Erytromycyna, Erythromycinum, erythrocinum, erycinum, ilotycinum - Zastosowanie, działanie, opis
Podstawowe informacje o erytromycynie
- Rok wprowadzenia na rynek
-
1957
- Substancje aktywne
-
cykliczny węglan erytromycyny, erytromycyna
- Działanie erytromycyny
-
bakteriostatyczne
- Postacie erytromycyny
-
granulat do przygotowania zawiesiny doustnej, maść, maść do oczu, płyn do stosowania na skórę, proszek do sporządzania roztworu do infuzji, tabletki powlekane
- Układy narządowe
-
powłoka wspólna (skóra i błony śluzowe), układ immunologiczny (odpornościowy), układ moczowy, układ nerwowy i narządy zmysłów, układ oddechowy, układ pokarmowy (trawienny), układ połączeń kości (stawy i jego elementy), układ krwionośny (sercowo-naczyniowy)
- Specjalności medyczne
-
Choroby płuc, Dermatologia i wenerologia, Okulistyka, Otolaryngologia, Pulmonologia, Stomatologia ogólna, Urologia
- Rys historyczny erytromycyny
-
Erytromycyna została odkryta w roku 1952 z produktów przemiany materii szczepu bakterii Streptomyces Erythreus, w badaniach prowadzonych przez J.M. McGuier'a. Erytromycyna została wprowadzona na rynek europejski w 1957 roku decyzją Szwajcarskiej Agencji Produktów Leczniczych Swissmedic. Podmiotem odpowiedzialnym była spółka Pro Farma AG. Na rynku amerykańskim erytromycyna pojawiła się w 1964 roku, po zatwierdzeniu przez Agencję Żywności i Leków (Food and Drug Administration, US FDA).
- Wzór sumaryczny erytromycyny
-
C37H67NO13
Spis treści
- Wybrane produkty lecznicze dopuszczone do obrotu w RP zawierające erytromycynę
- Wskazania do stosowania erytromycyny
- Dawkowanie erytromycyny
- Przeciwskazania do stosowania erytromycyny
- Specjalne ostrzeżenia i środki ostrożności dotyczące stosowania erytromycyny
- Przeciwwskazania erytromycyny do łączenia z innymi substancjami czynnymi
- Interakcje erytromycyny z innymi substancjami czynnymi
- Interakcje erytromycyny z pożywieniem
- Interakcje erytromycyny z alkoholem
- Wpływ erytromycyny na prowadzenie pojazdów
- Inne rodzaje interakcji
- Wpływ erytromycyny na ciążę
- Wpływ erytromycyny na laktację
- Wpływ erytromycyny na płodność
- Skutki uboczne
- Inne możliwe skutki uboczne
- Objawy przedawkowania erytromycyny
- Mechanizm działania erytromycyny
- Wchłanianie erytromycyny
- Dystrybucja erytromycyny
- Metabolizm erytromycyny
- Wydalanie erytromycyny
Wybrane produkty lecznicze dopuszczone do obrotu w RP zawierające erytromycynę
Wskazania do stosowania erytromycyny
Erytromycyna należy do grupy antybiotyków makrolidowych. Wykazuje działanie bakteriostatyczne wobec bakterii gram-dodatnich oraz gram-ujemnych.
Erytromycyna miejscowo na skórę w postaci maści oraz płynu stosowana jest w leczeniu trądziku pospolitego, szczególnie przy występowaniu zmian o charakterze grudkowo- krostkowym. Maść do oczu z erytromycyną jest używana w przypadku wystąpienia zakażeń oczu bakteriami wrażliwymi na erytromycynę oraz profilaktycznie u noworodków, jeśli u matki wykryto obecność bakterii N. gonorrhoeae lub C. trachomatis.
Erytromycyna w postaci granulatu do sporządzenia doustnej zawiesiny oraz w tabletkach stosowana jest w terapii zakażeń górnych i dolnych dróg oddechowych, zakażeniach skóry, zakażeniach tkanek miękkich, zakażeniach w obrębie przewodu pokarmowego, stanach zapalnych dziąseł, anginie Vincenta (zapalenie gardła), szkarlatynie. Oprócz tego erytromycynę stosuje się gdy występuje:
- krztusiec;
- zapalenie cewki moczowej;
- łupież rumieniowaty;
- wrzód miękki;
- zakażenia ucha (część środkowa i zewnętrzna);
- rzeżączka;
- kiła pierwotna;
- zapalenie wsierdzia;
- dyfteryt gardła.
Erytromycyna jest ordynowana pacjentom do zapobiegania zakażeniom pooperacyjnym.
Dawkowanie erytromycyny
Erytromycynę w postaci maści i płynu na skórę stosuje się zwykle dwa razy w ciągu doby po wcześniejszym przygotowaniu skóry (umycie skóry ciepłą wodą w celu usunięcia ewentualnej powłoki zalegającego łoju, osuszenie skóry). Zalecana jest cienka warstwa maści.
Erytromycyna w maści ocznej stosowana jest zwykle raz na dobę. Ilość maści powinna odpowiadać wielkością ziarenku ryżu. Podczas aplikacji na chorą powiekę najpierw należy usunąć ewentualne strupki i nanieść ją bezpośrednio na ranę. Profilaktycznie u noworodków zagrożonych wystąpieniem zapalenia gałki ocznej podaje się w pojedynczej dawce.
Dawka erytromycyny podawanej doustnie jest zależna od wieku pacjenta, masy ciała, rodzaju schorzenia, chorób towarzyszących i wrażliwości drobnoustrojów na antybiotyk. Zwykle stosowana dawka dla osób dorosłych to 1-2 gramy na dobę (maksymalnie 4 gramy) podawana w dawkach podzielonych. U dzieci stosuje się przelicznik 12,5-25 mg erytromycyny na kilogram masy ciała na dobę.
Przeciwskazania do stosowania erytromycyny
Przeciwwskazaniem do miejscowego stosowania erytromycyny na skórę jest nadwrażliwość na antybiotyki makrolidowe.
Doustnie erytromycyny nie powinny przyjmować osoby cierpiące na niewydolność wątroby. Kolejnym przeciwwskazaniem do stosowania erytromycyny są zaburzenia elektrolitowe takie jak hipomagnezemia oraz hipokaliemia. Terapia erytromycyną jest niedozwolona dla osób z zaburzeniami rytmu serca (częstoskurcz komorowy, torsades de pointes, wydłużenie odstępu QT). Erytromycyny nie można stosować równolegle z pewnymi substancjami:
- astemizolem;
- terfenadyną;
- pimozydem;
- cisaprydem;
- domperidonem;
- egotaminą i dihydroergotaminą.
Specjalne ostrzeżenia i środki ostrożności dotyczące stosowania erytromycyny
Podczas oznaczania stężenia amin katecholowych w moczu, należy wziąć pod uwagę fakt, że erytromycyna może wpływać na wyniki uzyskane metodą fluorometryczną.
Erytromycyna może nasilać działanie hepatotoksyczne innych leków stosowanych równolegle z erytromycyną i podnosić stężenie aminotransferaz wątrobowych.
Przeciwwskazania erytromycyny do łączenia z innymi substancjami czynnymi
Przeciwwskazane jest podawanie erytromycyny pacjentom u których prowadzona jest terapia astemizolem, cyzaprydem i terfenadyną (ryzyko wystąpienia groźnych dla życia zaburzeń rytmu serca), karbamazepiną (stężenie karbamazepiny zwiększa się nawet dwukrotnie we krwi co grozi działaniem toksycznym na organizm), ketokonazolem.
Interakcje erytromycyny z innymi substancjami czynnymi
Substancja czynna: | Grupa farmakoterapeutyczna: |
---|---|
Cyklosporyna (Cyclosporine) | inhibitory kalcyneuryny |
Digoksyna (Digoxin) | glikozydy nasercowe |
Fenytoina (Phenytoin) | leki przeciwpadaczkowe - blokujące kanały sodowe i stabilizujące błony neuronów |
Metylodigoksyna (Metildigoxin) | glikozydy nasercowe |
Teofilina (Theophylline) | metyloksantyny - blokery adenozyny i fosfodiesterazy |
Substancja czynna: | Grupa farmakoterapeutyczna: |
---|---|
Drospirenon (Drospirenone) | progestageny |
Etynyloestradiol (Ethinylestradiol) | estrogeny naturalne i syntetyczne |
Substancja czynna: | Grupa farmakoterapeutyczna: |
---|---|
Cyzapryd (Cisapride) | substancje hamujące perystaltykę jelit o zróżnicowanym mechanizmie działania |
Substancja czynna: | Grupa farmakoterapeutyczna: |
---|---|
Warfaryna (Warfarin) | leki przeciwzakrzepowe - antagoniści witaminy K |
Substancja czynna: | Grupa farmakoterapeutyczna: |
---|---|
Lowastatyna (Lovastatin (monacolin k, mevinolin)) | statyny - inhibitory reduktazy HMG-CoA |
Simwastatyna (Simvastatin) | statyny - inhibitory reduktazy HMG-CoA |
Interakcje erytromycyny z pożywieniem
Obecność pokarmu w żołądku opóźnia wchłanianie erytromycyny podawanej w postaci tabletek bądź zawiesiny doustnej.
Interakcje erytromycyny z alkoholem
Alkohol opóźnia wchłanianie erytromycyny podawanej drogą doustną i zmniejsza jej dostępność biologiczną. Nie należy pić napojów alkoholowych podczas podawania erytromycyny.
Wpływ erytromycyny na prowadzenie pojazdów
Erytromycyna może powodować zaburzenia ze strony ośrodkowego układu nerwowego: stany splątania, omamy, zawroty głowy. Trzeba mieć to na uwadzę prowadząc samochód bądź inne pojazdy mechaniczne.
Erytromycyna po podaniu do oka może spowodować chwilowe zaburzenie widzenia.
Inne rodzaje interakcji
Erytromycyna może wpływać na wyniki stężenia aminotransferaz wątrobowych, ponieważ nasila działanie hepatotoksyczne leków metabolizowanych przez cytochrom CYP3A4.
Erytromycyna wpływa na wyniki badań stężenia amin katecholowych w moczu, oznaczanych metodą fluorymetryczną.
Wpływ erytromycyny na ciążę
Erytromycyna należy do kategorii B według klasyfikacji FDA (Food and Drug Administration). Oznacza to że nie przeprowadzono odpowiednich badań klinicznych wśród kobiet ciężarnych odnośnie wpływu erytromycyny na płód. Należy ją stosować jedynie wówczas, gdy potencjalne korzyści dla matki przewyższają ryzyko dla nienarodzonego dziecka. Erytromycyna przenika przez łożysko.
Wpływ erytromycyny na laktację
Erytromycyna przenika do mleka ludzkiego. Z tego powodu lekarz decyduje o konieczności terapii erytromycyną.
Wpływ erytromycyny na płodność
Badania kliniczne nie wykazały wpływu erytromycyny na ruchliwość plemników wśród mężczyzn. Brak danych na temat oddziaływania erytromycyny na płodność.
Skutki uboczne
- cholestatyczne zapalenie wątroby
- niewydolność wątroby
- reakcje anafilaktyczne
- rzekomobłoniaste zapalenie jelita grubego
- koszmary senne
- omamy
- agranulocytoza
- zawroty głowy
- śródmiąższowe zapalenie nerek
- zapalenie trzustki
- szumy uszne
- arytmia typu torsade de pointes
- zwiększenie aktywności aminotransferaz
- osutka krostkowa
- zespół Stevensa- Johnsona
- martwica toksyczno-rozpływna naskórka
- przejściowa głuchota
- zakażenia drobnoustrojami opornymi
- zakażenia grzybicze
- ból brzucha
- wysypka
- wymioty
- rumień wielopostaciowy
- pokrzywka
- nudności
- migotanie komór
- kołatanie serca
- arytmia
Działania niepożądane zostały podzielone ze względu na częstotliwość występowania u pacjentów. (Klasyfikacja MdDRA)
- Bardzo często
- (≥1/10)
- Często
- (≥1/100 do <1/10)
- Niezbyt często
- (≥1/1000 do <1/100)
- Rzadko
- (≥1/10 000 do < 1/1000)
- Bardzo rzadko
- (<1/10 000)
- Częstość nieznana
- Nie można ocenić na podstawie dostępnych danych
Inne możliwe skutki uboczne
Po podaniu miejscowym na skórę erytromycyna może wywołać reakcje skórne o słabym nasileniu tj. rumień, złuszczanie się naskórka,pieczenie, swędzenie. Radziej występujące działania niepożądane to zapalenie mieszków włosowych o podłożu bakteryjnym oraz alergiczny wyprysk kontaktowy. Może wystąpić także ostra uogólniona osutka krostkowa, czyli choroba polegająca na pojawieniu się uogólnionych zmian krostkowych, zwiększonej temperaturze ciała i neutrofilii.
Erytromycyna po podaniu dożylnym może spowodować zaburzenia o charakterze miejscowym (zaczerwienienie w miejscu podania, ból) i uogólnionym, do których należą:
- zaburzenia rytmu serca;
- niedociśnienie;
- zaburzenia krwi - agranulocytoza, eozynofilia;
- zaburzenia w funkcjonowaniu nerek, zapalenie nerek;
- ból w klatce piersiowej;
- szumy uszne;
- przemijająca utrata słuchu, głuchota;
- omamy, stany splątania, zawroty głowy;
- zaburzenia skóry i tkanek miękkich: wyprysk, pokrzywka, rumień wielopostaciowy, martwica toksyczno-rozpływna naskórka.
Objawy przedawkowania erytromycyny
Objawami przedawkowania erytromycyny są dolegliwości ze strony przewodu pokarmowego: nudności, wymioty, biegunka. Dodatkowo mogą pojawić się zaburzenia słuchu.
Mechanizm działania erytromycyny
Erytromycyna należy do grupy antybiotyków makrolidowych o szerokim spektrum działania. Działa bakteriostatycznie poprzez zahamowanie syntezy białek bakterii. Erytromycyna łączy się w sposób odwracalny z podjednostką 50S rybosomów bakteryjnych. Hamuje etap transpeptydacji podczas tworzenia się białek bakteryjnych poprzez blokadę wiązania peptydylo-t-RNA do rybosomu. Aktywność przeciwbakteryjna węglanu erytromycyny jest uzależniona od odczynu stosowanego roztworu. Zwiększa się wraz ze wzrostem pH, natomiast przy wartości poniżej 5 w skali pH jest niewielka.
Wchłanianie erytromycyny
Erytromycyna podawana miejscowo na skórę w postaci maści lub płynu wchłania się słabo do krążenia ogólnego, nawet podczas kilku tygodniowej kuracji. Wykazano natomiast przenikanie erytromycyny do ujścia gruczołów łojowych znajdujących się w skórze, co wykorzystuje się w leczeniu trądziku pospolitego. Erytromycyna podana do worka spojówkowego praktycznie nie wchłania się do krwioobiegu.
Erytromycyna wchłania się dobrze do większości tkanek organizmu, z wykluczeniem płynu mózgowo-rdzeniowego oraz mazi stawowej. Bardzo dobrze penetruje do płynu opłucnowego i otrzewnowego, ucha i migdałków podniebiennych. Cykliczny węglan erytromycyny wchłania się dobrze z przewodu pokarmowego i jest odporny na działanie soku żołądkowego ( sama erytromycyna jest nietrwała w kwaśnym środowisku żołądka). Stężenie maksymalne erytromycyny Cmax jest osiągane w ciągu 120-240 minut po podaniu doustnym. Co ciekawe, wyższe stężenia erytromycyny we krwi są obserwowane u kobiet niż u mężczyzn.
Dystrybucja erytromycyny
Erytromycyna wiąże się z białkami osocza na poziomie 70% podanej dawki. Jest dystrybuowana z krwią do większości tkanek i narządów organizmu w których osiąga stężenia terapeutyczne. Słabo penetruje barierę krew-mózg, jednak stan zapalny opon mózgowo rdzeniowych zwiększa dystrybucję erytromycyny do płynu mózgowo-rdzeniowego.
Metabolizm erytromycyny
Erytromycyna jest metabolizowana w komórkach wątrobowych przez enzymy cytochromu CYP3A4. Powstały metabolit jest nieaktywny wobec bakterii, wykazuje natomiast wpływ na proces oksydacji leków przez hepatocyty i stanowi przyczynę licznych interakcji antybiotyku z lekami.
Wydalanie erytromycyny
Niewielki procent podanej dawki erytromycyny jest wydalany z moczem (2,5-5%). Główną drogą eliminacji erytromycyny jest wydalanie jej z kałem, po wcześniejszej kumulacji w żółci nieaktywnych metabolitów erytromycyny. Hemodializa oraz dializa otrzewnowa są nieskuteczne w procesie eliminacji erytromycyny.