudek, krost oraz zaskórników (otwartych i zamkniętych). Obecność zaskórników jest kluczową cechą różnicującą tę postać od innych dermatoz. Często określa się ten stan jako trądzik zaskórnikowy grudkowy, gdy zmiany zapalne dopiero zaczynają się pojawiać na podłożu zablokowanych ujść gruczołów łojowych.
• Trądzik różowaty (postać grudkowo-krostkowa): w tej chorobie grudki pojawiają się na podłożu rumienia, zazwyczaj w środkowej części twarzy (nos, policzki, broda). Co istotne, w trądziku różowatym nie występują zaskórniki, a skóra jest często wrażliwa, naczyniowa i reaktywna.
• Trądzik dorosłych (Acne tarda): dotyczy osób po 25. roku życia. Zmiany mają często charakter głębokich, bolesnych grudek zlokalizowanych w strefie „U” (żuchwa, broda, szyja). Często określa się je potocznie jako trądzik grudkowy podskórny ze względu na głębokie umiejscowienie stanu zapalnego i długi czas gojenia.

Przyczyny powstawania trądziku grudkowego

Etiopatogeneza powstawania grudek jest złożona i zależy od rodzaju trądziku. W przypadku trądziku pospolitego kluczową rolę odgrywają cztery nakładające się na siebie czynniki:

• nadprodukcja łoju (łojotok),
• nadmierne rogowacenie ujść mieszków włosowych,
• kolonizacja przez bakterie Cutibacterium acnes,
• stan zapalny.

W przypadku trądziku różowatego przyczyny są nieco inne. Dużą rolę przypisuje się zaburzeniom naczyniowym, dysregulacji układu odpornościowego oraz obecności drobnoustrojów, takich jak nużeniec (Demodex folliculorum), który może mechanicznie blokować ujścia mieszków i wywoływać reakcję zapalną.

W obu przypadkach istotny wpływ mają również:

• hormony: androgeny (szczególnie dihydrotestosteron - DHT) stymulują gruczoły łojowe do pracy. U kobiet zaostrzenie zmian często występuje w drugiej fazie cyklu,
• stres: kortyzol wydzielany w sytuacjach stresowych może nasilać produkcję sebum i stany zapalne,
• dieta: produkty o wysokim indeksie glikemicznym oraz nabiał mogą nasilać trądzik poprzez wpływ na poziom insuliny i IGF-1.

Leczenie trądziku grudkowego

Leczenie zależy od nasilenia zmian i ich podłoża. Terapia jest procesem długotrwałym i wymaga systematyczności.

W przypadku trądziku pospolitego o łagodnym i umiarkowanym nasileniu stosuje się leczenie miejscowe. Do najczęściej rekomendowanych substancji należą:

• retinoidy (np. adapalen, tretynoina): normalizują rogowacenie, działają przeciwzapalnie i zapobiegają powstawaniu mikrozaskórników,
• nadtlenek benzoilu: działa silnie przeciwbakteryjnie na C. acnes i przeciwzapalnie,
• kwas azelainowy: wykazuje działanie przeciwzapalne, przeciwbakteryjne i keratolityczne, a dodatkowo pomaga redukować przebarwienia pozapalne,
• antybiotyki miejscowe (np. klindamycyna, erytromycyna): stosowane zazwyczaj w połączeniu z innymi lekami, aby uniknąć lekooporności.

W leczeniu trądziku różowatego pod postacią grudkową lekiem pierwszego rzutu jest często metronidazol, kwas azelainowy lub iwermektyna (skuteczna w zwalczaniu nużeńca).

Codzienna pielęgnacja skóry z trądzikiem grudkowym

Prawidłowa pielęgnacja jest niezbędnym uzupełnieniem leczenia dermatologicznego. Skóra z grudkami jest zmieniona zapalnie, dlatego wymaga delikatnego traktowania. Agresywne oczyszczanie i wysuszanie może uszkodzić barierę hydrolipidową i paradoksalnie nasilić łojotok oraz stan zapalny.

Schemat pielęgnacji powinien obejmować:

• oczyszczanie: należy stosować łagodne żele lub pianki o fizjologicznym pH, które nie zawierają mydła ani alkoholu. Mycie twarzy powinno odbywać się dwa razy dziennie.
• nawilżanie: stosowanie leków przeciwtrądzikowych często wysusza skórę. Konieczne jest używanie lekkich kremów nawilżających (typu olej w wodzie), które zawierają składniki takie jak ceramidy, kwas hialuronowy czy alantoina, a jednocześnie są niekomedogenne (nie zatykają porów).
• ochrona przeciwsłoneczna: promieniowanie UV może początkowo wysuszać zmiany, ale długofalowo nasila rogowacenie i stan zapalny oraz prowadzi do powstawania przebarwień. Należy stosować kremy z filtrem SPF 50 o lekkiej konsystencji.

Jakie zabiegi mogą pomóc na trądzik grudkowy?

Profesjonalne zabiegi kosmetologiczne mogą przyspieszyć redukcję zmian grudkowych i zapobiegać powstawaniu blizn. Ważne jest, aby były wykonywane w okresie, gdy stan zapalny jest pod kontrolą lub jako wsparcie terapii leczniczej.

• Peelingi chemiczne: kwasy takie jak salicylowy (BHA), migdałowy czy pirogronowy działają keratolitycznie, odblokowują pory i działają przeciwzapalnie. Kwas azelainowy jest szczególnie polecany ze względu na delikatne działanie i redukcję rumienia.
• Terapia światłem (IPL, LED): naświetlanie niebieskim światłem wykazuje działanie bakteriobójcze na C. acnes, natomiast światło czerwone i zielone działa przeciwzapalnie i łagodząco. IPL jest również skuteczny w redukcji rumienia w trądziku różowatym.
• Peeling kawitacyjny: jest to delikatna metoda oczyszczania, która pozwala na usunięcie martwego naskórka bez mechanicznego drażnienia zmian zapalnych.

Dlatego tak istotne jest, aby konkretne procedury zabiegowe zostały dobrane indywidualnie przez doświadczonego specjalistę, który oceni aktualny wygląd i kondycję skóry.

Trądzik grudkowy – najczęściej zadawane pytania

Gdzie najczęściej pojawia się trądzik grudkowy?

Lokalizacja zależy od rodzaju trądziku. W trądziku pospolitym grudki występują najczęściej w strefie T (czoło, nos, broda) oraz na policzkach, a także na plecach, ramionach i klatce piersiowej (rynna łojotokowa). W trądziku dorosłych (Acne tarda) zmiany koncentrują się w dolnej części twarzy – na linii żuchwy, brodzie i szyi (strefa U). Z kolei w trądziku różowatym grudki zajmują środkową część twarzy: nos, policzki i czoło.

Jakie składniki aktywne w kosmetykach pomogą przy trądziku grudkowym?

Wybierając kosmetyki, warto szukać produktów zawierających:

• kwas azelainowy: wykazuje działanie przeciwzapalne, przeciwbakteryjne i keratolityczne, a jednocześnie jest dobrze tolerowany przez skórę wrażliwą, w tym w przebiegu trądziku różowatego. Pomaga także rozjaśniać przebarwienia pozapalne.
• niacynamid (witamina B3): działa przeciwzapalnie i reguluje wydzielanie sebum.
• cynk: ma właściwości ściągające, gojące i hamujące rozwój bakterii.
• kwas salicylowy: przenika przez warstwę sebum, odblokowuje pory i działa przeciwzapalnie.
• retinol (i jego pochodne): reguluje proces złuszczania naskórka i zmniejsza powstawanie mikrozaskórników.
• kwas laktobionowy i glukonolakton (kwasy PHA): działają łagodnie złuszczająco, nawilżająco i wzmacniają barierę ochronną skóry.

Czy trądzik grudkowy może pojawić się u dorosłego?

Tak, trądzik grudkowy nie występuje wyłącznie u nastolatków. U osób dorosłych, nawet po 30. czy 40. roku życia, może wystąpić tzw. trądzik późny. Jego przyczyny są często związane z przewlekłym stresem, zaburzeniami hormonalnymi (np. dominacja androgenów, choroby tarczycy) oraz stylem życia (dieta, używki). Zmiany te są zazwyczaj głębsze, bardziej bolesne i goją się wolniej niż u nastolatków, pozostawiając często przebarwienia i blizny.